Nghệ thuật tinh tế của lông chim bói cá ‘tráng men’
Triển lãm của Viện Nghệ thuật Chicago “Những chiếc mão làm từ lông chim bói cá đến từ Trung Quốc”
Một cặp vợ chồng mới cưới khi bước vào phòng tân hôn của họ ở Trung Quốc thế kỷ 19 là thời điểm khép lại một ngày vui tươi với những nghi thức hôn nhân và bắt đầu cuộc sống chung của họ. Cô dâu đội một chiếc mão bằng vàng và ngọc lam tuyệt đẹp với những viên đá quý và mạng che mặt bằng ngọc trai. Theo truyền thống Trung Quốc, phu quân chỉ vén mạng cho nương tử sau khi lễ cưới kết thúc và khi cặp vợ chồng mới cưới đã ở trong buồng ngủ của họ.
Sự kiện này được đánh dấu bởi những phong tục truyền thống lâu đời và những biểu tượng tốt lành. Ví dụ, một cuộc hôn nhân hạnh phúc có thể được tượng trưng bằng một đôi rồng đuổi theo một viên ngọc trai rực lửa trên vương miện của cô dâu. Để tượng trưng cho một cuộc hôn nhân viên mãn, phu quân sẽ gắn những chiếc trâm cài trên tóc của nương tử lên một khoảng trống được chỉ định ở giữa tấm lưới phía sau giường cưới.
Đã lâu lắm rồi, chiếc vương miện rực rỡ của cô dâu được làm bằng đá hoặc men ngọc lam. Tuy nhiên, viên đá xanh ngọc không óng ánh như màu xanh lam trên mão của cô dâu. Quan sát kỹ hơn chất liệu màu ngọc lam huyền ảo sẽ thấy ánh sáng lung linh diệu kỳ của những chiếc lông chim bói cá.
Chim bói cá được yêu quý
Một điều thú vị là lông của chim bói cá không hề có màu xanh lam mà trong suốt. Màu xanh ngọc sống động này đến từ sự khúc xạ ánh sáng.
Các nghệ nhân Trung Quốc đã sử dụng lông chim bói cá làm vật trang trí kể từ thời nhà Hán (206 TCN – 220 TCN). Người Trung Quốc rất yêu thích chim bói cá Việt Nam và Campuchia.
Hoàng hậu và các phi tần là những người đầu tiên đội mũ bói cá. Sau đó, bắt đầu từ thế kỷ 19, quý tộc và những phu nhân giàu có cũng bắt đầu đội chúng vào những dịp đặc biệt như đám cưới và mừng thọ.
Ngoài những chiếc mũ đội đầu, những đốm sáng rực rỡ của lông chim bói cá được thể hiện trên quạt, đồ trang sức, trâm cài, thắt lưng, váy, chăn bông, bình phong và thậm chí cả xe ngựa.
“Những nét chấm phá với chim bói cá”
Một kỹ thuật đáng chú ý được sử dụng bởi các nghệ nhân Trung Quốc, được gọi là tian-ts’ui (nghĩa đen là “chấm phá với chim bói cá”), liên quan đến việc sử dụng các sợi lông nhỏ của chim bói cá làm lớp khảm trang trí, khi thành phẩm trông như men.
Theo Bảo tàng Pitt Rivers, một nghệ nhân đầu tiên đã hàn dây trang trí lên một khung kim loại để tạo nên các họa tiết khác nhau, chẳng hạn như hoa, rồng, phượng hoàng hoặc bướm. Ông sẽ chia từng họa tiết thành các phân đoạn để đính. Các sợi lông vũ sau đó được cắt theo kích thước và nhúng một số chúng vào keo mỏng làm từ da động vật hoặc bóng cá ( được lấy từ bong bóng trong cơ thể của các loại cá lớn) và chiết xuất rong biển trước khi được tỉ mẩn thêm vào các sợi dây mảnh mai.
Vào năm 1908, tác giả Mary Parker Dunning đã quan sát xem quá trình gia công chiếc ghim tian-ts’ui được làm bởi một nghệ nhân. “Người thợ kỳ diệu, một vị tỉ mẩn, người Chinaman, lấy một sợi lông từ cánh chim, quét nhẹ qua một chút keo, và đặt nó trên nền bạc. Rồi lại làm một sợi lông khác đặt bên cạnh chiếc đầu tiên. Sau đó, lại thêm một cái khác, khác, và khác nữa, cho đến khi anh ấy đặt các sợi từ lông của cánh chim gần nhau đến mức chúng trông giống như một miếng men thuỷ tinh xanh ngọc,” bà viết trong cuốn sách năm 1968″ Mrs. Marco Polo Remebers “(như được trích dẫn trong một bài báo trên trang web của Bảo tàng Pitt Rivers.)
Sau đó, nghệ nhân sẽ trang trí tác phẩm bằng các vật liệu quý như hồng ngọc, mã não, ngọc bích, san hô, hổ phách và ngọc trai.
Các vật thể được làm từ lông chim bói cá hiếm khi tồn tại được dài lâu vì tính chất mỏng manh của chúng. Tuy nhiên, triển lãm “Những chiếc mão làm từ lông chim bói cá đến từ Trung Quốc” của Viện Nghệ thuật Chicago bao gồm hơn 20 đồ vật có hình lông vũ, từ trâm cài đến đồ trang sức, cho đến những chiếc mũ đội đầu được trang trí công phu.
Thanh Ân biên dịch
Quý vị tham khảo bản gốc tại The Epoch times
