Ba nguyên tắc căn bản trong cách giáo dục bé trai

Gần đây, một phụ huynh đã than thở với tôi rằng: “Có hôm con trai tôi thực hiện rất tốt những điều tôi hướng dẫn – nhưng vào ngày kế tiếp, cậu bé lại thể hiện như chưa bao giờ được học các quy tắc ấy. Liệu có cách gì giúp cho tôi và con trai tôi theo sát kế hoạch đã vạch ra – ổn định hơn không?”

Những gì mà vị phụ huynh này mô tả về vấn đề với con trai mình khá là kinh điển trong quá trình phát triển của bé trai. Kỹ năng của các cậu bé dường như chỉ xuất hiện vào một ngày nào đó một cách kỳ diệu, để rồi biến đi đâu mất vào ngày tiếp theo. 

Bạn cứ phải vất vả liên tục để cùng các cậu rời khỏi nhà đúng lúc hay thúc các cậu đi ngủ đúng giờ. Các bậc cha mẹ mô tả hiện tượng này giống như một bóng đèn có công tắc bị mòn vậy, cứ chớp tắt liên hồi. 

Tuy nhiên, những gì thực sự đang âm thầm phát triển [trong các bé trai] hoàn toàn không phải là đang bị cũ mòn hay biến mất đâu. Đó là tiến trình học hỏi. Vỏ não trước của bé đang phát triển, và có rất nhiều tế bào thần kinh được thêm vào/mất đi trong tiến trình này.

Vậy thì, trong khi đợi tế bào thần kinh được bổ sung vào, hãy tập trung vào ba nguyên tắc căn bản trong cách giáo dục bé trai – những nguyên tắc quan trọng cho sự thành đạt của các bé trai sau này. Và vì thế, đôi lời nhắc nhở dành cho bạn sẽ không uổng phí đâu. 

Đối với những bé gái hiếu động, bạn cũng có thể áp dụng ba nguyên tắc cơ bản trong giáo dục bé trai này, và chúng cũng sẽ rất hữu ích. Hãy xem những nguyên tắc này như một câu thần chú của riêng bạn, và hãy nhớ rằng sự thay đổi sẽ không xảy ra một sớm một chiều – các bé vẫn có thể có một ít những hành vi không ổn định này – chí ít là cho đến khi các bé lên sáu hoặc bảy tuổi.

Dưới đây là ba nguyên tắc căn bản trong cách giáo dục bé trai:

1. Tập cho con bạn luôn nhìn vào mắt bạn mỗi khi bạn gọi bé. Nếu bạn không dạy như vậy, bạn đang vô tình tập cho con cách không giao tiếp bằng mắt khi bạn {người lớn} đang trò chuyện hoặc gọi bé. Hãy nghĩ đến các vấn đề mà con trai bạn sẽ gặp phải khi giáo viên gọi tên mà bé không có phản xạ nhìn về phía họ. Cần phải bắt buộc con làm như vậy và thực hiện điều này mỗi khi có ai đó gọi bé!

2. Dặn dò con chăm chú lắng nghe, vì bạn sẽ yêu cầu bé lặp lại những gì bạn sắp nói. Cách này nhằm dạy bé biết tập trung chú ý trong thời gian dài.

3. Đưa ra các phần thưởng (không nhất thiết phải thực hiện ngay lập tức). Ví dụ: “Nếu con có thể nói những gì mà cha/mẹ đã bảo con và con vâng lời… thì con sẽ có thêm 10 phút chơi trên iPad của cha/mẹ” hoặc “Nếu con lặp lại những gì cha/mẹ đã yêu cầu và đi ngủ ngay bây giờ, cha/mẹ sẽ kể chuyện cho con nghe trước khi ngủ – và nếu con không lựa chọn làm vậy, con vẫn có thể thử lại vào ngày mai.”

Và then chốt là ở chỗ… bạn cần luôn giữ được bình tĩnh. Để ba nguyên tắc trên có hiệu quả, sự bình tĩnh của bạn đóng vai trò thiết yếu. Nếu bạn khó chịu hoặc tức giận (thỉnh thoảng thì ai mà không bị như vậy nhỉ…), thì điều đó sẽ kéo dài khoảng thời gian đưa đến sự phát triển tốt nhất của trẻ. Vậy thì đâu là nguyên nhân? Bạn đang vô tình trút mọi sự căng thẳng và kích động vào công việc làm cha mẹ của mình. 

Bạn cần lý trí, rõ ràng, ổn định, không dựa vào cảm xúc để có thể nuôi dạy con được tốt. Những người dễ bị kích động rất dễ làm người khác mất tập trung. Và các bé trai càng có lý do để tranh cãi với cha mẹ. Các bé sẽ khăng khăng làm theo ý mình chỉ để chứng tỏ khả năng của chúng.

Nếu bạn thường hay nhắc nhở con mình thì bạn cũng đang trì hoãn sự phát triển của bé. Cậu bé sẽ không thể phát triển kỹ năng riêng của mình nếu bạn cứ làm hết mọi việc cho bé.

Khi còn nhỏ, những đứa trẻ càng cần được nhắc nhở và giúp đỡ… nhưng tôi đã chứng kiến nhiều thanh thiếu niên tuy đã lớn nhưng cha mẹ lại không thể buông tay [để con tự lập] và để mặc cho mọi hậu quả xảy ra. Những bậc cha mẹ này luôn cố gắng chỉ bảo và đỡ đần con (với chủ đích tốt), nhưng lại luôn dẫn đến kết cục thất bại – và kết quả thường là những cậu thanh niên rất dễ cáu kỉnh.

Các bậc cha mẹ thường có một nhận thức chung rằng tất cả những lời nhắc nhở, nâng đỡ, hay la mắng sẽ thúc đẩy con phát triển nhanh và tiến gần đến thành công hơn. Nhưng mọi sự lại không diễn ra như thế. Trên thực tế, những điều này sẽ gây phản tác dụng. 

Trẻ con sẽ trở nên thờ ơ, lười biếng, dựa dẫm vào người khác để họ thực hiện công việc thay mình. Những việc mà các bé cần tự làm thì lại mất đi hứng thú. Vì vậy, bài học rút ra là hãy vận dụng ba nguyên tắc căn bản nêu trên. 

Hãy thật bình tĩnh. 

Đừng nên bộc lộ cảm xúc thái quá hoặc tranh cãi với con mình. Và đừng bao giờ can thiệp vào hậu quả [từ các việc làm của con] (như rớt điểm số, không thể gia nhập nhóm, mất một người bạn [vì] không vào được đại học), vì như thế bạn sẽ chỉ làm chậm sự phát triển của con.

Tiến sĩ Anthony Rao có bằng Tiến sĩ về tâm lý học của Đại học Vanderbilt. Trong hơn 20 năm, Tiến sĩ Rao làm việc tại Khoa Tâm thần của Bệnh viện Nhi đồng và là người hướng dẫn tại Trường Y Harvard, nơi ông đào tạo các nhà tâm lý học và bác sĩ về việc sử dụng Liệu pháp Hành vi Nhận thức (còn được gọi là CBT).