Đôi Giày Thủy Tinh và Những Bà Tiên Đỡ Đầu: Câu chuyện cổ tích của mọi thời đại
JEFF MINICK
Tác giả Charles Perrault (1628–1703) đã đạt được nhiều thành tựu nhiều năm trước khi ông xây dựng tượng đài vĩ đại nhất của mình.
Trong hơn 30 năm, ông Perrault là một công chức làm việc dưới thời Vua Louis XIV. Ông đã viết thơ và sách ca ngợi những chiến thắng quân sự và thành tựu của Vua Mặt Trời (Vua Louis XIV).
Là người quản trị các tòa nhà hoàng gia, ông đã chỉ định anh trai là kiến trúc sư thực thi công trình Louvre và xây dựng Đài Thiên Văn Paris. Ông cũng làm việc với vai trò thư ký của Học Viện Inscriptions and Belles-Lettres mới thành lập, giúp thành lập Học Viện Khoa Học, và giữ chức vụ Viện Trưởng Viện Hàn Lâm Pháp quốc.
Ngay cả trước khi nghỉ hưu ở tuổi 55, ông Perrault cũng đã sáng tác nhiều bài thơ, thường là các bài thơ dài về chủ đề Cơ Đốc Giáo. Thêm nữa, ông đã soạn thảo một tác phẩm gồm bốn tập về việc bảo vệ nghệ thuật và khoa học trong thời đại của mình, đối lập với những người ưa thích nền văn hóa La Mã và Hy Lạp cổ đại.
Mặc dù ông có nhiều cống hiến cho cộng đồng, nhưng thời nay chỉ có những sử gia nhớ đến những đóng góp đó; phần còn lại của thế giới chỉ biết đến ông là cha đẻ của một câu chuyện cổ tích.
Vào năm 1697, dưới cái tên của người con trai út – do sợ hãi sự thù địch của các đối thủ trong văn chương – ông Perrault đã công bố tác phẩm “Histoires ou Contes du Temps Passé” (Những Câu Chuyện và Giai Thoại Về Đạo Đức của thời Xưa), còn được biết đến với tên phụ là “Les Contes de Ma Mère l’Oie” (Những Giai Thoại về Mẹ Ngỗng). Ban đầu ông gom được tám câu truyện truyền khẩu trong dân gian, sau đó rất nhanh ông đã bổ sung thêm ba truyện nữa vào tuyển tập “Mẹ Ngỗng” của ông.
Khi ông qua đời, sách của ông được bán phổ biến, được tìm mua bởi những người đã từng nghe kể những câu chuyện này khi còn là trẻ con và mong muốn được chia sẻ lại với con của mình. Hơn một thế kỷ sau đó, khoảng giữa năm 1842 và 1913, khoảng 230 phiên bản của tuyển tập đã được độc giả tìm đọc trên toàn thế giới.
Một trong số đó chính là “Cendrillon ou la Petite Pantoufle de Verre” (Cô bé Lọ Lem hoặc Đôi giày thủy tinh nhỏ nhắn). Đây là một trong số các câu truyện cổ tích nổi tiếng nhất và được phổ biến rộng rãi nhất trên toàn cầu.
Phiên bản chuẩn của tác giả Perrault
Mặc dù có nhiều phiên bản khác nhau, nhưng phiên bản của tác giả Perrault vẫn luôn là khuôn mẫu của những câu truyện Cô Bé Lọ Lem.
Trong truyện cổ tích của ông có những chi tiết mà chúng ta vô cùng quen thuộc: người mẹ kế tàn nhẫn, hai người chị kế xấu tính, và bà tiên đỡ đầu đã giúp cho điều ước được tham gia vũ hội ở hoàng cung của Lọ Lem thành hiện thực. Với phép thuật của mình, bà tiên đỡ đầu đã biến một quả bí ngô thành cỗ xe, biến sáu con chuột thành những con ngựa lộng lẫy, biến một con chuột khác thành người đánh xe, và biến sáu con thằn lằn thành người hầu. Thêm một cái chạm tay phép thuật, bà đã biến quần áo của Lọ Lem thành bộ trang phục dạ hội lấp lánh vàng và bạc, được trang hoàng lộng lẫy hơn nữa với nhiều nữ trang.
Khi nhân vật nữ chính của chúng ta đi dự vũ hội, cô đã được bà tiên đỡ đầu nhắc nhở rằng khi đồng hồ điểm đúng vào lúc nửa đêm, thì trang sức, xe ngựa, và đoàn tùy tùng của cô sẽ mất hết phép thuật và trở lại nguyên dạng ban đầu. Ngay khi cô vừa đặt chân vào đại sảnh đường của cung điện hoàng gia, buổi khiêu vũ và âm nhạc đều dừng lại, cả đám đông đột nhiên lặng đi, “tất cả mọi người đều bị mê hoặc bởi vẻ đẹp kỳ diệu của vị khách vô danh vừa tiến vào.” Chàng hoàng tử cũng bị cuốn hút trước vẻ đẹp và sự duyên dáng của nàng đến nỗi chàng “không thể rời mắt dù chỉ một chút”.
Trong câu chuyện của tác giả Perrault, Lọ Lem đã rời khỏi vũ hội trước lúc nửa đêm, rồi đêm hôm sau cô quay trở lại thậm chí còn lộng lẫy hơn, vẻ đẹp huyền bí của cô đã làm những người có mặt một lần nữa say mê – tuy nhiên lần này cô đã không chú ý đến thời gian và hầu như không kịp ra về trước khi trang phục và trang sức của cô bị biến trở lại thành những thứ nguyên bản. Cô chật vật quay trở về nhà với chỉ một chiếc giày thủy tinh của mình, chiếc còn lại đã bị cô đã làm rơi trong lúc vội vàng chạy trốn ra khỏi buổi vũ hội.
Chàng hoàng tử đang yêu đã quyết định rằng cô gái nào có thể mang vừa chiếc giày này sẽ trở thành cô dâu của mình. Mặc dù bị chế nhạo bởi những người chị kế xấu tính, Lọ Lem vẫn muốn được ướm thử chân mình vào chiếc giày. Và rồi khi chiếc giày ôm vừa vặn bàn chân “như thể được làm bằng sáp vậy”, cô đã lấy ra chiếc còn lại từ trong túi của mình.
Bà tiên đỡ đầu của cô xuất hiện, chạm vào cô bằng cây đũa phép thuật, một lần nữa Lọ Lem lại tỏa sáng rực rỡ như khi cô ở tại buổi vũ hội hôm trước. Những người chị kế đã sà vào ôm chặt lấy chân Lọ Lem và cầu xin sự tha thứ vì những hành vi ngược đãi của họ. Lọ Lem nhân từ ôm lấy những người chị của mình và tha thứ cho họ, cô mong muốn rằng “chúng ta hãy yêu thương nhau mãi mãi”.
Sau khi kết hôn với hoàng tử, Lọ Lem “vừa đẹp người vừa đẹp nết” đã đưa các chị gái của mình vào lâu đài và tìm cho họ hai vị lãnh chúa để lấy làm chồng.
Cô bé Lọ Lem bên ngoài các trang giấy
“Cô bé Lọ Lem” của ông Perrault không chỉ xuất hiện trong hàng trăm phiên bản khác nhau, gồm cả các tuyển tập, mà còn thu hút khán giả qua cả các vũ đạo, trò chơi và phim ảnh. Chỉ mới trong tháng Mười vừa qua chính là một ví dụ, biên đạo múa Ben Stevenson đã đạo diễn vở “Cinderella” của nhà soạn nhạc người Nga Sergei Prokofiev cho nhà hát Ballet Philadelphia.
Cố gắng đầu tiên đưa câu chuyện của ông Perrault lên phim là vào năm 1899 – một bộ phim ngắn của Pháp bị xem như đã thất bại. Tuy nhiên, kể từ lúc đó, có khá nhiều bộ phim lấy nội dung về các bé gái và bà tiên đỡ đầu của mình, và thành công nhất trong số đó là phim của hãng phim Walt Disney, đã thu hút rất đông khán giả đến rạp.
Một ví dụ nữa, vào năm 1957, chúng ta đã có một sự kiện đáng nhớ như thế này. Nhà soạn nhạc Richard Rodgers và nhà biên kịch kiêm đạo diễn sân khấu ông Oscar Hammerstein II đã thực hiện một vở nhạc kịch “Cinderella” trên truyền hình. Chương trình chỉ có một lần duy nhất này – sau đó đã được “phát trực tiếp” trên truyền hình – đã có hơn 107 triệu người xem, tạo nên lượng khán giả xem truyền hình lớn nhất trong lịch sử tại thời điểm đó, tương đương đến 60% dân số Hoa Kỳ.
Mặc dù màn trình diễn đó đã biến mất ngay sau khi chương trình kết thúc; tuy nhiên một buổi thử trang phục đã được quay phim lại, và khán giả có thể xem quá trình sản xuất đó cùng với đoạn độc thoại mở màn của ngôi sao của vở nhạc kịch, diễn viên Julie Andrew, trên kênh Youtube.
Thời gian gần đây, đạo diễn Kenneth Branagh và nhà biên kịch Chris Weitz đã cùng nhau cộng tác trong bộ phim xuất sắc “Cinderella” do người thật đóng được công chiếu vào năm 2015. Trong bộ phim của mình, chỉ có một số chi tiết nhỏ được thay đổi, họ đã theo sát cốt truyện nguyên gốc của ông Perrault.
Kỹ xảo điện ảnh được hoàn thiện một cách công phu, trang phục lộng lẫy, và các diễn viên – đặc biệt là nữ diễn viên Lily James trong vai Lọ Lem, nam diễn viên Richard Madden trong vai hoàng tử, và nữ diễn viên Cate Blanchett trong vai người mẹ kế – đã cống hiến phần diễn xuất một cách vô cùng xuất sắc. Nhưng chắc chắn nhất giá trị to lớn nhất của bộ phim chính là bức chân dung về tình yêu, sự lãng mạn, và đức tính cao thượng.
Cả hai đạo diễn Branagh và Weit đều không bao giờ quên rằng họ đang kể lại một câu truyện cổ tích bất hủ, họ tránh những đặc tính hiện đại như chỉ trích, nữ quyền, và chính trị – những thứ có thể làm hỏng câu chuyện mà họ muốn kể lại. Một số nhà phê bình đã rất ấn tượng với ý thức đạo đức sâu sắc của bộ phim, bao gồm cả một số nhà phê bình của một số ấn phẩm tôn giáo. Ông Michael Jameson của tạp chí Catholic World Report đã viết như sau:
Điều mới nhất của bộ phim này là, tại một số đoạn cao trào, đã phác họa một thế giới mà trong đó sự lựa chọn đạo đức cao thượng chính là sự lựa chọn tốt đẹp tuyệt vời nhất, và sự đáng yêu của nhân vật chính lại không phải bởi vẻ ngoài đặc biệt hấp dẫn mà chính là sự thuần khiết và một trái tim bao dung, theo một tiêu chuẩn truyền thống.
Bài học đạo đức trong câu chuyện này chính là…
“Mẹ phải nói cho con một bí mật, bí mật sẽ giúp con vượt qua mọi thử thách mà cuộc đời này có thể sẽ mang đến cho con,” đó chính là lời thoại mà người mẹ sắp qua đời nói với Lọ Lem trong bộ phim của đạo diễn Branagh. “Hãy thật dũng cảm và thật tốt bụng.”
Lời khuyên thông thái này đã xuyên suốt trong cả bộ phim, cũng như việc tác giả Perrault đã gắn kết mỗi bài học đạo đức vào từng câu chuyện cổ tích của mình. Trong thực tế, với trường hợp của “Cô bé Lọ Lem”, ông Perrault đã đem đến cho độc giả hai bài học đạo đức có thể được đúc kết ra từ câu chuyện:
Bài học đạo đức: Sắc đẹp của phụ nữ là một kho báu hiếm có sẽ luôn luôn được ngưỡng mộ. Tuy nhiên, lòng nhân ái lại là vô giá và thường đem đến giá trị thậm chí là to lớn hơn nhiều. Đó chính là điều mà bà tiên đỡ đầu của Lọ Lem đã ban cho cô khi bà dạy cô cách cư xử như một nữ hoàng. Với một người phụ nữ trẻ, để chiến thắng trái tim của người khác, thì lòng nhân ái mới là thứ quan trọng hơn rất nhiều so với một mái tóc đẹp. Đây chính là món quà thật sự từ những vị thần tiên. Có lòng nhân từ thì không gì là không thể, nhưng thiếu vắng thì mọi thứ đều là bất khả thi.
Một bài học đạo đức khác: Không có gì để có thể nghi ngờ, sự thông minh, lòng dũng cảm, giáo dưỡng tốt, và sự lương thiện chính là những lợi thế to lớn. Những đặc điểm này, và những tài năng tương tự như thế chỉ có thể là đến từ thiên thượng, và thật tốt lành khi đạt được những điều này. Tuy nhiên, ngay cả khi có những đức tính này thì không phải lúc nào cũng thành công, nếu như không có sự ban phước từ những vị thần tiên đỡ đầu.
Thông điệp đặc biệt dành riêng cho chúng ta
Từ cả hai câu chuyện của ông Perrault và bộ phim của ông Branagh, con người hiện đại chúng ta có thể rút ra thêm một bài học nữa từ nàng Lọ Lem về giá trị và vẻ đẹp của sự ngây thơ. Ở cái thời đại chúng ta ngày nay, khi mà nhiều người muốn trẻ em được dạy về tình dục như thể đó chỉ đơn giản như một khóa học về cơ khí tự động vậy, và khi mà thậm chí những định nghĩa về một người đàn ông và một người phụ nữ cũng được đem ra để tranh luận, thì câu chuyện của Lọ Lem có thể đóng một vai trò đối trọng.
Câu chuyện của cô chính là hiện thân cho các đức tính của sự thuần khiết, của một trái tim không bị vấy bẩn bởi lòng thù hận dù bị đối xử ác độc, một trái tim thấu hiểu và mong chờ một tình yêu đích thực.
Tác phẩm điện ảnh “Cinderella – Cô bé Lọ Lem” kết thúc bằng dòng chữ sau: “Và nàng Ella tiếp tục nhìn ngắm thế giới không phải như nó vốn là, mà theo cách nó nên là, nếu chỉ có mỗi mình bạn tin vào lòng dũng cảm, sự thiện lương, thì thỉnh thoảng, chỉ cần thêm vào một chút… phép thuật mà thôi.”
Trẻ con của chúng ta cần những phép thuật này.
Và như ông Charles Perrault đã kể cho tất cả chúng ta điều đó, chúng ta cũng cần phải làm như vậy cho thế hệ sau của mình.
Ông Jeff Minick có bốn người con và rất nhiều cháu đang ở tuổi mới lớn. Trong 20 năm, ông đã dạy lịch sử, văn học và ngôn ngữ Latin cho các học sinh tại Asheville, North Carolina.