Bach: Dấu ấn của một thiên tài

PETE MCGRAIN 

“Mục đích và mục đích cuối cùng của tất cả âm nhạc không gì khác hơn là vinh quang của Đức Chúa Trời và sự nuôi dưỡng tâm hồn.”

– Johann Sebastian Bach

Khi đến thăm một viện bảo tàng nghệ thuật, quý vị có thể nhận thấy rằng hầu hết các bức tranh cổ đều mô tả các vị vua, hoàng hậu và các quý tộc khác, hoặc cảnh vinh danh thần trong Kinh Thánh. Lý do đơn giản, như quý vị có thể đã biết, là trước thế kỷ 18, nhà thờ và những người bảo trợ giàu có đã trả tiền cho hầu hết các tác phẩm nghệ thuật. Người ta có thể được tha thứ vì nghĩ rằng những người “bình thường” không tồn tại trước thế kỷ 18, vì rất ít được mô tả trong nghệ thuật.

Thuật ngữ “nghệ sĩ nghèo” là một thực tế hơn là một khuôn mẫu, và mô tả các nhà soạn nhạc cũng như các họa sĩ; thật không dễ dàng để sáng tác cho một dàn hợp xướng hoặc một dàn nhạc nếu quý vị không thể trả tiền cho ban nhạc. Thời đại Baroque rải rác các tác phẩm hợp xướng, cantatas (đại hợp xướng), và quốc ca cho vua này hay vua khác, tất cả đều do nhà thờ và giới quý tộc trả tiền; Vào thời điểm đó, các nghệ sĩ hầu hết bị bó buộc trong mong muốn của các nhà hảo tâm và khách hàng quen của họ. Hãy nhớ rằng, trong những ngày đó, ngay cả tờ giấy mà người ta viết bản nhạc cũng là một sự đổi mới và tốn kém. Giấy da được làm từ da động vật chưa qua xử lý là vật liệu viết phổ biến trước khi giấy xuất hiện rộng rãi như chúng ta biết. Phải vượt ra khỏi thời đại Baroque, quý vị mới tìm thấy những nghệ sĩ không nghèo khó (“baroke”).

Johan Sebastian Bach bước ra từ thời đại và hoàn cảnh đó, từ một hàng dài các nhạc sĩ đều làm việc cho nhà thờ. Ông theo bước chân của cha mình, và phần lớn công việc ban đầu của ông phản ánh những hạn chế của những người bảo trợ thần học của ông. Tuy nhiên, việc xuất thân từ một gia đình âm nhạc không thể giải thích được thiên tài của ông ấy, cũng như không thể là nhờ năng khiếu mà ông ấy viết được thứ gì đó sâu sắc như bản Tổ khúc cho đàn Cello số 1 (“Cello Suite No.1”) chẳng hạn. Đó là một tác phẩm của vẻ đẹp phức tạp và có hồn, nhưng về mặt âm nhạc, nó cũng là một tác phẩm của sự đối xứng phức tạp đến kinh ngạc. Đó là một câu đố chỉ có thể ghép lại với nhau theo một cách, nhưng khi kết hợp lại với nhau, sự hoàn hảo của nó rất thuần khiết, dường như gần như đơn giản.

Thông thường, có vẻ như, dấu ấn của thiên tài là tạo ra một thứ gì đó đơn giản đến mức hoàn toàn không ai trên thế giới này có thể tưởng tượng được. Bản tổ khúc cho đàn Cello số 1 cung Sol Trưởng (“Cello Suite No. 1 in G Major”) của Bach vẫn là bản nhạc cello số một trên thế giới ngày nay – và Bach thậm chí còn không phải là nghệ sĩ cello.

Cello là một nhạc cụ đặc biệt khó viết độc tấu. Nhạc cụ này được thiết kế, không giống như guitar hoặc piano, nó chỉ chơi một nốt nhạc tại một thời điểm. Đàn piano và guitar có thể tự đệm theo nhịp điệu và hòa âm trong khi vẫn chơi phần giai điệu, đó phần lớn lý do vì sao chúng rất phổ biến. Cello, đối với tất cả âm sắc tuyệt vời có hồn của nó, thường chỉ được chơi một nốt mỗi lần, vì vậy việc viết giai điệu đạt được về mặt âm nhạc cho cello độc tấu là khá khó khăn. Để viết một thứ có thể được xem là một kiệt tác vô song trên thế giới trong hơn 200 năm, gần như không thể hiểu nổi.

Nếu Bach đã sáng tác “Cello Suite” và sau đó về hưu, ông ấy vẫn sẽ là một nhà soạn nhạc của những nốt nhạc tuyệt vời, nhưng ông ấy không dừng lại ở đó. Trong số hơn 1,100 sáng tác của ông ấy, chúng ta có thể tìm thấy “Toccata và Fugue giọng Rê thứ”, có lẽ là một trong những bản nhạc ấn tượng nhất từng được sáng tác cho một nhạc cụ duy nhất – đàn organ nhà thờ. Bản nhạc đã xuất hiện trong vở nhạc kịch “Phantom of the Opera” (Bóng ma trong Nhà hát) và “Fantasia” của Disney, và được nhiều người xem là bản nhạc phổ biến nhất từng được viết cho organ, với niềm đam mê ly kỳ, u ám theo kiểu gothic rất phù hợp làm chủ đề cho vở “Phantom” (Bóng ma).

Được trình diễn trên một cây đàn organ cỡ lớn của nhà thờ, quy mô tuyệt đối của tác phẩm này rất đồ sộ và đầy cảm hứng. Phần giới thiệu, quen thuộc với hầu hết người nghe, được theo sau bởi một loạt hợp âm rải dài, được trang trí phức tạp, thực sự gây choáng ngợp và là thách thức đối với bất kỳ người chơi nào. Tác phẩm này là nền tảng của phong cách Baroque, nhưng nó chuyển tiếp một cách du dương sang thời kỳ Lãng mạn một cách đáng chú ý. Bản nhạc được miêu tả là “quá đơn giản cho Bach khi viết”, và “của một thiên tài, bản nhạc đó không thể được viết bởi bất kỳ ai khác ngoài Bach.” Sự đơn giản của thiên tài.

Bản nhạc “Toccata và Fugue” là một sáng tác khác gần như đã biến mất. Bản sao chúng ta có ngày nay được làm từ một bản thảo còn sót lại duy nhất được sao chép bởi một trong những học sinh của Bach. Trong gần một thế kỷ, bản nhạc đã bị phai nhạt, chỉ được xem là một bản nhạc organ khác, cho đến khi nó được phổ biến vào thế kỷ 20 và được biết đến như một trong những sáng tác đặc sắc của Bach.

Bản thân Bach là một nghệ sĩ chơi đàn organ, và ảnh hưởng của ông đã vượt xa các thời kỳ Baroque và Lãng mạn. Ông là một trong những nhà soạn nhạc hiếm hoi có các tác phẩm thường được viết theo phong cách không hợp thời mãi cho đến 100 năm sau – điều này đã dẫn đến cuộc tranh luận sôi nổi giữa khác nhiều các học giả về nguồn gốc một số tác phẩm của ông.

Sau màn hoành tráng và cuồng nhiệt của “Toccata và Fugue”, quý vị có thể xoa dịu nhịp tim của mình và thả hồn mình lang thang ở đâu với bản “Air on a G String” tuyệt vời của Bach, một bài học bậc thầy về hòa âm và nhịp điệu. Nó bắt đầu bằng một nỗi buồn khắc khoải dẫn lối cho sự dung hòa với những rắc rối trong cuộc sống, nhưng lại đưa đến một số đoạn nhạc đẹp đẽ khao khát về khát vọng thiêng liêng chân thành từng được sáng tác; ngay cả những thứ bị đè nén nhiều nhất cũng sẽ được chuyển biến để vươn lên một lần nữa. Có một lý do khiến nó vẫn được chơi hơn 200 năm sau khi được viết và nằm trong nhiều danh sách top 10 các kiệt tác cổ điển.

Cuối cùng, thiên tài không phải là phép toán âm nhạc của sự đối âm hay sự hòa hợp – điều đó nằm ở khả năng của một tác phẩm có thể nói trực tiếp với tâm hồn quý vị – trong những đoạn nhạc và giai điệu sở hữu một sự cộng hưởng đích thực với sự rung động cốt lõi của một người; chúng nghe theo cách cảm xúc của chúng ta. Theo nghĩa này, bản “Air” của Bach là một trong những khoảnh khắc kỳ diệu trong lịch sử âm nhạc thực sự là hiện thân của khái niệm bất hủ. Những kiệt tác vượt thời gian như vậy càng đáng chú ý hơn về tính đi trước thời đại của chúng và không thiếu sự kỳ diệu, vẻ đẹp hay sự phức tạp. Thật vậy, có thể bối rối khi nghe những bản nhạc được viết cách đây rất lâu nhưng lại biết rõ chúng ta là ai cho đến tận ngày nay.

Ông Pete McGrain là nhà văn/đạo diễn/nhà soạn nhạc nổi tiếng với bộ phim “Ethos”, do ông Woody Harrelson đóng vai chính. An cư tại Los Angeles, ông Pete đến từ Dublin, Ireland, nơi ông học tại trường Cao đẳng Trinity.