Cách người mẹ Nhật dạy con về trách nhiệm (P.2): Thưởng – phạt kết hợp
Tiếp theo Phần 1
Có không ít bậc cha mẹ ngày nay, khi phát hiện con trẻ mắc phải một số lỗi nhỏ, họ sẽ dễ dàng bỏ qua, cho rằng khi lớn lên trẻ sẽ tự nhiên sửa lại những lỗi lầm đó; thế nhưng khi trẻ làm được một việc không mấy đáng kể, họ sẽ không ngớt lời khen ngợi con. Tuy vậy, người Nhật luôn cho rằng khen ngợi và phê bình đều quan trọng như nhau, một thứ cũng không thể thiếu.
“Ngô Lệ, cơm nước xong xuôi chúng ta đi dạo trong công viên một lúc nhé.”
Các con thích thú chạy đến khu giải trí để chơi, tôi và Ngô Lệ bèn tranh thủ đi dạo trong công viên một lúc. Tình cờ, chúng tôi gặp Tiểu Lệ, cô bạn cùng lớp mẫu giáo của Tiểu Cường, cũng chính là cô bé từng đánh nhau với Tiểu Cường.
Tiểu Lệ và mẹ cô bé đang ngồi trên một chiếc ghế dài, với một túi đồ ăn nhẹ để bên cạnh.
“Tiểu Lệ, con có thể ôm chiếc túi bên cạnh, nhường chỗ cho dì ngồi xuống được không?” Tôi dừng lại nói đùa với Tiểu Lệ, xem phản ứng của cô bé sẽ như thế nào.
Tiểu Lệ nhìn tôi rồi lại nhìn cái túi lớn, rất kiên quyết nói “Không được ạ!”.
“Tiểu Lệ, để dì ngồi một lát, dì đi bộ mệt rồi.” Mẹ cô bé thương lượng.
“Không!” Giọng của Tiểu Lệ trở nên to hơn. “Ôi!” Mẹ Tiểu Lệ bất đắc dĩ lắc đầu.
Làm sai thì lấy tay gõ nhẹ, làm đúng thì cười
“Mẹ cô bé thật là… Nếu Lạc Lạc mà như thế, tớ chắc chắn là mắng nó rồi!” Sau khi chúng tôi rời đi, Ngô Lệ cảm thán nói.
“Người Nhật cũng mắng trẻ con sao?!”
“Tất nhiên, trẻ mắc lỗi thì phải bị mắng. Người Nhật luôn cho rằng khen ngợi và phê bình đều quan trọng như nhau, một thứ cũng không thể thiếu.”
“Nhưng hiện nay có một quan niệm phổ biến: con ngoan là nhờ khen ngợi, cũng chính là giáo dục khen thưởng.”
“Giáo dục khen thưởng? Cậu có biết nguyên tắc ‘Ni khảo phanh’ không?”
“‘Ni khảo phanh’? Trước giờ tớ chưa từng nghe qua!”
“‘Ni khảo phanh’ là nguyên tắc nuôi dạy con của người Nhật. Cha mẹ Nhật Bản không nói nhiều như cha mẹ người Hoa, mà là áp dụng các phương pháp giáo dục. Trong số đó, nguyên tắc ‘Ni khảo phanh’ là một phương pháp rất tốt. ‘Ni khảo phanh’ là viết tắt của ‘ni khảo ni khảo’ (Niko Niko) trong tiếng Nhật, có nghĩa là mỉm cười, còn ‘phanh’ có nghĩa là gõ nhẹ, là một từ tượng thanh.”
“‘Phanh’ là gõ nhẹ, nghĩa là người Nhật cũng đánh con?”
“Không tính là đánh, mà là khi con trẻ làm sai, cha mẹ sẽ gõ nhẹ vào tay con; nếu con trẻ làm tốt thì cha mẹ sẽ mỉm cười nhìn con, dùng nụ cười để bày tỏ sự đồng tình. ‘Ni khảo phanh’ chính là một phương pháp giáo dục kết hợp thưởng và phạt.”
“Phương pháp này có phù hợp với tất cả trẻ em không?”
“Tất nhiên là không rồi. ‘Ni khảo phanh’ phù hợp để giáo dục trẻ nhỏ. Đối với trẻ lớn hơn, chúng ta cần kiên trì nguyên tắc ‘yêu trẻ, phê bình hai lần, khen ba lần, dạy trẻ năm lần, trẻ sẽ thành tài’.”
“Tớ hiểu rồi, kỳ thực chính là kết hợp giữa thưởng và phạt, hoặc nói là khen ngợi nhiều và phê bình ít. Tuy nhiên, các bậc cha mẹ người Hoa hiện nay, người phê bình con cái thì ít, mà người khen ngợi con cái thì nhiều. Nếu thấy trẻ mắc lỗi nhỏ nào đó, họ sẽ cho rằng cây lớn tự đứng được, khi lớn lên con trẻ sẽ tự nhiên sửa lại những lỗi nhỏ đó; nhưng khi trẻ làm được một việc không mấy đáng kể, họ liền đánh giá trẻ rất cao!”
“Ừm, nhưng không phải đứa trẻ ngoan nào cũng là nhờ khen ngợi. Cậu biết đấy, trong quá trình trưởng thành của con trẻ, những vấp ngã, thất bại và sai lầm là điều không thể tránh khỏi. Nuôi dưỡng con trẻ lớn lên chỉ bằng những lời khen, điều này không nhất định sẽ tốt cho sự trưởng thành của con, ngược lại còn có thể dưỡng thành tâm hư vinh cho các bé. Những trẻ em có tâm hư vinh mạnh, nếu làm không tốt sẽ nghĩ cách lấy lòng cha mẹ để được cha mẹ đánh giá cao, từ đó thỏa mãn tâm hư vinh của mình. Và cách phổ biến nhất mà trẻ sử dụng, đó là nói dối.”
“Nói dối? Ví dụ như?”
“Ví dụ, trẻ rõ ràng được 80 điểm bài kiểm tra, nhưng sẽ nói dối là 95 điểm.”
“Ừ, trong cuộc sống quả thực có những cháu bé như vậy.”
Tôn Ngọc Mai thực hiện
Tùy Phong biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc từ Epoch Times Hoa ngữ
