Arete: Thực hành sự xuất sắc

Sự xuất sắc và nghệ thuật

Đối với người Hy Lạp cổ đại, “Arete” (đọc là ah-reh-TAY) biểu thị cho sự xuất sắc trong nhiều lĩnh vực từ đạo đức, phẩm hạnh cho đến việc khai phá ra những tiềm năng của bản thân. 

Những nghệ sĩ vĩ đại như Michelangelo, Da Vinci, Caravaggio, Vermeer, và rất nhiều người khác đã theo đuổi Arete. Bất kể thất bại trong đời sống cá nhân, họ vẫn đòi hỏi sự xuất sắc từ chính mình trong các tác phẩm và trong công cuộc tìm kiếm vẻ đẹp và chân lý trong nghệ thuật. 

Điều này cũng giữ nguyên giá trị với các nhà sáng tác, thi sĩ, nhà soạn kịch có những kiệt tác được tôn vinh sau hàng trăm năm. Homer, Virgil, Shakespeare, Jane Austen, Emily Dickinson, Mark Twain, Oscar Wilde, Leo Tolstoy và rất nhiều người khác: Cho dù họ có biết về Arete hay không thì họ cũng đã tự thực hành xuất sắc trong các tác phẩm của mình.

Các bức họa của Michelangelo trên trần nhà nguyện Sistine, bức “The Angelus” của Jean-François Millet, bức “The Canterbury Tales” của Chaucer, và bức “The Magic Mountain” của Thomas Mann, tất cả đều mang trong mình tinh thần của Arete bởi kỹ năng và trí tuệ đỉnh cao đã được các nghệ sĩ truyền tải vào trong tác phẩm.

Thực hành sự xuất sắc mỗi ngày

Chúng ta có thể tìm thấy những người nỗ lực thực hành Arete ở trong bất kỳ lĩnh vực nào. Các đầu bếp tại Baked – một quán cà phê và công ty bánh ngọt ở Asheville, Bắc Carolina, sản xuất những chiếc bánh với những hương vị khiến khách hàng say mê; một ông bố trẻ mà tôi biết ở Front Royal đã thành lập Enable –  một công ty thiết kế website mà tôi biết là anh ta đã dành trọn trái tim và tâm hồn cho công việc; một người thợ mộc địa phương đã làm ra những chiếc bàn và giá sách mà có thể nhận thấy sự công phu và tâm huyết toát ra trong từng chi tiết. 

Chúng ta có thể thực hành Arete ngay cả với những việc nhỏ bé nhất: Một khu vườn được chăm sóc cẩn thận, bộ y phục chúng ta chọn mặc nơi công cộng, hay thậm chí là trong buổi tiệc BBQ với bạn bè.

Việc áp dụng Arete vào cuộc sống thể hiện khao khát sự xuất sắc trong công việc mình làm. Nhưng ngay cả việc tu dưỡng đạo đức cũng không quá khó khăn như chúng ta tưởng tượng. Dưới đây là một số gợi ý hữu ích mà tôi đã đúc kết từ những người nỗ lực để trở nên xuất sắc. 

Một vài gợi ý để thực hành sự xuất sắc

Dù theo đuổi sự xuất sắc là điều tốt đẹp và cao quý, nhưng chúng ta cũng cần tránh trở thành nô lệ cho chủ nghĩa hoàn hảo. Và bây giờ là một vài cách thực hành hiệu quả.

Đừng vội vàng

Trong thế giới phát triển chóng mặt như ngày nay, chúng ta thường xuyên bận rộn hết việc này đến việc khác, chúng ta thường hoàn thành nhiệm vụ một cách qua loa, chịu trách nhiệm bằng sự lấp liếm hoặc một lời hứa. Thay vì như vậy, chúng ta nên học theo phương châm của vị Hoàng đế La Mã Augustus: “Festina lente” – nghĩa là “Đừng vội vàng!”. Nói cách khác, chúng ta vẫn tiếp tục tiến về phía trước, nhưng hãy toàn tâm toàn ý vào công việc đang làm. 

Sự xuất sắc đến cùng với thời gian và sự kiên nhẫn. Festina lente!.

Niềm tự hào và niềm vui 

Bằng cách tự hào về những điều bản thân làm, chúng ta đang bồi đắp Arete trong không gian của mình. Thường khi cắt cỏ xong ở nhà của cô con gái, tôi sẽ tự thưởng một ly cà phê vào buổi sáng và một ly vang trắng vào buổi tối, ngồi ở trước hiên nhà và say sưa ngắm nhìn bãi cỏ được cắt xén gọn gàng. 

Niềm hạnh phúc này là thành quả phụ được sinh ra khi một công việc được hoàn thành tốt, một phần thưởng cho việc đã cố gắng làm hết mình. 

Một người phụ nữ rất nổi tiếng trong thị trấn bởi cô vẫn luôn đi giao đồ ăn ngay cả trong lúc cô đang gặp khủng hoảng như bệnh tật, mất đi người thân yêu và mới sinh con. Nhưng cô ấy vẫn làm ra những món ăn tuyệt vời thể hiện được sự chăm chút của cô dành cho chúng, thậm chí việc gói ghém cẩn thận món thịt hầm hoặc bánh cùng với dòng ghi chú với những thông điệp yêu thương mà cô viết, tôi chắc chắn rằng nó mang đến cho cô niềm hạnh phúc và sự hài lòng. 

Chánh niệm

Arete có thể làm sâu sắc thêm các mối quan hệ cá nhân của chúng ta. Nhiều năm trước, trong một đám cưới ở Long Island, tôi thấy một thanh niên trạc tuổi 20 đứng ở bên lề đường, mở cửa xe và chào đón khách tới dự đám cưới, giúp đỡ những người cao tuổi hoặc người khuyết tật đi vào Thánh đường. Đến bây giờ tôi vẫn còn ghi nhớ những ấn tượng sâu sắc về sự chân thành của anh khi nói chuyện với khách dự tiệc, sự dịu dàng của anh đối với những người khuyết tật. Người thanh niên trẻ này trong khoảnh khắc đó trở thành một hình mẫu lý tưởng của một quý ông thực thụ, và những vị khách mời cũng rất cảm kích. 

Đó chính là Arete trong đời thực. 

Thực hành Arete cũng áp dụng trong việc tu dưỡng đạo đức và phẩm hạnh. Ví dụ trong tác phẩm “Odyssey”, Homer đã mô tả nàng Penelope của Odysseus là một người vợ rất mẫu mực, từ chối tất cả các lời cầu hôn và chung thủy với người chồng mặc dù anh đã bặt vô âm tín từ rất lâu. Giống như Penelope, chúng ta cũng có thể tu dưỡng để có được tiêu chuẩn đạo đức cao, điều đó không những giúp ta giữ gìn phẩm hạnh mà còn có thể thăng hoa trong tâm hồn. 

Đạo lý

Trong cuốn “Điện ảnh làm nên một người đàn ông: Cẩm nang Hollywood về cuộc sống, tình yêu và niềm tin cho những chàng trai trẻ”, tôi đã viết thế này:

“Con người sống có đạo lý. Họ có thể thiếu kỹ năng để diễn tả rõ ràng đạo lý đó là gì. Họ có thể không nhận thức được rằng họ đang sống có đạo lý. Nhưng tất cả con người thực thụ đều sống theo đạo lý.”

“Đạo lý này là một bộ quy tắc, thường khá đơn giản và dễ hiểu, được tạo thành từ quá trình nuôi dưỡng, giáo dục và kinh nghiệm. Đạo lý của con người là một bộ quy tắc mà người ta sẽ không thể phá vỡ nếu không làm tổn hại đến lương tâm của mình. Đó là 10 Điều Răn [của Chúa], là Hiến Pháp, là lễ vật quý giá đặt trên bàn thờ cao nhất của tất cả những gì chân thực và tốt đẹp mà người ta có.”

Lúc đó tôi không nhận ra mình đang mô tả Arete, nhưng đúng là vậy.

Chúng ta thường theo đuổi sự hoàn hảo. Tôi chắc mình đã vấp ngã vài lần, nhưng kết quả cuộc đua không phải là vấn đề. Điều quan trọng là chúng ta khao khát làm việc hết sức mình, mong muốn cải thiện, dù chỉ là nhỏ, để khám phá ra mình là ai và có thể mang đến món quà gì cho thế giới này. 

Tác giả bài viết: Jeff Minick có bốn người con và một trung đội cháu chắt. Trong 20 năm, ông dạy lịch sử, văn học và tiếng Latin cho chương trình học tại nhà ở Asheville, N.C. Hiện tại, ông sống và sáng tác ở Front Royal, Va. Quý vị có thể theo dõi các bài viết của ông tại blog JeffMinick.com.