Các chuyên gia phân tích về cách chính phủ TT Biden đưa ra chính sách về Trung Quốc

Đã vài tuần trôi qua kể từ khi Tổng thống Joe Biden tại vị, các nhà phân tích về Trung Quốc đang tìm kiếm những manh mối về chính sách Trung Quốc mà chính phủ mới sẽ đưa ra.

Nhà bình luận về các vấn đề Trung Quốc ở Hoa Kỳ, ông Đường Tĩnh Viễn (Tang Jingyuan), nói rằng những nhận xét của chính phủ gần đây cho thấy Tổng thống Biden có thể không muốn đối đầu với Trung Quốc trong các vấn đề khó khăn.

Trong khi đó, giáo sư nghiên cứu về Trung Quốc tại Đại học Công nghệ Sydney, ông Phùng Sùng Nghĩa (Feng Chongyi), nói rằng ông tin tình huống tổng thể của cuộc đối đầu Hoa Kỳ–Trung Quốc có thể tạm thời duy trì như hiện trạng.

Hãng thông tấn Hồng Kông HKET phân tích rằng Tổng thống Biden có thể đang lạnh nhạt với Bắc Kinh vì ông vẫn chưa chính thức phản ứng trước những cử chỉ vừa cứng rắn vừa mềm mỏng nhằm cố gắng tái can dự của Trung Cộng.

Mục tiêu của Trung Quốc

Sau khi các hãng thông tấn Hoa Kỳ dự đoán ông Joe Biden sẽ là người chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống, lãnh đạo Trung Cộng Tập Cận Bình đã gửi điện chúc mừng đến ông Biden hôm 25/11/2020, đề nghị hợp tác giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.

Hôm 07/12/2020, trong khi họp với phái đoàn Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ-Trung Quốc tại Bắc Kinh, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Cộng Vương Nghị đã thúc giục rằng, “Trung Quốc và Hoa Kỳ nên cùng nhau làm việc để khởi động lại việc đối thoại, khôi phục mối bang giao, và xây dựng lại sự tin tưởng lẫn nhau.”

Sau đó, các quan chức bắt đầu sử dụng những lời lẽ gay gắt hơn.

Trong bài diễn văn tại hội nghị trực tuyến của Diễn đàn Kinh tế Thế giới hôm 25/01, lãnh đạo Trung Cộng Tập Cận Bình kêu gọi các nước nên từ chối trạng thái tâm lý “Chiến tranh lạnh.”

“Việc đối đầu sẽ dẫn chúng ta vào ngõ cụt,” ông Tập nói và nhấn mạnh rằng các quốc gia “không nên quay lại con đường của quá khứ.” 

Sau đó, trong bài diễn văn trước Ủy ban Quốc gia về Bang giao Hoa Kỳ-Trung Quốc hôm 01/02, nhà ngoại giao hàng đầu Trung Cộng là Dương Khiết Trì đã cảnh báo Hoa Kỳ không nên vượt qua “lằn ranh đỏ” bằng việc giải quyết các vấn đề Hồng Kông, Tây Tạng, Tân Cương, và Đài Loan.

Đồng thời, Trung Cộng cho phép lực lượng tuần duyên của mình sử dụng vũ lực khi đối mặt với những xung đột từ các quốc gia khác và thực hiện một cuộc tập trận quân sự trên Biển Đông từ ngày 27/01 đến ngày 30/01. Trung Cộng cũng cử hàng chục chiến đấu cơ đến Biển Đông và Eo biển Đài Loan.

Nhà bình luận Đường cho rằng hình thức gây áp lực mềm mỏng và cứng rắn này “là chiến lược điển hình của Trung Cộng,” và phân tích rằng mục tiêu cuối cùng của đảng này là “thúc giục chính phủ ông Biden đối thoại với Trung Quốc.”

Các thông báo chính thức của Hoa Kỳ

Hôm 02/02, phát ngôn viên Tòa Bạch Ốc Jen Psaki và phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Ned Price đã trả lời các câu hỏi của giới báo chí về chính sách Hoa Kỳ-Trung Quốc trong các cuộc họp báo.

Khi được hỏi liệu TT Biden có dự định nói chuyện với lãnh đạo Trung Cộng là ông Tập hay không, bà Psaki nói, “Tôi không có thẩm quyền để đưa ra bất kỳ dự đoán nào cho quý vị vào thời điểm này.”

Bà Psaki giải thích rằng chính phủ của Tổng thống Biden sẽ tiến tới một mối ngoại giao chiến lược Hoa Kỳ-Trung Quốc “từ một vị thế mạnh mẽ, và nó bao gồm cả sự tham gia cùng với các đồng minh và đối tác của chúng ta.”

Khi được hỏi về việc trả lời của Bộ Ngoại giao đối với những bình luận của ông Dương, ông Price cho biết, “Chúng tôi kêu gọi Bắc Kinh ngừng gây áp lực quân sự, ngoại giao, và kinh tế đối với Đài Loan và thay vào đó hãy tham gia vào một cuộc đối thoại có ý nghĩa với ban lãnh đạo được bầu cử dân chủ của Đài Loan.”

“Chúng ta đang cạnh tranh gay gắt với Trung Quốc,” ông Price nói thêm và lưu ý rằng hành vi của Trung Cộng “gây tổn hại cho người lao động Hoa Kỳ, làm giảm lợi thế công nghệ của chúng ta, đe dọa các khối liên minh và sức ảnh hưởng của chúng ta trong các tổ chức quốc tế, và Trung Quốc đang có những vi phạm nhân quyền nghiêm trọng chấn động lương tâm.”

Tuy nhiên, ông cũng lưu ý rằng Trung Quốc và Hoa Kỳ có thể hợp tác “trên cơ sở hạn chế” đối với các vấn đề hai bên cùng quan tâm, chẳng hạn như biến đổi khí hậu, bằng cách tranh thủ sự giúp đỡ của các đồng minh ở Âu Châu, Bắc Mỹ và khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. 

Phân tích

Từ các cuộc họp báo của bà Psaki và ông Price, hãng thông tấn HKET kết luận rằng Tổng thống Biden sẽ không thân thiện với Trung Quốc như chính phủ tiền nhiệm của ông Obama.

Bình luận viên Đường lại đưa ra một quan điểm khác.

“Chúng ta đều biết rằng chính phủ ông Trump đã đưa ra các chính sách rất giới hạn đối với Trung Cộng. Không thể nào chính phủ ông Biden lại thay đổi chính sách này trong một sớm một chiều,” ông Đường nói. Tuy nhiên, đã có một số hành động cho thấy chính phủ mới đang giảm bớt áp lực đối với Trung Quốc.

Ông Đường chỉ ra tuyên bố của Bộ Tài chính cập nhật về một lệnh cấm các khoản đầu tư của Hoa Kỳ vào các công ty liên kết với quân đội Trung Cộng hôm 27/01—theo đó hoãn thi hành các hạn chế của lệnh này đến tháng 05/2021 đối với những công ty có tên tương tự nhưng không khớp một cách chính xác với những công ty bị đưa vào danh sách đen.

Giáo sư Phùng của Đại học Sydney chỉ ra rằng Hoa Kỳ và Trung Quốc có những khác biệt cơ bản mà sẽ khó để giải quyết, chẳng hạn như các giá trị mà mỗi quốc gia trân trọng và hệ thống chính trị của họ.

Trong khi đó, về các vấn đề “lằn ranh đỏ” mà ông Dương Khiết Trì đã nói đến, có sự đồng thuận của lưỡng đảng giữa các quan chức Hoa Kỳ trong việc trừng phạt Trung Cộng vì những vi phạm nhân quyền ở Hồng Kông, Tân Cương và Tây Tạng, cũng như ủng hộ Đài Loan, ông Phùng cho biết.

Chính phủ ông Trump đã trừng phạt các quan chức cao cấp của Trung Cộng và Hồng Kông vì đã làm xói mòn các quyền tự do của Hồng Kông, cũng như các quan chức hàng đầu của Đảng Cộng Sản vì những vai trò của họ trong việc vi phạm nhân quyền ở Tân Cương, nơi mà những người Duy Ngô Nhĩ và các dân tộc thiểu số Hồi giáo khác bị đàn áp nghiêm trọng.

Ông Phùng tin rằng chính phủ ông Trump đã xây dựng một cấu trúc chung để đối đầu với chế độ cộng sản ở Trung Quốc. Ông cho rằng không chắc Tổng thống Biden sẽ thay đổi nó trong lúc này.

Nếu làm vậy, “ông Biden sẽ cần lý do để sửa đổi các chính sách của ông Trump về Trung Quốc. Cho đến nay, những bài diễn văn của các quan chức Trung Cộng vẫn chưa đưa ra được những cái cớ cần thiết cho ông Biden,” ông Phùng nói.

Hiện không rõ chính xác cách thức mà chính phủ mới sẽ giải quyết các mối đe dọa của Bắc Kinh, mặc dù các quan chức chính phủ Tổng thống Biden mô tả chính quyền nước này là một “đối thủ cạnh tranh toàn cầu” và cam kết sẽ hạn chế hành vi cướp bóc của họ.

Tuy nhiên, ông Phùng cho rằng chính phủ ông Biden có thể sẽ không dễ dàng thay đổi quan điểm của Hoa Kỳ về việc coi Trung Quốc là một đối thủ.