Nhân tố nào khiến giáo dục Phần Lan xếp thứ hạng cao trên thế giới?
Hệ thống giáo dục của Phần Lan được nhiều người đánh giá là đứng hàng đầu thế giới. Nhiều người có thể cho rằng kết quả này là do giáo viên được trả lương cao nhưng Phần Lan không nằm trong top 10 khi nói đến lương giáo viên. Vậy, điều gì khiến các trường học Phần Lan luôn xuất sắc?
Trong cuộc cải cách giáo dục năm 2016, Cơ quan Giáo dục Quốc gia Phần Lan đã đặt ra các mục tiêu phản ánh rõ ràng cách tiếp cận của Phần Lan đối với giáo dục: tăng cường sự tham gia của học sinh, thấu hiểu ý nghĩa của việc học và cho phép mọi học sinh cảm thấy thành công trong học đường, xã hội và cảm xúc. Học sinh đặt mục tiêu, giải quyết vấn đề và tự đánh giá việc học của mình dựa trên các tiêu chí đã đưa ra. Các nguyên tắc phát triển hệ thống giáo dục của Phần Lan nhấn mạnh rằng trường học là một cộng đồng học tập.
Một trong các chuyên gia, giáo sư Howard Gardner nổi tiếng của trường Đại học Giáo dục sau đại học Harvard, nói rằng: “Hãy học kinh nghiệm của Phần Lan. Nước này có hệ thống trường học hiệu quả nhất, và có rất nhiều thứ họ làm hoàn toàn trái ngược với những gì chúng ta đang làm ở Mỹ. Bạn có thể đọc về những thành tựu của Phần Lan trong cuốn Các bài học của người Phần Lan của tác giả Pasi Sahlberg.”
Kỹ năng mềm
Chương trình cải cách giáo dục của Phần Lan đặt trọng tâm vào phát triển kỹ năng mềm cho học sinh. Kỹ năng mềm là gì? Đó là học cách tự trau dồi, tìm hiểu văn hóa, tương tác và thể hiện bản thân. Đó là tập trung vào việc chăm sóc bản thân và quản lý cuộc sống hàng ngày, đồng thời cũng chú tâm đến công nghệ. Ngoài ra còn chú trọng vào việc xây dựng các kỹ năng tích cực mà sinh viên sẽ cần trong suốt phần đời còn lại, chẳng hạn như tinh thần khởi nghiệp và kiến tạo một tương lai bền vững. Một xã hội luôn thay đổi sẽ đòi hỏi nhiều kỹ năng hơn, vì vậy các giáo viên trong mỗi môn học đều cố gắng đáp ứng điều đó.
Hỗ trợ của Chính phủ
Để thúc đẩy chương trình giảng dạy trong các trường học, Cơ quan Giáo dục Quốc gia Phần Lan luôn tìm kiếm các công cụ hỗ trợ giảng dạy tốt nhất, ví dụ như ‘tương tác thực tế ảo’ (AR) và in 3D.
Một thành công khác là Đại học Turku và Đại học Phần Lan đã bán chương trình giáo dục chống bắt nạt dựa trên nghiên cứu KiVa cho 17 quốc gia trên thế giới. Việc chính phủ tham gia vào các dự án này ngay từ đầu có nghĩa rằng, đây là công nghệ được thiết kế để hỗ trợ sứ mệnh giáo dục quốc gia, vì vậy giáo viên không cần phải nhìn một công cụ mới và thắc mắc: “Tôi sẽ dùng cái này như thế nào?”
Ngoài ra, học sinh không phải đóng học phí khi tham gia học tập. Học sinh cũng được hỗ trợ không phải chi trả các khoản như: bữa trưa, các tour du lịch, thăm bảo tàng, hoạt động ngoại khóa, sách giáo khoa, tài liệu học tập v.v.
Kết nối đa ngành
Mỗi năm học, mỗi trường phải xác định rõ ràng ít nhất một chủ đề, dự án hoặc khóa học mà kết hợp nội dung của các môn học khác nhau. Đây được gọi là các mô-đun học tập đa ngành. Các trường lập kế hoạch và áp dụng các mô-đun học tập đa ngành, các chủ đề và thời lượng có thể thay đổi tùy theo nhu cầu và sở thích của từng trường. Học sinh tham gia vào việc lập kế hoạch cho các học phần, còn giáo viên cần bảo đảm học sinh từ các cấp lớp khác nhau làm việc cùng nhau trong suốt quá trình này.
Tôn trọng sự khác biệt
Học sinh là một tập hợp các cá nhân, vì vậy giáo viên không thể dạy tất cả theo cùng một cách. Giáo viên phải phân chia các bài học, có nghĩa là thường có ít nhất năm mức độ khác nhau của bài tập trong một lớp học.
Điều đó cũng có nghĩa là mỗi học sinh đều có những mục tiêu cụ thể của riêng mình. Cha mẹ và giáo viên sẽ hỗ trợ các em định hướng. Giáo viên sẽ xếp một nhóm có đủ các học sinh từ mọi hoàn cảnh bởi họ tin rằng ai cũng có thể học được điều gì đó từ người khác.
Đa dạng trong đánh giá học sinh
Trong khi giáo viên Mỹ phải đối diện với những bài kiểm tra chất lượng mang nặng tính xếp hạng, chương trình giảng dạy cải cách của Phần Lan nhấn mạnh sự đa dạng trong phương pháp đánh giá. Ở Phần Lan, không có bài tập về nhà cho trẻ em, không có các kỳ thi, không chấm điểm các học sinh từ lớp 1 đến lớp 3. Tiến độ học tập của mỗi học sinh phải do bản thân học sinh tự cập nhật cho người giám hộ một cách thường xuyên. Phần thưởng cũng đa dạng hơn, ngoài giấy khen hay bằng cấp. Đánh giá bạn học và tự đánh giá bản thân đóng một vai trò quan trọng trong việc tạo động lực và phát triển các kỹ năng tự học.
Ở trường tiểu học, giáo viên không có mẫu đánh giá. Giáo viên thực hiện các cuộc trao đổi đánh giá cùng phụ huynh và học sinh ít nhất một lần một năm, nhiều nơi có thể hai lần. Giáo viên hướng đến mục tiêu: thảo luận về quá trình học tập và việc đánh giá luôn dựa trên thế mạnh của học sinh.
Học sinh đóng vai trò chủ động
Ý tưởng này có nghĩa là giáo viên nên nói ít hơn và để học sinh làm nhiều hơn. Giáo viên tạo điều kiện cho việc giảng dạy, còn học sinh đặt mục tiêu, suy nghĩ và giải quyết các vấn đề thực tế. Giáo viên cũng kích thích sự tò mò của học sinh bằng cách học tập trong các môi trường bên ngoài lớp học như sân trường, rừng cây, thư viện hoặc thậm chí là trung tâm mua sắm.
Trẻ em Phần Lan trong các trường công không chỉ được hướng dẫn học các môn cơ bản như toán, ngôn ngữ, và khoa học mà còn được giáo dục theo hình thức vừa chơi vừa học ngay từ mẫu giáo và nhà trẻ. Các em được học thêm một thứ tiếng khác, học nghệ thuật, làm đồ thủ công, âm nhạc, giáo dục thể chất, đạo đức.
Ở nhiều nơi, chúng được nghỉ giữa giờ ngoài trời bốn lần trong ngày, mỗi lần 15 phút giữa các tiết học, và phải chơi ngoài trời dù thời tiết hôm ấy có lạnh hay ẩm ướt. Thầy giáo và cha mẹ cho rằng những giờ nghỉ như vậy sẽ tăng cường động cơ học tập, và thúc đẩy hầu hết các yếu tố quan trọng đối với trẻ trong nhà trường như chức năng thực hiện, mức độ tập trung kinh nghiệm, hành vi, thể trạng, mức độ tham gia, sức khỏe thể chất v.v.
Nhìn chung, giáo dục Phần Lan dựa trên nguyên tắc tin tưởng và tự nguyện. Giáo viên không bắt ép học sinh học tập, còn học sinh thì chủ động phát triển các kiến thức và kỹ năng cần thiết, phù hợp với tình huống của bản thân. Nền giáo dục tự do này không những không khiến học sinh ham chơi, mà ngược lại còn khiến người Phần Lan đọc nhiều sách hơn những quốc gia khác.
Tất cả những nguyên tắc này đều là chìa khóa làm nên sự thành công của nền giáo dục Phần Lan. Nhưng điều quan trọng nhất có lẽ là Phần Lan luôn chú trọng vào giáo dục, coi giáo dục là ưu tiên hàng đầu, và tận tâm giúp từng học sinh trưởng thành như một con người.
Ngân Hà tổng hợp
Xem thêm:
