Trong thập niên qua, sự ảnh hưởng an ninh của Trung Quốc tại Argentina đã tăng lên đáng kể, nhưng các nhà phân tích cho rằng các dấu hiệu gần đây cho thấy Tổng thống Javier Milei có thể đang chuyển hướng việc hợp tác quốc phòng trở lại với Hoa Kỳ.
Một thỏa thuận năm 2012 giữa các quan chức tỉnh Neuquen của Argentina và Bắc Kinh cho phép xây dựng một trạm theo dõi không gian sâu gần biên giới Chile, khiến Hoa Thịnh Đốn phải bất ngờ cảnh giác.
Hợp đồng có thời hạn 50 năm trao cho Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) khả năng hoạt động tự do trên đất Argentina. Cơ sở này, được gọi là Espacio Lejano, đã trở thành tiền lệ cho một cơ sở theo dõi mặt đất của Trung Quốc ở Rio Gallegos, trên mũi duyên hải phía đông nam của Argentina, được chính thức công bố vào năm 2021.
Kể từ khi hợp đồng Espacio Lejano được ký kết, các nhà phân tích và quan chức Hoa Kỳ đã nhiều lần bày tỏ lo ngại về việc Trung Quốc mở rộng hợp tác với Argentina trong các vấn đề an ninh và giám sát.
“CHND Trung Hoa [Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa] đã mở rộng khả năng khai thác tài nguyên, thiết lập cảng, thao túng các chính phủ thông qua các hoạt động đầu tư mang tính lợi dụng, và xây dựng các cơ sở không gian có tiềm ẩn sử dụng kép,” Tướng Laura Richardson, Chỉ huy của Bộ tư lệnh miền Nam Hoa Kỳ, cho biết trong một phiên điều trần của Ủy ban Quân vụ Hạ viện năm 2023.
Tổng thống Milei nhậm chức hôm 10/12/2023, thay thế Tổng thống cấp tiến Alberto Fernandez, người đã xây dựng mối quan hệ chặt chẽ hơn với Trung Quốc và ký kết một thỏa thuận năm 2022 để tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Trong khi vận động tranh cử, ông Milei không hề giấu giếm sự khinh thị của mình đối với các chế độ cộng sản và tỏ ý định loại bỏ các chính sách xã hội chủ nghĩa để chuyển sang một đường hướng tự do hơn.
Trong gần bảy tháng nhậm chức, Tổng thống Milei đã ban hành những cải tổ kinh tế quan trọng và thu hẹp quy mô chính phủ.
Ông Leland Lazarus, phó giám đốc an ninh quốc gia tại Viện Chính sách Chung Jack D. Gordon thuộc Đại học Quốc tế Florida, cho rằng “các chỉ số tích cực” khác gần đây cho thấy chính phủ Tổng thống Milei đang dành ưu tiên cho mối quan hệ quốc phòng với Hoa Kỳ hơn là với Trung Quốc.
“Thực tế là chỉ trong sáu tháng, ông ấy đã đến thăm Hoa Kỳ nhiều lần. Ông ấy đã gặp Bộ trưởng Blinken, ông ấy đã đến Tòa Bạch Ốc… tất cả những điều đó giống như thứ âm nhạc mỹ diệu cho đôi tai của Tướng Richardson. Cho đến tai ông Biden,” ông Lazarus nói với The Epoch Times.
Bà Richardson đã tới Argentina vào tháng Tư, trong chuyến thăm kết hợp việc tặng một phi cơ vận tải Hercules C-130H cho Lực lượng Không quân Argentina và chuyến tham quan cơ sở hải quân ở Ushuaia, Tierra del Fuego, vùng cực của đất nước này.
Bà Richardson cho biết trong một tuyên bố vào thời điểm đó: “Chúng tôi cam kết hợp tác chặt chẽ với Argentina để các nỗ lực hợp tác an ninh của chúng tôi mang lại lợi ích cho công dân, đất nước và bán cầu của chúng ta theo những cách thức lâu dài và tích cực.”
Tại Ushuaia, bà Richardson đã gặp gỡ các quân nhân địa phương để thảo luận về vai trò của họ trong việc “bảo vệ các tuyến đường vận chuyển quan trọng đối với thương mại toàn cầu.”
Trong một thông cáo của Bộ Quốc phòng Argentina, Tổng thống Milei xác nhận rằng bà Richardson cũng đã kiểm tra tiến độ của một “căn cứ hải quân tích hợp” tại cơ sở hải quân Ushuaia.
Các quan chức Argentina tuyên bố rằng họ cũng thảo luận về “hiện đại hóa pháp luật trong các vấn đề quốc phòng.”
Dưới thời chính phủ trước đây, Trung Quốc đã được đối xử ưu đãi.
Vào tháng 06/2023, ông Gustavo Melella, Thống đốc Tierra del Fuego, đã cho phép Trung Quốc xây dựng cơ sở cảng “đa năng” gần eo biển Magellan.
Dự án này nhanh chóng vấp phải phản ứng dữ dội của cơ quan lập pháp khi ba đại biểu quốc gia và các thành viên của Liên minh Dân sự đệ đơn khiếu nại chính thức phản đối nghị định cấp tỉnh của thống đốc này về việc xây dựng một cảng với Bắc Kinh. Nhóm này còn cáo buộc ông Melella vi phạm an ninh quốc gia Argentina.
Không có hồ sơ công khai nào cho thấy dự án đã được tiến hành kể từ đó.
Sự chuyển dịch trong mối quan hệ
Ông Lazarus cho biết mong muốn hợp tác an ninh sâu sắc hơn của Argentina với các đối tác phương Tây cũng được thể hiện rõ vào tháng Tư khi Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Argentina Luis Petri ký thỏa thuận mang tính lịch sử để mua 24 chiến đấu cơ F-16 từ Đan Mạch.
Ông Petri cho biết trong một thông cáo báo chí chính thức: “Hôm nay chúng tôi đang hoàn tất thương vụ mua hàng trong lĩnh vực hàng không quân sự quan trọng nhất kể từ năm 1983.”
“Nhờ khoản đầu tư này vào quốc phòng, tôi có thể tự hào nói rằng chúng tôi đang bắt đầu khôi phục chủ quyền trên không và toàn bộ xã hội của chúng tôi được bảo vệ tốt hơn trước tất cả những mối đe dọa đã đưa chúng tôi vào thử thách.”
Thương vụ này diễn ra sau khi nhiều hãng thông tấn đưa tin vào năm 2022 cho biết chính phủ trước đây dưới thời Tổng thống Alberto Fernandez đang xem xét việc mua chiến đấu cơ JF-17 do Trung Quốc-Pakistan sản xuất. Một bộ trưởng trong chính phủ của cựu Tổng thống Mauricio Macri, người yêu cầu giấu tên, đã xác nhận với The Epoch Times rằng một thỏa thuận mua phản lực JF-17 đã được xem xét trong thời chính phủ Tổng thống Fernandez.
Đối với một số người, việc Trung Quốc từ chối một thỏa thuận vũ khí đáng chú ý như vậy đang nói lên điều gì đó, vì ĐCSTQ đã đầu tư rất nhiều vào lĩnh vực quốc phòng của Argentina.
“Từ năm 2009 đến 2019, Trung Quốc đã chuyển khoản tổng cộng 634 triệu USD cho thiết bị quân sự quan trọng cho 5 quốc gia Nam Mỹ là Argentina, Bolivia, Ecuador, Peru, và Venezuela,” Ủy ban Đối ngoại Hạ viện nêu rõ.
“Chính phủ Venezuela, Ecuador, Bolivia, và Argentina đã mua thiết bị quốc phòng của CHND Trung Hoa [Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa], hợp tác trong các cuộc tập trận quân sự, và tham gia trao đổi giáo dục và đào tạo cho quân nhân.”
Lợi ích không gian của Trung Quốc
Việc tiếp cận không gian đóng một vai trò quan trọng trong các mục tiêu chiến lược của ĐCSTQ.
Khi các tin tức nổi lên vào đầu tháng Tư nói rằng chính phủ của Tổng thống Milei muốn kiểm tra Espacio Lejano, các chuyên gia cho rằng điều này chứng minh những hành động của ông trong việc chuyển hướng khỏi Trung Quốc về mặt an ninh quốc gia.
Ông Evan Ellis, giáo sư nghiên cứu về Châu Mỹ Latinh tại Đại học Chiến tranh Lục quân Hoa Kỳ, nói với The Epoch Times rằng đó là một dấu hiệu tốt khi Tổng thống Milei đưa ra yêu cầu này.
Theo hợp đồng Espacio Lejano, được ký kết dưới chính quyền Đảng Peronist của bà Cristina Fernandez Kirchner, các quan chức của ĐCSTQ không được phép cho bất kỳ ai — kể cả tổng thống Argentina — vào bên trong cơ sở mà không được thông báo trước.
Theo Điều 3, thỏa thuận nêu rõ rằng các quan chức Argentina không thể can thiệp hoặc làm gián đoạn “các hoạt động bình thường” của cơ sở này và phải tìm kiếm các lựa chọn thay thế cũng như đưa ra một lượng thông báo không xác định trước khi được cấp quyền truy cập.
Ông Ellis nói: “Khi một nhà lãnh đạo xuất hiện và đi lại xung quanh, vấn đề không phải là ‘ồ, có một chiếc kính thiên văn lớn ở đây’ mà là thứ đó được sử dụng để theo dõi điều gì.”
Trung Quốc khẳng định rằng Espacio Lejano là để thám hiểm không gian sâu, sứ mệnh mặt trăng, và liên lạc với các vệ tinh hiện hữu trên quỹ đạo. Tuy nhiên, giống như những người khác, ông Ellis tin rằng nói chỉ khám phá không gian có lẽ là không đúng.
“Vấn đề quan trọng là: Cơ sở này có thể làm gì trong thời chiến?” ông hỏi.
Ông Ellis khẳng định rằng việc không tìm thấy “một bằng chứng không thể chối cãi” tại trạm này không hẳn nhiên phủ nhận hoạt động bất chính.
“Về mặt lý thuyết, quý vị có thể phát hiện những người không được phép ở đó … dữ liệu mà quý vị không nên thu thập, nhưng tất cả những thứ đó sẽ dễ dàng được che giấu nếu thông báo trước,” ông Ellis nói và nói thêm rằng nhìn vào loại thiết bị bên trong cũng sẽ cung cấp một số kiến giải.
Cựu bộ trưởng dưới thời chính phủ Tổng thống Macri nói với The Epoch Times rằng một cuộc thanh tra chính thức vào Espacio Lejano đã diễn ra vào đầu tháng Năm năm nay.
“Đây là vấn đề đáng lo ngại hơn: Neuquen chính là một trong 11 trạm mặt đất [và] cơ sở nghiên cứu không gian mà Trung Quốc có ở Mỹ Latinh và Caribe. Thật kỳ lạ. Đó là số lượng thiết bị không gian nhiều nhất mà họ có ở bên ngoài đất nước của họ,” ông Lazarus nói.
Ông Lazarus đã chia sẻ dữ liệu từ Viện Gordon minh họa cách cả trạm Espacio Lejano của Trung Quốc và cơ sở Rio Gallegos cung cấp một vị trí giám sát lý tưởng gần quỹ đạo cực. Quỹ đạo cực rất hữu ích khi thu thập, truyền, và theo dõi dữ liệu vì nơi này mang lại khả năng quan sát toàn bộ hành tinh từ không gian. Độ phân giải của thông tin liên lạc cũng được nâng cao do các vệ tinh có quỹ đạo gần với bề mặt trái đất như thế nào.
Việc đó cũng mang lại lợi ích chiến lược cho bất kỳ chính phủ nào muốn thực hiện hoạt động gián điệp.
Một báo cáo của Cơ quan Tình báo Quốc phòng Hoa Kỳ năm 2022 cho biết rằng, “Không gian ngày càng được quân sự hóa” trong khi Trung Quốc và Nga đang phát triển các hệ thống không gian mới để “cải thiện hiệu quả quân sự của họ” và giảm mức độ liên quan của các hệ thống không gian của Hoa Kỳ.
Về vấn đề hợp tác an ninh sâu rộng hơn với Hoa Kỳ, ông Ellis tin rằng chính phủ Tổng thống Milei sẽ làm “mọi thứ có thể mà không phá vỡ hợp đồng với Trung Quốc.”
Trung Quốc là đối tác thương mại số hai của Argentina và cả ông và ông Lazarus đều đồng ý rằng, mặc dù rõ ràng là có mong muốn về hợp tác chiến lược hơn, nhưng Tổng thống Milei sẽ không thay đổi quan điểm với Bắc Kinh.
Tuy nhiên, nếu hợp tác quốc phòng của Argentina với Trung Quốc trở nên lạnh nhạt, ông Lazarus cho rằng chế độ cộng sản này có thể đợi cho đến khi một chính phủ Argentina khác được bầu chọn để tiếp tục mở rộng. Một điều có lợi hơn cho các mục tiêu của ĐCSTQ.
Hiện tại, Argentina đang trải qua điều mà ông Lazarus gọi là “Kỳ tích Milei.” Vài tháng sau khi nhậm chức, Tổng thống Milei công bố thặng dư ngân sách quốc gia lần đầu tiên sau gần 20 năm.
Trong một thông cáo báo chí từ Casa Rosada, Tổng thống Milei cho biết “chúng tôi đã quyết tâm thực hiện” chương trình ổn định đổi mới đầy tham vọng nhất trong lịch sử của chúng tôi.”
Nhưng ông Lazarus đặt câu hỏi, “Kỳ tích Milei thực sự có thể kéo dài được bao lâu?”
Ông Lazarus cho rằng người Argentina sẽ phải trải qua “khá nhiều khó khăn” về mặt kinh tế để thực hiện bất kỳ thay đổi lâu dài nào.
Ông cho rằng điều này có thể dẫn đến sự vỡ mộng và người dân Argentina có thể không kiên định với giới lãnh đạo của mình, mà điều này có thể dẫn đến sự thay đổi chế độ trong cuộc bầu cử tiếp theo—vào cuối năm 2027.
