Sự tụ họp của các vị Thần: ‘Cuộc trò chuyện thiêng liêng’
YVONNE MARCOTTE
Khi chủ nhà mở cửa, các vị khách trong trang phục quần jean bước vào, đập tay với chủ nhà và nói “Hey!”, sau đó tìm chỗ ngồi, hoặc có thể di chuyển đến bữa tiệc thịt nướng ngoài sân sau. Ngày nay, các cuộc tụ họp xã hội đơn thuần chỉ là gặp gỡ giao lưu. Đa số mọi người hiếm khi tham dự những dịp trang trọng, chứ chưa nói đến những sự kiện có “những nhân vật quan trọng”.
Để được mời tham dự các sự kiện có nhân vật quan trọng, khách mời sẽ cần thể hiện sự trang trọng: như mặc vest và đeo cà vạt, phục sức đẹp, khách khứa trò chuyện theo nhóm nhỏ, thức uống và món khai vị hấp dẫn được đặt bên cạnh trong một căn phòng bài trí trang nhã.
Nâng lên một mức cao hơn, bạn sẽ có cảm giác ra sao khi tham dự một buổi tụ họp với một số nhân vật vĩ đại nhất trong lịch sử, thậm chí là những vị Thần, và sau đó đăng ảnh về sự kiện đó trên các phương tiện truyền thông xã hội.
Từ Thiên đàng đến Trần gian
Vào khoảng thế kỷ 15 tại Âu Châu, các họa sĩ đã tạo ra những bức tranh được chia làm nhiều phần hoặc nhiều tấm bảng để có thể gấp lại bảo tồn và cất giữ. Bức tranh có bảng ghép nhiều nhất (được gọi là đa liên họa) chính là kiệt tác “Tế đàn họa Ghent” (Ghent Altarpiece) của họa sĩ Jan van Eyck. Trung tâm bức họa mô tả Chúa Jesus là Vương của một cõi thiên đàng, còn Đức Mẹ Mary và Thánh John the Baptist được khắc họa ở hai bên.
Các họa sĩ muốn khắc họa Chúa Jesus và các vị Thánh trên Thiên đàng nhưng theo cách đưa họ đến gần với con người thế gian hơn. Kỹ thuật này đã chuyển những khung cảnh uy nghiêm sang bối cảnh gia đình ấm áp dễ tiếp cận hơn đối với Đức Mẹ Maria, Chúa Jesus và các vị Thánh. Các bức tranh mô tả khung cảnh trò chuyện thân mật giữa các các vị Thánh, thiên thần, và thậm chí cả giới quý tộc – những người đã bảo trợ cho tác phẩm nghệ thuật được khắc họa bên cạnh những vị khách danh dự như: Đức Mẹ Mary và Chúa Hài Đồng.
Fra Angelico (1400–1455) là một tu sĩ họa sĩ tại tu viện San Marco ở Florence, được ghi nhận là người đầu tiên sắp xếp nhóm nhân vật như một “cuộc trò chuyện thiêng liêng”. Trong tác phẩm Tế đàn họa Annalena của mình, ông Fra Angelico đã đưa các nhân vật lại gần với nhau trong cùng một không gian như thể tại tòa dinh thự của một Đấng tối cao. Các nhân vật từ nhiều thời kỳ lịch sử khác nhau, đứng cùng nhau một cách kính cẩn ở hai bên của Đức Trinh Nữ và Chúa Hài Đồng.
Ông sắp xếp các nhân vật của mình trên một bảng vẽ nằm ngang để kết hợp các nhân vật lại với nhau. Kết quả là, thể loại cuộc trò chuyện thiêng liêng đã đem đến sự thay đổi lớn trong hội họa. Các họa sĩ sử dụng ít tấm dọc rời hơn, và thay vào đó, họ sắp xếp tất cả các nhân vật trên một bảng vẽ hoặc khung vải duy nhất. Họ bắt đầu sử dụng khung ngang thường xuyên hơn, và đây cũng là cách mà ngày nay các họa sĩ thường áp dụng nhất.
Ông Fra Angelico đã vẽ một số tác phẩm theo bố cục ngang như thế. Hơn nữa, mặc dù các họa sĩ trước đó đã vẽ Đức Mẹ Mary và Chúa Hài Đồng lớn hơn nhiều so với các nhân vật xung quanh để nhấn mạnh tầm quan trọng của họ, ông Fra Angelico đã khắc họa họ có cùng kích thước tương xứng với các nhân vật khác, mặc dù cả hai vẫn được thể hiện ở vị trí trung tâm trong bố cục Cuộc trò chuyện thiêng liêng của ông.
Bức họa Annalena do tu viện St. Vincent of Annalena ủy nhiệm; tác phẩm thể hiện Đức Mẹ và Chúa Hài Đồng đang ngự trên một ngai vàng cao đơn sơ. Phía bên trái của Đức Mẹ Mary là các thánh Peter Martyr, Damian, và Cosmas; còn ở bên phải là các Thánh John the Evangelist, Lawrence the First Martyr, và Francis of Assisi.
Phía dưới cùng của bức tranh là predella, chính là một tập hợp các bảng vẽ được sắp xếp theo chiều ngang. Với phông nền vàng cho thấy đây không phải là một bối cảnh tự nhiên, chi tiết này góp phần làm cho tác phẩm nghệ thuật có một cảm giác thần thoại. Tất cả các nhân vật đều có vầng hào quang tượng trưng cho ngôi vị Thánh của họ. Các nhân vật đang đọc hoặc trao đổi với nhau trên thiên đàng, như thể một ngày bình thường nơi thiên giới.
Vị họa sĩ còn tạo ra một sự cách tân khác với cử chỉ của Thánh Cosmas hướng về Đức Mẹ Mary và Chúa Jesus trong khi nhìn thẳng vào người xem. “Tế đàn họa Annalena trở thành hình mẫu cho rất nhiều tế đàn ở Florentine trong suốt đầu những năm 1500”, theo trang GrandCentralPark.org.
Bối cảnh gia đình thân mật
Kỹ thuật bố cục này đã trở nên phổ biến. Phong cách cuộc trò chuyện thiêng liêng được họa sĩ Jan van Eyck của thời kỳ Phục hưng phương Bắc – người có công phát minh ra sơn dầu – áp dụng để đưa một người bình thường vào trong tranh của mình. Tác phẩm “Đức Trinh Nữ và Chúa Hài Đồng Với Canon van der Paele” mô tả Đức Mẹ Mary và Chúa Hài Đồng ở vị trí trung tâm, ngồi trên một ngai vàng thấp, bên trái là Thánh Donation, và bên phải là ông Canon van der Paele, người bảo trợ cho bức họa, ngoài cùng là Thánh George.
Bức tranh có ý nghĩa như vật kỷ niệm trên tế đàn dành cho vị giáo sĩ giàu có, đang bị bệnh hiểm nghèo. Các vị thánh được xác định bằng các dòng chữ Latinh trên đường rìa nguyên thủy, trong khi ông Van der Paele được biết đến qua các tài liệu lịch sử. Với chiếc mũ sắt trên tay, Thánh George dâng người bảo trợ với Đức Mẹ Mary. Các nhân vật mặc trang phục sang trọng, lộng lẫy như: lông thú, lụa, và thổ cẩm.
Khung cảnh cuộc tụ họp thân mật này dường như được diễn tại khu vực riêng của Đức Mẹ Mary, khắc họa Chúa Hài Đồng đón chào những vị khách của mình trong khi đang chơi với một chú chim. Nhà bảo trợ Van der Paele không nhìn thẳng vào bất kỳ nhân vật nào trên thiên đàng, mà nhìn chằm chằm vào khoảng giữa, như chứng kiến nghi thức họp mặt và tâm linh. Đây là bức tranh ngang duy nhất của họa sĩ van Eyck và là một trong những tác phẩm cuộc trò chuyện thiêng liêng được biết đến sớm nhất của thời Phục hưng phương Bắc.
Họa sĩ Titian đã sử dụng bố cục theo chiều ngang này trong nhiều bức tranh, sắp xếp các nhân vật của mình trong một bối cảnh thậm chí còn thân mật hơn. Khi những vị khách đến thăm, Đức Mẹ Mary chơi đùa với con trẻ đang đùa giỡn trong lòng mình như thể bà đang ở trong khu nhà của một mệnh phụ phu nhân. Hai vị Thánh Dorothy và George đến gần để chơi với Chúa Hài Đồng. Theo trang web Thư viện Nghệ thuật, “Họa sĩ Titian đã đem đến những nét thu hút của khung cảnh gia đình quây quần với ‘cuộc trò chuyện thiêng liêng’ trong bức tranh thân mật và tràn đầy sự lạc quan này.”
Các vị thánh xuất hiện như những người thân thiết không thể thiếu của con trẻ tinh nghịch. Một khung nền màu xanh lá cây thường xuyên được xuất hiện trong những tác phẩm loại này, chẳng hạn như trong bức tranh “Đức Mẹ Sistine” của họa sĩ Raphael, như thể cho người xem thưởng thức một cái nhìn thoáng qua về thiên đàng.
Kỹ thuật này đã được họa sĩ Botticelli áp dụng trong các tác phẩm như Tế đàn San Barnaba. Những nhân vật xung quanh Đức Trinh Nữ và Chúa Hài Đồng trông sống động và đầy nét biểu cảm khi các thiên thần vén bức màn sang một bên.
Tòa cung điện lộng lẫy của Đức Mẹ Mary và con thơ của bà, xung quanh là các vị thánh và thiên thần, được mô tả trong bức tranh “Cuộc Trò chuyện Thiêng liêng của người Ingesuiti” do họa sĩ Dominico Ghirlandaio thực hiện. Các vị tổng lãnh thiên thần xuất hiện xung quanh Đức Mẹ Mary – Thánh Michael ở bên trái, Thánh Raphael ở bên phải – và các vị thánh Justus và Zenobius quỳ gối dưới chân Đức Mẹ. Cảnh giới thiên đàng được khắc họa bởi những đường nét đậm, sắc nét và màu sắc rực rỡ, phong phú, với cây ăn quả và cây trường xuân làm nền, đem đến một khung cảnh tự nhiên.
Các họa sĩ đã nhận lời những vị khách hàng thân thiết khi họ có nhu cầu đặt những bức tranh có tính chất gần gũi hơn này trong tư dinh của họ, và sử dụng những tác phẩm này như biểu tượng của sự sùng kính tâm linh. Đối với các họa sĩ người Ý, những bức tranh này đã đem đến cho họ một nguồn thu nhập đáng kể.
Cách thức đối đãi
Các họa sĩ thời Phục hưng đã dùng cuộc trò chuyện thiêng liêng để truyền cảm hứng cho người xem về sự thăng hoa trong giao tiếp với những người khác. Những bức tranh này có thể cho chúng ta thấy cách thức một cuộc họp mặt nên diễn ra: một khung cảnh thanh nhã với âm nhạc nhẹ nhàng, êm dịu, và gia chủ nhà ân cần tiếp đãi những vị khách lịch thiệp với phong thái nhẹ nhàng.
Chúng ta đang, và luôn luôn là những tạo vật có tính cộng đồng. Nền văn hóa hiện nay ngày càng suy yếu bởi tính hình thức, các cuộc gặp gỡ thân mật chỉ tập trung vào việc ăn uống hơn là trao đổi về những điều quan trọng hoặc truyền cảm hứng cho nhau. Tuy nhiên, chúng ta có thể ôn lại những gì mà bản thân đã học được về cách ứng xử trong một xã hội lịch thiệp. Giống như ba thiên thần đến thăm ông Abraham và bà Sarah hoặc Chúa Jesus trong Bữa Tiệc Ly được nhắc đến trong Kinh Thánh, có thể chúng ta không bao giờ biết được rằng liệu có một sinh mệnh cao tầng đang đến thăm chúng ta hay có ai đó đang che chở cho chúng ta hay không.