50 lời khuyên về phong cách xã giao của những năm 1800 dành cho quý ông lịch thiệp (Phần 4/4)

Epoch Inspired Staff 

Sau đây là một trích đoạn từ quyển sách có nhan đề “The Gentlemen’s Book of Etiquette, and Manual of Politeness” (Cẩm nang Nghi Thức Xã Giao, và Phép Lịch Sự của Quý Ông) của tác giả Cecil B. Hartley, do nhà xuất bản Locke & Bubier phát hành năm 1875.

LỜI KHUYÊN VỀ CÁCH CƯ XỬ DÀNH CHO QUÝ ÔNG.

41. Người đàn ông thực sự lịch thiệp nhất là người vị tha nhất, vì vậy tôi xin nói theo lời của Mục sư J. A. James:

“Hãy sống có mục đích trong thế giới này. Làm tốt vai trò của bạn. Làm tròn thước đo nghĩa vụ với những người khác. Nên cư xử làm sao để mọi người sẽ nhớ đến bạn với niềm thương tiếc khi bạn ra đi. Rất nhiều người trong chúng ta đang sống một cách ích kỷ đến mức họ không có khả năng được nhớ đến sau khi rời đi. 

Những người đó hầu như không để lại bất kỳ dấu vết nào về sự tồn tại của họ, mà bị lãng quên gần như thể họ chưa từng tồn tại. Khi còn sống, họ giống như một viên sỏi nằm khuất lấp giữa hàng triệu viên sỏi trên bờ biển; và khi mất đi, họ cũng giống như viên sỏi đó được ném xuống biển, chỉ làm gợn sóng mặt nước, chìm xuống, và bị lãng quên, mà [không ai] trên bãi biển còn nhớ thương họ. Họ không được người giàu có thương tiếc, không được người nghèo mong nhớ, cũng không được giới trí thức tôn vinh.

Khi còn sống, họ đã giúp ai sống tốt hơn? Khi họ qua đời, cuộc đời của ai đã khốn khổ hơn? Họ đã làm cạn nước mắt của ai? Nhu cầu của ai đã được cung cấp? Họ đã chữa lành đau khổ cho những ai? Ai sẽ dỡ bỏ cánh cổng sự sống, để cho họ quay trở lại? Hoặc khuôn mặt nào sẽ chào đón họ trở lại thế giới của chúng ta bằng một nụ cười? Thật là kiểu tồn tại bất hạnh, vô ích! Sự ích kỷ bản thân nó chính là lời nguyền; đó là một kẻ đói khát. Ai không làm điều tốt, sẽ giống như cây thạch nam trong sa mạc, không kết trái, cũng không biết khi nào điều tốt sẽ đến một bụi cây còi cọc, lùn tịt, khổ sở.”

42. Khi bạn tách riêng từng âm tiết của từ quý ông (gentleman), và bạn sẽ thấy rằng điều kiện tiên quyết phải là sự cao quý (gentleness) – người đàn ông cao quý (gentle-man). Ông Mackenzie nói: “Rất ít người nhận thức được đầy đủ về sức mạnh của sự cao quý. Phẩm chất này diễn ra một cách từ từ nhưng kết quả tất thành. Sự cao quý không gây ồn ào; không thu hút sự chú ý, cũng như không kích động sự phản kháng; trong đạo đức cũng như trong thế giới tự nhiên; đó là lề luật vĩ đại của Thiên Chúa để đạt được những kết quả tuyệt vời. Bình minh tuần tự [diễn ra mỗi] ngày, dòng chảy của thủy triều, thời gian trôi đi, sự biến chuyển của các mùa – tất cả những điều này diễn ra với tốc độ chậm và tinh tế đến mức không thể nhận thấy, nhưng không ai có thể nhầm lẫn hoặc cưỡng lại tiến trình phát triển và kết quả của chúng. Thắng lợi [có được từ] sự cao quý cũng chắc chắn và đáng ngạc nhiên không kém. Phẩm chất này không đảm đương gì cả, nhưng có thể tước vũ khí của phe đối lập dũng mãnh nhất; nó quy phục, nhưng quy phục chính là yếu tố [tạo nên] sức mạnh cho sự cao quý; sự cao quý nhẫn chịu. Tuy nhiên, trong chiến tranh, thì chiến thắng không đạt được bằng hành động, mà bằng việc chịu đựng.”
43. Phong thái điềm tĩnh hoàn hảo đòi hỏi sự bình an hoàn toàn của tâm trí, cho nên, tùy sức người, mà tránh những điều xấu làm tâm bất an, và trước hết, hãy tránh những hành động gian lận, lừa bịp gọi là “mắc nợ”. Đừng nợ ai bất cứ điều gì; tránh mắc nợ như thể bạn tránh chiến tranh, dịch bệnh, và nạn đói. Hãy thực sự căm ghét điều đó. Khi bạn coi trọng sự thoải mái, yên tĩnh, và độc lập, thì hãy tránh mắc nợ. Khi bạn xem trọng cách ăn uống lành mạnh, tính ôn hòa, những giấc mơ dễ chịu, và những lần thức dậy vui vẻ, hãy tránh xa nợ nần. Nợ nần là người đốc công khó tính nhất; là kẻ áp bức ác nghiệt nhất. Đó là một khối đá nặng đeo trên cổ. Đó là hồn ma đè trên trái tim. Nợ nần tạo ra những nếp nhăn sớm trên trán. Nợ nần kéo sự cao quý và lòng tử tế ra khỏi cổng, làm mất đi phong thái của một người đàn ông; lấy đi sự rạng rỡ của tiếng cười, và tất cả sự tôn nghiêm cũng như sự tự do ra khỏi bước đi của anh ấy. Vậy thì, đừng rơi vào sự thống trị đầy khốc liệt của nợ nần đó. 
44. Nói năng nhẹ nhàng; một sự từ chối tử tế thường gây ít tổn thương hơn là một sự đồng ý hung tợn, khiếm nhã.
45. “Khi ở một mình, hãy cẩn trọng với những ý nghĩ của bạn; trong gia đình, thì hãy chú ý tính khí của bạn; ngoài xã hội, hãy cẩn thận lời giao tiếp của bạn.”
46. Bí quyết thực sự để làm hài lòng cả thế giới, là nên có một thái độ khiêm tốn về bản thân. Lòng tốt đích thực luôn đi kèm với sự hòa ái, lịch sự, và khiêm nhường. Những người luôn “tự cao tự đại” đang liên tục mất đi bạn hữu, gây thù chuốc oán, và dung dưỡng sự bất hạnh trong chính họ.
47. Bạn có phải là một thương nhân không? Hãy nhớ rằng phòng tài vụ là một trường học về cách cư xử và tâm tính không kém gì một trường học về đạo đức. Tính thô tục, hống hách, cáu kỉnh, thất thường của những người đứng đầu, sẽ tạo ra những tác động tương ứng đối với gia đình. Một số thương nhân là những bạo chúa nhỏ. Một số thì quá gắt gỏng không thể phù hợp với bất kỳ trách nhiệm nào, ngoại trừ thuần hóa một người phụ nữ nóng tính. Sự lỗ mãng của những người khác, cả về cách cư xử và ngôn ngữ, ắt hẳn hoặc khiến những người dưới trướng ghê tởm hoặc sẽ gây ảnh hưởng xấu đến họ.

Trong một tổ chức mà bạn sẽ gặp gỡ một người đàn ông nhu nhược thiếu chín chắn, ngăn cản mọi kỷ luật. Trong một trường hợp khác, một phẩm giá giả tạo, sẽ là đề tài chế giễu thường trực cho những đứa trẻ vị thành niên. Trong một trường hợp thứ ba, tâm trạng thất thường và tính khí hay giận dữ, sẽ làm cho người ta nhớ đến một trong những gợi ý tiên đoán về thời tiết trong các cuốn niên giám cổ – “có gió” – “mát mẻ” – “rất dễ chịu” – “gió thổi” – “coi chừng bão” – và những điều tương tự. Và, trong trường hợp thứ tư, sự gay gắt ích kỷ, việc luôn đòi hỏi những dịch vụ vô lý nhất, và không bao giờ khích lệ một lời nào với một nhân viên – Đây là những căn bệnh đáng buồn. Những người đàn ông không nên có nhân viên cho đến khi họ biết cách đối đãi với nhân viên. Sự thoải mái của chính họ cũng sẽ được gia tăng đáng kể bởi một cách cư xử khác. 

48. Nếu bạn chuẩn bị bước vào, hoặc rời khỏi, một cửa hàng hay bất kỳ cánh cửa nào, và bất ngờ gặp một phụ nữ đi ngược chiều, hãy đứng sang một bên và nâng nón của mình lên khi cô ấy đi qua. Nếu cô ấy cũng đi cùng hướng với bạn, và cánh cửa đang đóng, hãy đi qua trước mặt cô ấy, nói: “cho phép tôi”, hoặc “cho tôi mạn phép”, mở cửa, và giữ nguyên cửa mở trong khi cô ấy đi qua.
49. Khi bước vào một căn phòng nơi có nhiều quý cô, bạn hãy cầm mũ, gậy, và đôi găng tay của bạn bằng tay trái, để tay bên phải có thể phục vụ họ.
50. Đừng bao giờ đề nghị bắt tay một quý cô; nếu cô ấy muốn làm thế, cô ấy sẽ đưa tay của cô ấy cho bạn, và nếu bạn làm điều đó trước, thì đó là sự thất lễ.

Chuyên mục Epoch Inspired đưa tin các câu chuyện về niềm hy vọng, qua đó tôn vinh lòng tốt, truyền thống, và sự khải hoàn của tinh thần nhân văn, đồng thời cung cấp những hiểu biết sâu sắc có giá trị trong cuộc sống, văn hóa, gia đình, cộng đồng, và thiên nhiên.