BÀI VIẾT CHUYÊN SÂU: Trung Quốc muốn robot sát thủ đầu quân cho cuộc chiến tương lai
ANDREW THORNEBROOKE
Chiến tranh bao trùm thế giới và các quốc gia hùng mạnh nhất trên trái đất này lại thêm một lần xung trận. Tuy nhiên, lần này, chính những cỗ máy sẽ là tác nhân thực hiện màn tàn sát, những thứ vốn hoạt động ngoài tầm kiểm soát và trách nhiệm của con người.
Đó là một bức tranh không mấy tươi sáng về các cuộc xung đột trong tương lai, nhưng lại là một viễn tượng mà Trung Cộng vẫn đang nỗ lực không ngừng để biến thành hiện thực.
Trung Cộng đang đầu tư vào các hệ thống sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) mà họ hy vọng một ngày nào đó sẽ thực hiện các nhiệm vụ sát thương trong thời chiến, hoàn toàn không có sự can thiệp hoặc kiểm soát của con người.
Ông Gregory Allen, giám đốc Trung tâm AI và Công nghệ tân tiến Wadhwani tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết nhà cầm quyền nước này đang tiến rất xa nhằm kìm hãm nhân loại trong vòng ra quyết định của AI.
“Trung Quốc đang theo đuổi việc phát triển vũ khí sát thương tự động sử dụng AI,” ông Allen viết trong một lời khai được chuẩn bị cho phiên điều trần hôm 13/04 của Ủy ban Đánh giá An ninh và Kinh tế Hoa Kỳ–Trung Quốc.
“Các tín hiệu cập nhật nhất hiện có… cho thấy rằng chiến lược của Trung Quốc chứa đầy tham vọng – tiến xa từ mọi hình thức giám sát của con người nơi chiến trường đến cuộc chiến ngày càng tự điều khiển do công nghệ AI.”
Ông Allen nói, mặc dù Trung Cộng đang đầu tư mạnh vào một loạt các công nghệ mới, nhưng trí tuệ nhân tạo là ưu tiên hàng đầu trong số đó. Năng lực chế tạo các cỗ máy chiến tranh do AI điều khiển của chế độ này đang nhanh chóng ngang bằng và thậm chí có thể sớm vượt qua Hoa Kỳ.
Ông Allen nói: “Vị trí dẫn đầu của Hoa Kỳ trong lĩnh vực AI quân sự không vững chắc chút nào.”
“Mặc dù Hoa Kỳ có những lợi thế quan trọng, nhưng Trung Quốc có thể nhanh chóng dẫn đầu trong việc áp dụng các khả năng AI vào chính phủ và quân đội. Đây là một kết cuộc mà Hoa Kỳ nên tìm cách ngăn chặn.”
Các hệ thống AI tự động là ‘không thể tránh khỏi’
Trung Cộng đã theo đuổi các loại vũ khí do AI điều khiển và các nền tảng quân sự khác trong nhiều năm, và rất ít người Mỹ nhận thức được điều này.
Ông Allen lưu ý rằng lần đầu tiên ông nhận ra tham vọng đáng chú ý của những mục tiêu như vậy là vào năm 2018. Vào thời điểm đó, ông đã tham dự một hội nghị nơi ông chuyển thành văn bản bài diễn thuyết của ông Tăng Nghị (Zeng Yi), một giám đốc điều hành cao cấp của công ty quân sự nhà nước Trung Quốc Norinco.
Ở đó, ông Tăng đã mô tả tham vọng của Norinco – và những kỳ vọng của Trung Cộng – trong việc khai triển các loại vũ khí AI trong tương lai bằng cách nói rằng, “Trên các chiến trường trong tương lai, sẽ không có người chiến đấu.”
“Ông Tăng đã dự đoán rằng vào năm 2025, các dòng vũ khí sát thương tự động sẽ trở nên phổ biến,” ông Allen nói, đồng thời cho biết thêm rằng ông Tăng đã mô tả việc áp dụng hàng loạt các hệ thống AI tự động là “không thể tránh khỏi.”
Ông Allen cũng lưu ý rằng các nhà kiểm duyệt của Trung Cộng đã xóa câu bình luận và thậm chí cả sự tham gia của ông Tăng trong nội dung chính thức của hội nghị không lâu sau đó.
“Việc công khai thông tin đó không có lợi cho Trung Quốc,” ông Allen nói.
Tuy nhiên, sau đó không lâu, công ty quân sự Tử Yên trực thuộc Trung Cộng bắt đầu xuất cảng phi cơ không người lái Blowfish A2 và A3 sang Trung Đông. Blowfish – một phi cơ không người lái kiểu trực thăng có khả năng tự động tấn công các mục tiêu, sử dụng súng máy và hỏa tiễn – chỉ là thành tựu đầu tiên trong tham vọng biến chiến tranh từ lãnh địa của con người thành lãnh địa của robot mà nhà cầm quyền nước này đang ấp ủ.
Ra quyết định quân sự vô nhân tính
Tham vọng của chính quyền này đối với AI không chỉ dừng lại ở robot sát thủ. Trung Cộng cũng đang đầu tư để phát triển các khả năng AI liên quan đến việc ra quyết định quân sự, chỉ huy và kiểm soát.
Trọng tâm của mưu đồ này là mục tiêu “thông minh hóa” của Trung Cộng – là sự chuyển đổi hình thức chiến tranh việc phối hợp tự động hóa, dữ liệu lớn, và AI trên quy mô lớn.
Ông Tăng cho rằng “sự vượt trội về trí thông minh sẽ là cốt lõi của chiến tranh trong tương lai,” và rằng “AI có thể thay đổi hoàn toàn cấu trúc chỉ huy hiện tại, vốn do con người chế ngự” thành một cấu trúc do “tập hợp AI” vận hành “giống như bộ não của cơ thể con người.”
Một trong những công ty Trung Quốc đang hiện thực hóa tầm nhìn này chính là 4Paradigm. Công ty này được quân đội Trung Cộng ký hợp đồng để phát triển các mô hình ra quyết định AI và nhu liệu phối hợp giữa người và máy để sử dụng ở cấp đại đội và tiểu đoàn.
Về căn bản, các chương trình như vậy hướng tới một mục đích: tái tổ chức quân đội Trung Cộng thành các nhóm sĩ quan cốt cán ngày càng quy về trung ương – họ sẽ là những người chỉ huy để các hệ thống AI tự động thực hiện cuộc chiến thực sự.
Ông Sam Kessler, một nhà phân tích của công ty tư vấn rủi ro North Star Support Group, tin rằng việc chính quyền này tập trung vào việc chuyển gánh nặng chiến tranh từ con người sang các hệ thống AI là dấu hiệu cho thấy lãnh đạo Trung Cộng đã công nhận rộng rãi hơn bản chất cách mạng của các hệ thống tự điều khiển bằng trí thông minh.
Ông Kessler cho biết trong một thư điện tử gửi tới The Epoch Times rằng, “[Quân đội Trung Quốc] rất chú trọng vào các công nghệ mang tính đột phá như hệ thống tự điều khiển.”
Ông Kessler thêm rằng, “Các hệ thống chiến đấu không dùng nhân lực với các chương trình ra quyết định được [kỹ thuật] số hóa có khả năng đẩy nhanh việc thực hiện các nhiệm vụ trên chiến trường. Những nhiệm vụ này bao gồm các cuộc tấn công chuẩn xác, trinh sát chính xác, lực lượng tiếp vận, và thực hiện những điều chỉnh trên chiến trường một cách chính xác và hiệu quả hơn.”
Ông Kessler cho biết, những năng lực như vậy có thể cung cấp ngay cả cho một đội quân ít ỏi một hệ số nhân lực rất lớn mạnh, và có thể thay đổi cán cân quyền lực trong các cuộc xung đột trong tương lai.
Ông Kessler nói: “Bất cứ ai sở hữu loại công nghệ này đều có thể giúp cho quân lực thông thường tầm trung hoặc thậm chí là kém cỏi nhất giành được lợi thế trên chiến trường hoặc kéo dài thời gian chiến đấu.”
Cuộc chiến tương lai là về robot
Trung Cộng không đơn độc trong tham vọng lãnh đạo một cuộc cách mạng mới về các vấn đề quân sự. Nhiều nhà lãnh đạo quân sự Hoa Kỳ tin rằng bình minh của các hệ thống sát thủ tự động dùng công nghệ AI đang gần kề.
Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, Tướng Mark Milley có chung tầm nhìn với ông Tăng của Trung Quốc. Ông tin rằng quân đội hùng mạnh nhất thế giới sẽ chủ yếu là robot trong 10–15 năm nữa.
Ông Milley nói: “Trong vòng 10 đến 15 năm tới, quý vị sẽ thấy phần lớn quân đội của các quốc gia tiên tiến trở thành robot. “Nếu quý vị bổ sung thêm các loại robot có trí thông minh nhân tạo, vũ khí chính xác và khả năng trông rộng, quý vị sẽ có được một tổ hợp của sự biến hóa căn bản.”
“Điều đó đang đến gần. Những thay đổi đó, công nghệ đó… là những gì chúng ta đang hướng đến trong vòng 10 năm tới.”
Thiếu Tướng Ross Coffman, người đứng đầu Bộ Tư lệnh Tương lai của Lục quân, tin rằng đến năm 2040 Hoa Kỳ sẽ bước vào một kỷ nguyên mà những cỗ máy sát thủ AI trở thành nét đặc trưng.
Ông Coffman đã mô tả sự liên kết giữa binh sĩ và AI giống như một chú chó và chủ nhân của nó trong hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo Bộ Quốc phòng và các chuyên gia công nghệ hôm 28/03.
Tuy nhiên, trong cuộc chiến tương lai, chính binh lính sẽ giúp AI tham gia vào cuộc chiến hơn là ngược lại.
Ông Coffman nói: “Tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ chứng kiến một sự thay đổi vào năm 2040 khi con người thực hiện những chức năng cho phép máy móc đạt được vị trí có lợi thế tương đối, chứ không phải máy móc đưa con người vào vị trí có lợi thế tương đối.”
Theo ông Kessler, mục tiêu đó có thể sẽ phải đối mặt với một con đường gập ghềnh phía trước trong bối cảnh Hoa Kỳ phải đối mặt với việc Trung Quốc nắm lấy các hệ thống vũ khí sát thương tự động có sử dụng AI.
“Gần đây, Bộ Quốc phòng đã thông báo rằng họ có ý định tiếp tục phát triển AI và các hệ thống vũ khí sát thương tự động… giúp họ giữ được lợi thế trong môi trường an ninh toàn cầu đang thay đổi,” ông Kessler cho biết. “Tuy nhiên, việc giữ yếu tố con người tham gia vào hoạt động của các hệ thống sát thương tự động và bán tự động AI cũng vẫn là một ưu tiên.”
“Vì quân đội Trung Cộng không cam kết với hệ thống niềm tin và chiến lược của DoD, Hoa Kỳ buộc phải đầu tư rất nhiều vào lĩnh vực này . Và điều đó cũng đòi hỏi Hoa Kỳ phải bảo đảm sự cân bằng giữa đạo đức và giám sát không cản trở tính sát thương và khả năng vận hành cùng một lúc.”
Robot của Trung Quốc, nghiên cứu của Mỹ quốc
Khi Trung Cộng tiếp tục theo đuổi cuộc chiến thông minh hóa, ông Allen tin rằng điểm yếu nghiêm trọng mà Hoa Kỳ cần phải khắc phục là sự giúp đỡ gián tiếp của nước này cho ngành công nghiệp AI của Trung Quốc.
Bởi vì Hoa Kỳ xem AI là một công nghệ riêng biệt chứ không phải là một loại công nghệ có mục đích chung như điện năng hoặc máy điện toán, điều này vô tình giúp Trung Cộng có thể phát triển khả năng quân sự của mình thông qua các liên kết đối tác nghiên cứu và phát triển thông thường với Hoa Kỳ.
“Mối liên kết giữa lĩnh vực AI của Trung Quốc và lĩnh vực AI của Hoa Kỳ là vô cùng chặt chẽ,” ông Allen cho biết. “Thực sự không có phần nào trong hệ sinh thái AI của Trung Quốc mà không dựa trên hệ sinh thái AI của Hoa Kỳ theo một cách nào đó.”
Ông Allen lưu ý rằng một nửa số bài báo học thuật của Trung Quốc được phát hành về chủ đề AI có các đồng tác giả là người Mỹ.
Một số trong những nỗ lực nghiên cứu đó thậm chí có sự hợp tác giữa các tập đoàn lớn của Hoa Kỳ và các công ty chịu trách nhiệm tiên phong trong việc phát triển AI quân sự của Trung Quốc.
Trong một ví dụ, Intel đã tiến hành nghiên cứu với 4Paradigm, ngay cả khi công ty này được giao nhiệm vụ phát triển các mô hình ra quyết định AI cho quân đội Trung Quốc. Trong khi đó, Google đã hợp tác sâu rộng với các tổ chức có liên kết với quân đội ở Trung Quốc thông qua các trung tâm AI có trụ sở tại Trung Quốc của hãng này.
Nghiên cứu đó và mọi phát triển công nghệ tiếp theo dựa trên nghiên cứu này ở Trung Quốc sau đó có thể được Trung Cộng phối hợp một cách hiệu quả thông qua chiến lược Hợp nhất Quân sự–Dân sự (MCF), trong đó yêu cầu tất cả các nghiên cứu và công nghệ phải phục vụ nhu cầu an ninh quốc gia bên cạnh nhu cầu dân sự.
Theo bà Elsa Kania, một thành viên cao cấp tại tổ chức tư vấn có tên là Trung tâm Nghiên cứu Nền An ninh Mới của Mỹ, khối lượng nghiên cứu và phát triển AI khổng lồ được chế độ này biên soạn dựa trên chiến lược MCF, đang cho phép Trung Cộng bắt kịp Hoa Kỳ một cách hiệu quả về mặt công nghệ.
“Chúng ta phải thừa nhận rằng [MCF] là một phần vô cùng quan trọng trong mục tiêu của Trung Quốc nhằm bắt kịp hoặc thay thế Hoa Kỳ,” bà Kania nói. “Tại một thời điểm nhất định, số lượng và khối lượng nguồn lực được đưa vào những nỗ lực này bắt đầu tạo ra thay đổi về chất lượng.”
Bà Kania nói thêm rằng mục tiêu chính của MCF là hiện thực hóa mong muốn của nhà cầm quyền là trở thành “quốc gia đi đầu trong việc phát triển các loại công nghệ thiết lập giới hạn cho một cuộc cách mạng mới trong các vấn đề quân sự,” cũng như “tiếp cận và khai thác các công nghệ lưỡng dụng,” trong đó có cả trí tuệ nhân tạo và công nghệ robot.
“Tín hiệu này đã quá rõ ràng trong một thời gian,” bà Kania nói. “Thông minh hóa là điều mà Quân Giải phóng Nhân dân xem là tương lai của chiến tranh.”
Do đó, bà Kania cảnh báo rằng, nếu không có các biện pháp giám sát đầy đủ, thì việc phát triển các loại vũ khí AI của chế độ này sẽ tiếp tục gây tổn hại cho an ninh quốc gia của Mỹ quốc.
“Điều rủi ro là bất kỳ khoản đầu tư nào vào Trung Quốc [mà không có sự giám sát]… đều có nguy cơ vô tình góp phần vào quá trình hiện đại hóa quân đội,” bà Kania cho biết. “Cần phải tăng cường giám sát và sàng lọc các khoản đầu tư ở ngoại quốc vào các công nghệ đó… [để đảm bảo rằng] các dòng tiền viện trợ của Hoa Kỳ không vô tình làm suy yếu lợi ích của chính Hoa Kỳ.”
