Các khoản cho vay phát triển của Trung Quốc đã ‘xâm chiếm’ Angola như thế nào
Trong nhiều năm, Cộng hòa Angola được xem như “quốc gia nghèo giàu nhất Châu Phi”, chứa đầy dầu mỏ và kim cương, nhưng bị lãng phí bởi 40 năm chiến tranh ủy nhiệm và bị cướp bóc bởi những kẻ đạo tặc bản địa.
Sau khi cuộc nội chiến đẫm máu kết thúc vào năm 2002, chính phủ nước này đã tìm kiếm các nhà đầu tư quốc tế, và trong hai năm, các chủ ngân hàng từ chính quyền Trung Quốc đã đến Luanda với thông điệp: “Chúng tôi đến từ Bắc Kinh và chúng tôi ở đây để giúp đỡ.”
Tuy nhiên, sau gần 20 năm tiến hành các dự án do nhà nước Trung Quốc hậu thuẫn, Angola đang mắc nợ Trung Quốc 21 tỷ USD mặc dù thực tế là Angola có mức tăng trưởng âm và hơn 50% dân số nước này đang sống trong điều kiện nghèo khổ cùng cực.
Đó là miêu tả do một nhóm chuyên gia đánh giá tình trạng khó khăn của Angola tại Viện Hudson ở Hoa Thịnh Đốn trình bày hôm 07/02.
Đứng đầu trong số họ là ký giả và nhà hoạt động chống tham nhũng Rafael Marques de Morais, 52 tuổi, giám đốc điều hành của Viện Cộng hòa Quốc tế Jenai Cox, cùng kinh tế gia Thomas J. Duesterberg và nhà nghiên cứu Nate Sibley của Viện Hudson.
“Di sản khủng khiếp của viện trợ phát triển của Trung Quốc tại Châu Phi: Trường hợp của Angola,” là bài viết trình bày quan điểm do hai ông Marques và Duesterberg là đồng tác giả.
Các học giả từ Viện Hudson lập luận rằng phần lớn Châu Phi đang lâm vào tình trạng “khủng hoảng nợ” do chính sách ngoại giao bẫy nợ của Trung Quốc.
Trong lời kể của ông Marques, Angola là một câu chuyện cảnh báo. Theo ông Marques, vô luận ý định của các nhà cho vay Trung Quốc — những người làm việc trong các công ty vỏ bọc đại diện cho Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa — có là gì đi chăng nữa, thì các dự án mà Trung Quốc đã hoàn thành đều được xây dựng kém chất lượng, và nhiều khoản cho vay đáng kể nhằm phát triển ở Angola thực ra đã rơi vào hầu bao của thân nhân nhà độc tài tham nhũng của nước này. Do đó, ông khuyến nghị nên đàm phán lại việc hoàn trả các khoản vay.
“Chúng tôi tính toán rằng 50% nợ quốc gia của Angola không phải là do chính phủ gây nên mà là do một số ít công dân tư nhân gây nên,” ông Marques nói. “Các công dân của Angola không cần phải trả các khoản nợ của những công dân tư nhân này. Chúng tôi vẫn không biết có bao nhiêu trong số tiền đã đi vay được dùng cho cơ sở hạ tầng và bao nhiêu đã bị đánh cắp,” ông nói thêm.
Theo nhà nghiên cứu Nate Sibley của Viện Hudson, những gì đã xảy ra ở Angola là một phần trong mô hình đầu tư rộng lớn hơn của Trung Quốc vào Châu Phi.
Ông Sibley cho hay, trên khắp Châu Phi, nơi có sự hợp tác tham nhũng giữa các nhà lãnh đạo Châu Phi và các nhà tài trợ Trung Quốc, “Trung Quốc là đối tác cao cấp.”
Theo ông Marques, Angola đã từ chối một thỏa thuận cho vay của Quỹ Tiền tệ Quốc tế vào năm 2002, vì các quan chức Angola không muốn các điều kiện minh bạch, trong khi các nhà cho vay Trung Quốc không yêu cầu những điều kiện đó, tạo cơ hội cho hoạt động hối lộ. Trung Quốc cũng không tiết lộ các điều khoản trả nợ, hoặc liệu các quốc gia có nguy cơ bị tịch thu tài sản quốc gia trong trường hợp không thanh toán được hay không.
Ông Sibley nói, “Họ đang ráo riết thúc đẩy một mô hình phát triển khác. Việc cho vay giữa các chính phủ với nhau đã đổi thành cho vay đối với các công ty tư nhân có tư cách gần như chính phủ. Nhưng nếu các công ty tư nhân đó thất bại, thì các chính phủ [Châu Phi] sẽ phải lãnh số tiền nợ đó.”
Ông Sibley cho biết, Trung Quốc bắt đầu đầu tư mạnh vào các nước đang phát triển từ 30 năm trước, ưu tiên các quốc gia có thành tích pháp trị kém. “Sự tăng trưởng thần kỳ của Trung Quốc trong những năm 1990 xảy ra là nhờ đầu cơ và chấp nhận rủi ro một cách liều lĩnh, vốn không nhất thiết giúp ích cho sự phát triển, mà chỉ cần trợ giúp cho nghị trình chính trị của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ).”
Ông nói: “Hàng ngàn tỷ USD đã được đổ vào các quốc gia không thể tiếp thụ, và các dự án được thi công một cách kém chất lượng.”
Theo ông Marques, có tổng tài trợ hơn một ngàn tỷ USD, Sáng kiến Vành đai và Con đường được ca ngợi nhiều của Trung Quốc ở Châu Phi là một băng chuyền kiểm soát của ĐCSTQ. Hôm 12/01, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Tần Cương (Qin Gang) đã đến thăm Tổng thống Angola João Lourenço để kỷ niệm 40 năm quan hệ ngoại giao với Trung Quốc, nhưng ông ấy đã không tay không mà đến.
Ông Marques nói với khán giả tại Viện Hudson: “Mới đây, chúng tôi đã được Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc đến thăm, ông ấy đã công bố khoản vay mới trị giá 250 triệu USD để phủ sóng băng thông rộng.”
Bà Vera Daves, Bộ trưởng Tài chính Angola, nói với một hãng truyền thông: “Thỏa thuận này ‘thuận lợi hơn’ cho Angola so với các điều kiện thị trường với thời gian đáo hạn lên tới 20 năm và không có tài sản thế chấp liên quan.”
Ông Marques hỏi, “Tuy nhiên, Angola đã thực hiện đánh giá rủi ro thích hợp chưa?”
Ông Marques nói với nhóm: “Dự án này có thể là một con ngựa thành Troy, vì có nguy cơ bị giám sát đáng kể.”
Ông Marques hỏi, “Và chúng tôi đã nợ Trung Quốc 21 tỷ USD, với kết quả là gần 50% ngân sách của chính phủ quốc gia là cần thiết để trả khoản nợ này. Tại sao Angola đang nhận thêm nhiều khoản vay nữa?”
Đầu tư của Trung Quốc vào Angola song song với các dự án phát triển kinh tế rộng lớn ở Nigeria gần đó, quốc gia đông dân nhất và giàu có nhất ở Châu Phi. Bộ trưởng Ngoại giao Tần Cương đã đến Lagos hôm 23/01 để dự buổi ra mắt cảng biển nước sâu trị giá 1.5 tỷ USD của Trung Quốc, trong đó Trung Quốc sở hữu 75% cảng biển này, nơi mà ông nói sẽ là “nhân tố thay đổi cuộc chơi” đối với nền kinh tế Nigeria. Sự tắc nghẽn của các con tàu tìm cách dỡ hàng vào Lagos sẽ được giải tỏa, đúng vậy.
Đồng thời, Lagos được kỳ vọng sẽ là trung tâm container không chỉ của Nigeria mà còn của cả Châu Phi.
Các nhà phê bình thường lưu ý rằng các điều kiện đối với các khoản vay của Trung Quốc thường quy định rằng một tỷ lệ cao công dân Trung Quốc sẽ được tuyển dụng cho dự án thành quả. Các khoản đầu tư lớn vào Angola đã chứng kiến người Angola nhận những công việc có tay nghề thấp được trả các mức lương thấp nhất trong khi việc làm được trả lương cao lại được giao cho các nhân viên Trung Quốc.
Vân Du biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ The Epoch Times
