Cha mẹ thường nghĩ con mình nhạy cảm, nhưng có thật vậy không?

Khi chúng ta xem con mình là đứa trẻ nhạy cảm, điều đó có nghĩa là gì? Rất nhiều người trong chúng ta sử dụng từ “nhạy cảm” để miêu tả một đứa trẻ mà phản ứng cảm xúc của chúng mạnh hơn bình thường. Đáng buồn là, cách gọi này có thể gây khó khăn cho việc thực sự thấu hiểu tại sao những đứa trẻ lại có cảm xúc như vậy. 

Vì nghĩ con mình nhạy cảm nên một vài bậc cha mẹ thường đối xử với con như thể chúng thật mong manh và thiếu kiên cường. Tuy nhiên, hành động đó sẽ khiến đứa trẻ tin rằng chúng thật sự yếu đuối. Khi hiểu vai trò và ý nghĩa của những phản ứng cảm xúc đó, chúng ta có thể giúp chúng mạnh mẽ hơn mà không cần chỉ trích chúng. 

Sau khi dành nhiều năm để thiết kế chương trình cho những đứa trẻ bị rối loạn cảm xúc, tôi đã học được rằng cách một đứa trẻ (hay người lớn) nhận thức một trải nghiệm là nhân tố quan trọng trong việc xác định phản ứng cảm xúc của họ. 

Nếu hai đứa trẻ được bảo rằng chúng không được phép chơi điện tử trong giờ ăn tối, một đứa sẽ nghĩ rằng vì cha mẹ không yêu thương nên mới trừng phạt nó. Đứa trẻ còn lại sẽ nghĩ rằng đây chỉ là quy định trong gia đình và nó không liên quan gì đến việc cha mẹ chối bỏ nó hay không. Rõ ràng là, đứa trẻ đầu tiên có cảm xúc tiêu cực mạnh mẽ và đứa trẻ thứ hai thì không. Sự khác biệt ở đây không phải vì một đứa trẻ mong manh hơn, mà là nằm ở cách chúng diễn giải hành động của cha mẹ.

Khi chúng ta nhận ra rằng những gì chúng ta nói không phải lúc nào cũng là những gì người khác hiểu, giao tiếp trở nên dễ dàng hơn. Đứa trẻ đầu tiên nhận thấy sự chối bỏ mạnh mẽ từ cha mẹ và cảm xúc của cậu bé diễn ra theo suy nghĩ tiêu cực của cậu ấy. Cha mẹ không nên phủ định cảm xúc của con bằng cách nói con không nên buồn. Thay vào đó, cha mẹ hãy hỏi ý nghĩa của phản ứng đó và giải thích rõ cho cậu bé. Cuộc hội thoại có thể diễn ra như sau: 

Cha mẹ: “Con hãy dừng chơi điện tử cho đến khi xong bữa tối nhé.”

Đứa trẻ: “Không! Cha mẹ chẳng bao giờ để con chơi cả (khóc).”

Cha mẹ: “Con nghĩ rằng cha mẹ không quan tâm đến việc con vui vẻ hay không ư?”

Đứa trẻ: “Dĩ nhiên là cha mẹ chẳng quan tâm rồi, nếu không cha mẹ sẽ để con chơi.”

Cha mẹ: “Cha mẹ thực sự muốn con hiểu rằng việc con vui vẻ rất quan trọng với cha mẹ. Nhưng lý do cha mẹ không cho con chơi điện tử là vì cha mẹ muốn chúng ta tận hưởng bữa tối cùng nhau và cảm nhận được sự gắn kết. Cha mẹ không chắc đã nói rõ ràng được điều mình suy nghĩ chưa, vì vậy hãy cho cha mẹ biết con hiểu gì từ những lời cha mẹ nói nhé.”

Đứa trẻ: “Cha mẹ muốn chúng ta cảm thấy gắn kết.”

Cha mẹ: “Đúng vậy, và cha mẹ cũng phải nói rằng việc con cảm thấy vui rất quan trọng với cha mẹ.”

Đứa trẻ: “Vâng. Con đã hiểu rồi.”

Bằng cách hỏi rõ những suy nghĩ của con, bạn có thể giúp chúng đối diện với cảm xúc tốt hơn mà không gạt bỏ hay phủ định phản ứng của chúng.

Tác giả Tim Desmond là một nhà trị liệu tâm lý ở Oakland, California và là giám đốc của chương trình trị liệu sức khỏe tinh thần cho trẻ em.