5 hoạt động mùa đông giúp rời xa các thiết bị điện tử

Walker Larson

Dành quá nhiều thời gian vào thiết bị điện tử sẽ đe dọa đến sự phát triển lành mạnh của trẻ em, và đó là mối nguy mà trẻ em đang gặp phải ở độ tuổi ngày càng nhỏ. Vào năm 1970, tuổi trung bình của trẻ em lần đầu tiếp xúc với các phương tiện truyền thông là 4 tuổi. Còn bây giờ, các em làm điều đó khi chỉ mới 4 tháng tuổi.

Điều đó có nghĩa là các thiết bị điện tử bây giờ phát ra luồng sáng ma quái của chúng lên cả những chiếc nôi, mê hoặc những đứa trẻ thậm chí còn chưa biết đi hoặc chưa biết nói.

Nghiên cứu cho thấy rằng việc dùng các thiết bị điện tử làm tăng nguy cơ béo phì, các vấn đề về hành vi, rối loạn giấc ngủ, lo âu, và kết quả học tập sa sút ở trẻ em.

Giờ đây, không có tin tức nào trong số này đặc biệt nóng hổi cả. Nhưng ngoài những mối nguy hiểm rõ ràng về thể chất và tâm lý của việc sử dụng công nghệ quá mức mà nhiều người trong chúng ta hiện nay đã biết, chúng ta nên thận trọng với những vấn đề thậm chí còn khó lường hơn mà các thiết bị này mang lại. Nếu chúng làm gián đoạn sự tiếp thu thực tế của trẻ em từ khi còn nhỏ, chúng có thể làm suy yếu khả năng nhận thức và nhìn nhận sự thật khách quan của các em, cả trong hiện tại và cuộc sống về sau. Một ví dụ điển hình về điều này là “Hội chứng Tetris” hay “hiện tượng chuyển giao trò chơi” – một giai đoạn rối loạn tâm thần đã được ghi nhận – trong đó những người dành quá nhiều thời gian chơi các trò chơi điện tử bắt đầu cảm thấy mơ hồ giữa thực tế và trò chơi.

Tuy nhiên, tác động này cũng có thể xảy ra một cách tinh tế hơn: khiến người ta dần dần tách biệt với thế giới thực, do thiếu những kinh nghiệm thực tế khi mọi thứ đều được dàn xếp thông qua màn hình điện tử trong suốt tiến trình dưỡng dục một người.

Sự phát triển của một đứa trẻ có thể so sánh với một cái cây, trước tiên, cần phải cắm rễ cây và cũng là phần quan trọng nhất vào đất, trước khi cây có thể vươn cao và vươn rộng ra ngoài. “Đất” dành cho sự phát triển và trưởng thành của con người là sự tiếp xúc trực tiếp, thô sơ với thế giới vật chất, nuôi dưỡng cảm xúc thực tế theo thói quen và trực giác. 

Nhà giáo dục John Senior từng viết, “Con đường học tập phải đi theo trình tự của tự nhiên và của người học, từ tri giác đến trí tưởng tượng rồi mới đến kiến ​​thức dễ hiểu.” Ông tin rằng việc sử dụng công nghệ có thể cản trở tiến trình này.

Nói về truyền hình, ông viết: 

“Hai khuyết điểm chính của truyền hình là bản chất thụ động, cả về thể chất lẫn trí tưởng tượng, và bóp méo hiện thực. Khi xem tivi, chúng ta đã không rèn luyện đôi mắt, chọn lọc và tập trung vào chi tiết – điều mà các thi nhân gọi là ‘để ý’ đến sự vật sự việc; chúng ta cũng không rèn luyện trí tưởng tượng của mình như khi ta đọc những phép ẩn dụ [và] phải chủ động liên tưởng tới ‘điều thứ ba’ trong những bức ảnh kết hợp nhiều yếu tố, chọn ra những điểm tương đồng và khác nhau, một kỹ năng mà triết gia cổ đại Aristotle cho là biểu hiện hàng đầu của trí thông minh.”

Ông Senior đang mở rộng tầm nhìn sâu sắc được truyền lại từ thời của triết gia Aristotle – người từng nói rằng tất cả kiến ​​thức đều bắt đầu bằng các giác quan. Việc rèn luyện các giác quan một cách lành mạnh sẽ dẫn đến việc rèn luyện các cảm xúc và trí tưởng tượng lành mạnh, từ đó đưa đến việc rèn luyện trí tuệ hoặc tâm trí lành mạnh. Nhưng nếu có điều gì đó xen vào tiến trình tiếp xúc giữa chúng ta với thực tế, đặc biệt là ở những giai đoạn đầu, nó có thể làm xáo trộn khả năng nhận biết sự thật khách quan của chúng ta.

Trong khi mối nguy hiểm của chứng nghiện thiết bị điện tử ở trẻ em ngày càng được biết đến rộng rãi, thì cuộc chiến chống lại chứng nghiện này vẫn luôn hiện hữu và luôn cấp bách – đặc biệt là trong khoảng thời gian mùa đông lạnh giá hơn vào năm này, khi mà có rất ít cách để khiến trẻ em bận rộn và yên lặng.

Dưới đây là một số gợi ý cho các hoạt động trong mùa đông mà không liên quan đến TV, máy tính, máy tính bảng, điện thoại, hoặc máy chơi game.

Hãy đi dạo vào mùa đông để có cơ thể khỏe mạnh và những ký ức trọn đời

Có một truyện tranh thiếu nhi đáng yêu tên là “Owl Moon” (Trăng Cú), kể về việc “đi tìm chim cú” vào những đêm đông lạnh giá, trong trẻo như pha lê. Khi tôi lớn lên, đây là quyển sách được yêu thích trong nhà tôi, và tiết lộ cho tôi sự huyền bí đầy mê hoặc cả về những chú cú và những đêm mùa đông, khi ánh trăng chuyển sang màu bạc, và cây cối đổ bóng xanh trên tuyết trắng.

Có khu rừng phía sau nhà chúng tôi (vốn là một ngôi nhà gỗ và rất hòa hợp với cảnh quan xung quanh). Đó là nơi đầy bí ẩn và kỳ thú đối với tôi, và tôi có thể nhớ lại cảm giác phấn khởi khi tôi và người chị đủ lớn để tự mình khám phá. Chúng tôi tìm thấy tàn tích của một trang trại hoặc một nhà kho cũ ẩn mình trong những lùm cây, mà đối với tôi, nó trông giống như tàn tích của một pháo đài cổ.

Thỉnh thoảng, chúng tôi sẽ đi dạo trong những khu rừng đó, bên dưới những vì sao băng giá, dường như đang rơi xuống xung quanh chúng tôi trong hình hài của những bông tuyết trắng. Chúng tôi đã không nhìn thấy chú cú nào cả, nhưng đại khái là chúng tôi nghe thấy tiếng kêu của chúng.

Những hồi ức như vậy chính là món quà mà bạn có thể tặng cho các con mình, một món quà có giá trị lớn hơn nhiều so với trò chơi Xbox mới nhất.

Chơi các trò chơi trên bàn cờ để học cách giải quyết vấn đề và suy nghĩ có chiến lược

Ở tiểu bang Wisconsin nơi tôi sống, có những đêm đông lạnh quá không thể đi dạo vào ban đêm. Có những ngày, tốt hơn hết là bạn nên đến gần bếp củi hoặc lò sưởi với thức uống nóng và lắng nghe tiếng gió rít [ngoài cửa] trong khi bạn vẫn được an toàn và ấm áp. Nếu thời tiết ở vùng của bạn cũng như vậy, thì bạn có thể sắp xếp cho bọn trẻ một số trò chơi trên bàn cờ, để con bận rộn trong những buổi tối dài, lạnh lẽo vào thời điểm này trong năm.

Tất nhiên, việc lựa chọn trò chơi sẽ phụ thuộc vào độ tuổi của con bạn. Đối với trẻ nhỏ, hãng Haba tạo ra một số trò chơi đơn giản, có phẩm chất cao mà ngay cả trẻ mới biết đi cũng có thể thấy thích thú, chẳng hạn như trò chơi có tên là My First Orchard (Vườn trái cây đầu tiên của tôi). Với những đứa trẻ lớn hơn, nếu bạn muốn nâng cao những kiến thức cơ bản của trò chơi Monopoly and Risk, (Độc quyền và Rủi ro), bạn có thể thử các trò như Settlers of Catan, (Những người khai hoang Catan), Ticket to Ride, (Vé đi xe), hoặc trò Codenames (Mật danh).

Đối với những thanh thiếu niên chơi game nghiêm túc đang tìm kiếm các trò chơi có tính quy mô chiến lược, thì sẽ có các lựa chọn như trò Clash of Cultures, (Sự xung đột giữa các nền văn hóa), Axis & Allies (Phe Trục và Đồng Minh), và Civilization (Nền văn minh).

Khởi động một cuộc săn tìm kho báu trong nhà để các con có cái nhìn mới mẻ về ngôi nhà

Một cuộc săn tìm kho báu có thể phức tạp hoặc đơn giản tùy theo ý muốn của bạn (và có thời gian để thực hiện), và chắc chắn sẽ đem đến rất nhiều hứng thú cho trẻ em. Tất nhiên, cuộc săn lùng càng phức tạp thì bạn càng có thể khiến các con bận rộn lâu hơn.

Nếu bạn có nhiều thời gian hơn và có khiếu sáng tạo, bạn có thể tạo ra cốt truyện, nhân vật, trang phục, và các manh mối phức tạp cho trò chơi săn tìm kho báu. Tất cả điều này cũng sẽ thu hút và kích thích trí tưởng tượng của trẻ em – đây hẳn là một lợi ích tuyệt vời. Mặt khác, nếu bạn muốn điều gì đó đơn giản hoặc đang chơi với trẻ em còn nhỏ, bạn có thể chỉ cần viết lên một loạt tờ giấy nhỏ để tìm ra manh mối tiếp theo. Không có gì để bọn trẻ tìm kiếm ở đây, nhưng các con có thể sẽ vẫn thích chạy từ tủ bếp sang tủ quần áo để thăm dò.

Một bài viết trên trang The Spruce.com cung cấp một số ý tưởng mà bạn có thể sử dụng cho những địa điểm chung của gia đình.

Đương nhiên, các phần thưởng cũng có thể khác nhau tùy theo độ phức tạp, quy mô, và chi phí của trò chơi, nhưng dường như luôn phải có vài phần thưởng nào đó chờ đợi các nhà thám hiểm nhỏ tuổi khi họ đi đến cuối con đường.

Biểu diễn kịch để phát triển trí tưởng tượng và khả năng diễn thuyết trước công chúng

Giống như trò chơi truy tìm kho báu, một vở kịch có thể đơn giản hoặc phức tạp hơn, tùy thuộc vào nguồn lực, thời gian, sức lực của bạn, và độ tuổi của trẻ em. Những trẻ nhỏ tuổi hơn có thể sẽ rất thích thú khi kết hợp những bộ trang phục sáng tạo từ những gì mà bạn có trong tay (khăn tắm, khăn quàng cổ, những chiếc nón cũ, hay phụ kiện đồ chơi) và thể hiện vài lời thoại trong một vở kịch đơn giản. Trẻ em lớn hơn thì có thể thực hiện vở kịch một màn (one-act play) hoàn chỉnh, với trang phục được chuẩn bị sẵn và dàn cảnh. Ngoài ra, hãy cho con thử thách viết kịch bản của riêng mình; đây có thể sẽ là phần bổ ích nhất trong toàn bộ quá trình hoạt động này của con.

Nếu bạn có con ở độ tuổi thanh thiếu niên, hãy khích lệ con diễn một hoặc hai phân cảnh trong tác phẩm của bậc thầy William Shakespeare. Tôi gợi ý rằng tác phẩm “A Midsummer Night’s Dream” (Giấc Mộng Đêm Hè) là điểm khởi đầu tuyệt vời cho việc này.

Để nuôi dưỡng tình yêu với sách và văn học

Điều đáng nhớ nhất trong ký ức của tôi về những đêm mùa đông dài của phương Bắc là những hồi ức về việc nghe câu truyện “The Lord of the Rings” (Chúa Tể của Những Chiếc Nhẫn) trên audio cùng cả gia đình – khi ấy, một số thành viên trong gia đình đang giải câu đố, số khác thì vẽ tranh, số còn lại thì đan len. Bạn có thể bị cuốn vào một cuộc phiêu lưu sử thi, trong khi vẫn giữ được sự ấm áp và thoải mái trong phòng khách của mình. 

“Sách nói” (audiobooks) rất tốt cho trẻ em trong việc phát triển lòng yêu thích đọc sách cũng như cảm nhận về nhịp điệu, âm thanh và vẻ đẹp của ngôn ngữ. Chúng giúp nuôi dưỡng tình yêu với văn học vì nghe sách nói dễ hơn là tự đọc và, đồng thời, việc nghe cách phát âm chính xác của từ và ngữ điệu đúng của câu sẽ dạy trẻ em cách phát âm các câu như thế nào trong đầu khi chúng đọc thầm cũng như đọc to thành tiếng.

Những cuốn sách của nữ văn sĩ Beatrix Potter, cuốn sách được yêu thích “Winnie-the-Pooh” (Gấu Pooh) của tác giả A.A. Milne, “Little House” (Ngôi Nhà Nhỏ) của nữ văn sĩ Laura Ingalls Wilder, “The Chronicles of Narnia” (Biên Niên Sử Narnia) của tác giả C.S. Lewis, và cuốn “The Chronicles of Prydain” (Biên Niên Sử Prydain) của tác giả Lloyd Alexander – là một số bộ truyện tuyệt vời dành cho trẻ em để bạn có thể bắt đầu (phần lớn trong số đó bạn có thể tìm thấy trên các trình phát audio).

Hy vọng rằng các hoạt động này có thể giúp bạn kiểm soát thời gian sử dụng thiết bị điện tử một cách hợp lý. Và khi làm như vậy, bạn có thể giúp các con hình thành một nền tảng lành mạnh cho tâm trí và trí tưởng tượng của chúng. Sự phát triển của trẻ em giống như cái cây, nếu cây có rễ khỏe, ăn sâu, và bám chặt vào đất, thì mới có thể vươn mình lên bầu trời. Tương tự như vậy, tâm trí của con cái chúng ta có thể nảy nở trong những sự thật trọn vẹn – thậm chí cả sự thật trừu tượng – nếu chúng ta bắt đầu bằng những kinh nghiệm thực tế một cách trực tiếp, chứ không phải kinh nghiệm qua những khâu trung gian mà các công nghệ hiện nay đang cố gắng lôi kéo chúng ta.

Ông Walker Larson dạy văn học tại một học viện tư nhân ở tiểu bang Wisconsin, nơi ông sống cùng vợ và con gái. Ông có bằng Cao học về văn học và ngôn ngữ Anh, và có những bài viết được đăng trên các ấn phẩm The Hemingway Review, Intellectual Takeout, và nền tảng Substack “TheHazelnut” của ông. Ông cũng là tác giả của hai quyển tiểu thuyết “Hologram” và “Song of Spheres”.