Brazil cấm cựu Tổng thống Bolsonaro tranh cử trong tám năm

Tom Ozimek

Sự nghiệp chính trị của cựu Tổng thống (TT) Brazil Jair Bolsonaro đã gặp phải một trở ngại lớn vào hôm 30/06 – khi tòa án bầu cử liên bang Brazil (TSE) cấm ông giữ chức vụ công cho đến năm 2030 vì đã thách thức kết quả bầu cử hồi năm ngoái.

Trong một phán quyết hôm 30/06, người truyền lửa bảo tồn truyền thống 68 tuổi này đã bị tòa án kết tội lạm dụng quyền lực và lạm dụng phương tiện truyền thông khi – vào đêm trước cuộc bầu cử năm 2022 của Brazil – ông đã công khai đặt câu hỏi về độ tin cậy của hệ thống bỏ phiếu điện tử của đất nước.

Cụ thể, ông Bolsonaro bị buộc tội phá hoại nền dân chủ ở Brazil khi tuyên bố rằng các lá phiếu điện tử dễ bị gian lận và xâm nhập. Năm trong số bảy thẩm phán của tòa án bầu cử đã bỏ phiếu cấm ông khỏi chính trường trong tám năm, hai thẩm phán còn lại bỏ phiếu phản đối.

Hôm 30/06, các luật sư của ông Bolsonaro, vốn lập luận rằng nhận xét của ông không ảnh hưởng đến kết quả bầu cử, cho biết họ sẽ kháng cáo quyết định này lên Tối cao Pháp viện.

Tuy nhiên, nếu như phán quyết này có hiệu lực, thì ông Bolsonaro sẽ bị cấm trở thành ứng cử viên tổng thống trong cuộc bầu cử năm 2026, mặc dù ông sẽ đủ điều kiện tranh cử vào năm 2030. Ông cũng sẽ bị cấm tham gia các cuộc bầu cử cấp thành phố vào năm 2024 và năm 2028.

Ông Bolsonaro, một người ngưỡng mộ cựu TT Donald Trump, tuyên bố sẽ tiếp tục thúc đẩy nền chính trị theo khuynh hướng bảo tồn truyền thống ở Brazil, và hôm 30/06 ông đã gọi phán quyết của TSE là “đâm sau lưng”.

Nếu phán quyết này không thay đổi sau kháng cáo, thì đối thủ cánh tả Luiz Inacio Lula da Silva của ông sẽ không phải đối mặt với kẻ thù chính của mình nếu tái tranh cử vào năm 2026.

Tháng 10/2022, ông Lula đã thắng ông Bolsonaro với cách biệt sít sao trong vòng bầu cử tổng thống bổ sung. Các thành viên của chính phủ TT Lula đã tán dương phán quyết hôm 30/06.

Bộ trưởng Tư pháp Flavio Dino viết trên Twitter rằng, “Một số thông điệp quan trọng đến từ phiên xét xử của TSE: Nói dối không phải là một công cụ hợp pháp để thực hiện trách nhiệm công vụ và chính trị không được chi phối bằng luật rừng. Nền dân chủ đã vượt qua bài kiểm tra căng thẳng khó khăn nhất trong nhiều thập niên.”

Quyết định của tòa án bầu cử cấm ông Bolsonaro không được theo đuổi chức vụ công trong tám năm một phần dựa trên quyết định gây tranh cãi của ông về việc triệu tập các đại sứ ngoại quốc vài tuần trước vòng đầu tiên của cuộc bầu cử năm 2022 và đưa ra những tuyên bố chỉ trích phản đối hệ thống bỏ phiếu điện tử của Brazil.

Một trong những thẩm phán đã bỏ phiếu phản đối ông Bolsonaro lập luận rằng qua hành động triệu tập các đại sứ, ông Bolsonaro đã cố gắng để đạt được lợi thế không công bằng trong cuộc bầu cử và khiến Brazil trông giống như “một nước cộng hòa chuối nhỏ bé” (một quốc gia có nền chính trị bất ổn). 

Ông Bolsonaro, một cựu đại úy quân đội, phải đối mặt với những rắc rối pháp lý khác ở Brazil dưới hình thức nhiều cuộc điều tra tội phạm có thể khiến ông phải ngồi tù.

Một trong số đó là cuộc điều tra về hồ sơ chích ngừa COVID-19 của ông, một cuộc điều tra khác là về cáo buộc đàn áp cử tri, cũng như các cáo buộc tham ô vật phẩm biếu tặng của ngoại quốc.

Ông Bolsonaro đã phủ nhận mọi hành vi sai trái trong những cáo buộc đó.

Nhà của ông Bolsonaro bị đột kích

Hồi tháng Năm, cảnh sát Brazil đã đột kích vào nhà của ông Bolsonaro, bắt giữ các phụ tá của ông, và thu giữ điện thoại di động của ông như một phần của cuộc điều tra về hồ sơ chích ngừa COVID-19.

Ông Bolsonaro, người từng tuyên bố sẽ không bao giờ chích ngừa COVID-19, được ghi trong hồ sơ sức khỏe công khai hồi tháng Hai là đã chích ngừa.

Theo các tài liệu của Tối cao Pháp viện, cảnh sát liên bang được cho là đã tìm thấy bằng chứng về việc giả mạo hồ sơ chích ngừa của ông Bolsonaro.

Ông Bolsonaro đã xác nhận cuộc đột kích vào tư gia của ông ở Brasilia với các ký giả và nhắc lại rằng ông chưa từng chích vaccine COVID-19. Ông cũng phủ nhận mọi sự liên đới trong cáo buộc làm giả tài liệu đó.

“Về phần tôi, không có điều gì bị làm giả cả. Tôi đã không chích vaccine. Thế thôi,” ông nói.

Các nhân viên an ninh cá nhân của ông Bolsonaro là ông Max Guilherme và ông Sergio Cordeiro – những người đã tiếp tục là một phần trong đội cận vệ của ông sau khi ông rời nhiệm sở – cũng bị bắt trong chiến dịch đó.

Họ bị buộc tội làm giả hồ sơ chích ngừa trước khi cùng ông Bolsonaro bay đến Hoa Kỳ hồi tháng 12/2022.

Cuộc đột kích vào tư gia của ông Bolsonaro đã làm dấy lên những bình luận cho thấy sự tương đồng giữa việc FBI thực hiện lệnh khám xét tư gia của ông Trump ở Florida trong bối cảnh có những cáo buộc rằng ông đã xử lý sai các tài liệu mật.

Kể từ đó, ông Trump đã bị truy tố trong vụ án đó, với việc cựu tổng thống phủ nhận mọi hành vi sai trái và mô tả những vụ kiện chống lại ông là một “cuộc săn phù thủy” chính trị.

‘Lãnh đạo phe đối lập’

Hôm 04/03/2023, ông Bolsonaro đã tham dự Hội nghị Hành động Chính trị Bảo tồn truyền thống của Hoa Kỳ, tại đó ông nói với The Epoch Times trong một cuộc phỏng vấn rằng ông lo sợ rằng các vụ kiện tụng sẽ được đưa ra để cản trở ông tham gia chính trị.

Ông cho biết ông dự định “một lần nữa trở thành lãnh đạo phe đối lập với chính phủ hiện tại” sau khi từ Hoa Kỳ trở về Brazil vào cuối tháng đó, đồng thời cảnh báo rằng ông có thể đối mặt với vụ kiện từ nhánh tư pháp.

“Tôi không bị truy tố. Không có bằng chứng nào chống lại tôi khi nói đến tham nhũng. Tuy nhiên, thật không may, có thể có một số biện pháp mạnh mẽ chống lại tôi, điều đó hoàn toàn không công bằng,” ông nói.

Ông Bolsonaro cho biết trong cuộc phỏng vấn đó rằng nhiều dân biểu ủng hộ ông đồng thời phản đối “chủ nghĩa cộng sản” và “sự tham nhũng” của tân chính phủ ở Brazil.

Chiến thắng của ông Lula đã trở thành chủ đề tranh cãi quyết liệt trong cộng đồng những người ủng hộ ông Bolsonaro. Điều này đã kích khởi các cuộc biểu tình hôm 08/01 và vụ xâm phạm vào các tòa nhà liên bang của Brazil ở thủ đô nước này.

Vụ đó cũng tương tự với vụ xâm phạm Tòa nhà Quốc hội Hoa Kỳ hôm 06/01 – vốn xảy ra khi những người ủng hộ ông Trump đặt nghi vấn về tính hợp pháp của cuộc bầu cử năm 2020, mà ông Trump vẫn một mực khẳng định là “gian lận”.