Có nên cởi giày trước khi vào nhà? Một loại vi khuẩn độc hại có thể bám trên giày của bạn

Amy Denney

Nhiều người trong chúng ta có thể vô tình vận chuyển một loại “siêu vi khuẩn” (superbugs). 

Nhiễm vi khuẩn Clostridium difficile (C. diff) từng được xem là một bệnh truyền nhiễm liên quan đến [hệ thống] chăm sóc sức khỏe vì người bệnh bị lây nhiễm từ bệnh viện hoặc cơ sở chăm sóc sức khỏe. Vi khuẩn C. diff dễ lây truyền và gây tử vong ở những người có hệ miễn dịch suy giảm do tuổi tác hoặc do lần sử dụng kháng sinh gần đây. Nhiễm vi khuẩn C. diff gây viêm đại tràng dẫn đến sốt và tiêu chảy nặng lên tới 15–30 lần mỗi ngày.

Các nghiên cứu mới hơn đã thách thức quan điểm cho rằng vi khuẩn C. diff chủ yếu được tìm thấy và lây truyền trong bệnh viện. Trên thực tế, nghiên cứu đang diễn tiến tại Đại học Houston cho thấy vi khuẩn C. diff có mức độ gần như giống nhau trong và ngoài cơ sở chăm sóc sức khỏe, và trong tất cả các nơi được xét nghiệm, đế giày nơi có tỷ lệ dương tính cao nhất – ở mức 45%.

Không còn nghi ngờ gì nữa, đôi giày của chúng ta đang đóng vai trò như một “siêu xa lộ” đưa những kẻ mang mầm bệnh đến mọi nơi chúng ta đi qua. Ngày càng có nhiều bằng chứng nhấn mạnh rằng phương thức lây truyền vi khuẩn thường bị bỏ qua này có liên quan đến một thói quen không phải ai cũng sẵn sàng thay đổi – đi giày trong nhà. Dù là một thói quen ở nhiều nền văn hóa khác, nhưng nhiều người Mỹ không cởi giày trước khi vào nhà. 

Thói quen mang giày vào nhà và chạm vào đế giày của người Mỹ

Theo một cuộc thăm dò của CBS vào năm 2023, khoảng 37% người Mỹ mang giày vào trong nhà và 76% cho phép khách mang giày vào nhà. Tuy nhiên, cuộc thăm dò tương tự cho thấy 90% số người được hỏi cho rằng việc được yêu cầu cởi giày trước khi vào nhà khi đến thăm nhà người khác là hợp lý. 

Dù có cởi giày trước khi vào nhà hay không thì hầu hết mọi người đều không nghĩ đến việc khử trùng đế giày. Nhiều người thậm chí có thể tiếp xúc trực tiếp với đế giày của họ – hoặc giày của con họ – khi họ mang giày vào và cởi giày ra.

Theo ông Kevin Garey – đồng tác giả của nghiên cứu về giày và chủ tịch tại University of House College of Pharmacy – không phải là không có lý khi nghĩ rằng bàn tay bị nhiễm có thể chạm vào mặt ai đó và gây nhiễm trùng cho người đó.

“Có một nghiên cứu tuyệt vời của tác giả Curtis Donskey, trong đó cho thấy bánh xe của xe lăn có thể là vật trung gian truyền bào tử C. diff. Vì vậy, [vi khuẩn] từ sàn nhà và giày lên đến tay, rồi vào miệng, có lẽ không khó đến thế,” ông Garey – người có bằng tiến sĩ dược – cho biết trong một thông cáo báo chí.

Khoảng 1/4 số mẫu do nhóm nghiên cứu của ông lấy từ năm 2014 đến 2017 đều cho kết quả dương tính với vi khuẩn C. diff. Hoa Kỳ và 11 quốc gia khác đều có các mẫu được lấy từ các khu vực công cộng, cơ sở chăm sóc sức khỏe, và đế giày – được đưa vào để khái niệm hóa sự lây truyền.

Giày: Vật trung gian lây truyền mầm bệnh 

Một nghiên cứu khác của ông Garey từ năm 2014 được công bố trên Anaerobe đã thu thập từ 3 đến 5 vật thể hoặc bụi môi trường từ 30 ngôi nhà ở Houston và xem đi xét nghiệm để tìm vi khuẩn C. diff. Bốn mươi mốt trong số 127 mẫu được thu thập từ bụi sàn nhà, phòng tắm, và các bề mặt khác trong gia đình cũng như đế giày đều cho kết quả dương tính. Các miếng gạc từ đế giày cho thấy tỷ lệ dương tính với vi khuẩn C. diff cao nhất – gần 40%.

Ông Garey không phải là nhà nghiên cứu duy nhất đưa ra kết nối này. Một phân tích gộp năm 2016 trên Journal of Applied Microbiology (Tập san Vi sinh Ứng dụng) đã kiểm tra các nghiên cứu về việc liệu đế giày có thể là vật trung gian lây truyền mầm bệnh truyền nhiễm hay không. Tổng cộng, có 13 nghiên cứu ghi nhận vi khuẩn C. diff – cũng như các mầm bệnh kháng thuốc khác như Staphylococcus Aureus – trên đế giày ở các cơ sở chăm sóc sức khỏe, cũng như trong cộng đồng và trong các công nhân chế biến thực phẩm.

Một nghiên cứu năm 2019 về vi khuẩn C. diff trên các mẫu đế giày ở Úc cũng minh họa cách loại vi khuẩn này lây lan bên ngoài hệ thống chăm sóc sức khỏe, cũng như được đưa vào bệnh viện từ cộng đồng.

Theo tờ báo The Daily Wildcat, trong nỗ lực tìm hiểu xem giày bị nhiễm nhanh như thế nào, nhà nghiên cứu Charles Gerba của Đại học Arizona đã mang một đôi giày mới trong hai tuần và sau đó xét nghiệm đế giày thì tìm ra 440,000 đơn vị vi khuẩn. 

Có vẻ như không chỉ đôi giày mới có thể mang theo vi khuẩn trong nhà của chúng ta. Nhóm nghiên cứu của ông Garey cũng phát hiện bàn chân chó có thể bị nhiễm vi khuẩn C. diff. Ông nói với The Epoch Times rằng bất cứ thứ gì chạm vào đất – nơi C. diff cư trú – và không được rửa sạch thường xuyên đều có xác xuất chứa vi khuẩn cao.

“Tôi nghĩ nghiên cứu này giúp chúng ta hiểu rõ hơn rằng vi sinh vật này đang tồn tại xung quanh chúng ta. Bệnh nhân có nguy cơ cao cần được kiểm soát nhiễm khuẩn hiệu quả và cần rửa tay thường xuyên,” ông Garey nói với The Epoch Times.

Nhóm của ông Gerba cũng cho thấy rằng vệ sinh giày có thể mang lại hiệu quả. Mười tình nguyện viên đã mang giày mới ra ngoài trong hai tuần. Sau khi giặt giày bằng nước lạnh và xà bông, 99% vi khuẩn đã được loại bỏ.

Vệ sinh kém là một trong nhiều nguyên nhân khiến tình trạng nhiễm trùng tiếp tục lây lan. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), có khoảng 223,900 trường hợp nhiễm C. diff hàng năm, dẫn đến khoảng 12,800 ca tử vong.

Kỷ nguyên của siêu vi khuẩn 

Một nghiên cứu năm 2023 trên Microorganisms (Tập san Vi sinh vật) đã lập luận ủng hộ việc phân loại nhiễm trùng C. diff – đôi khi được gọi là CDI – là siêu vi khuẩn. CDC xem CDI – một bệnh nhiễm trùng thường kháng kháng sinh – là “mối đe dọa khẩn cấp”. Siêu vi khuẩn là bệnh nhiễm trùng trên toàn thế giới có tỷ lệ tử vong cao và khó điều trị.

Nghiên cứu viết, “Cho đến cuối thế kỷ 20, CDI được công nhận như một biến chứng của liệu pháp kháng sinh, chủ yếu gặp ở bệnh viện và không được thừa nhận là một vấn đề lớn đối với hệ thống chăm sóc sức khỏe.”

Vì những lý do chưa được hiểu rõ nhưng có thể là do việc sử dụng rộng rãi các thuốc trừ sâu và thuốc kháng sinh, các chủng vi khuẩn C. diff đã tiến hóa trở nên độc hại hơn, gây ra những đợt bùng phát tại nhiều quốc gia, trong đó có Hoa Kỳ, và đôi khi ảnh hưởng đến những người không có nguy cơ đáng kể.

Bà Tanya Dunlap – giám đốc điều hành của Perio Protect – giải thích trong một buổi đào tạo gần đây của Học viện Sức khỏe Hệ thống Răng miệng Hoa Kỳ rằng, “Đây thực sự là một vấn đề lớn và đang trở thành một tình huống sức khỏe cộng đồng cấp bách hơn.” 

“Cứ năm lần đến phòng cấp cứu do tác dụng phụ của thuốc thì có một trường hợp liên quan đến kháng sinh. Đây là một tình huống nghiêm trọng mà tôi không nghĩ chúng ta đã nhận thức rõ ràng,” bà nói. “Chúng tôi xem thuốc kháng sinh là một loại thuốc an toàn, đáng tin cậy đã thay đổi cách chăm sóc sức khỏe, và đúng là vậy. Nhưng [kháng sinh] vẫn còn nhiều tác dụng phụ và chúng ta đang bước vào kỷ nguyên của siêu vi khuẩn.”

Bà cho biết rằng một bản tường trình quan trọng của CDC về tình trạng kháng kháng sinh đưa ra hồi tháng 12/2019 đã không được chú ý khi thế giới bị ám ảnh với COVID-19 – và bản tường trình này có có ý nghĩa rất lớn trong cách mà người Mỹ sẽ vượt qua các bệnh nhiễm trùng gây bệnh như thế nào.

Cựu giám đốc CDC, Tiến sĩ Robert Redfield, viết trong báo cáo: “Hãy ngừng đề cập đến thời kỳ hậu kháng sinh sắp tới. Nó đã đến rồi. “Quý vị và tôi đang sống trong giai đoạn mà một số loại thuốc thần kỳ không còn có tác dụng thần kỳ nữa, và các gia đình đang bị một kẻ thù rất rất nhỏ xé nát.” 

Vi khuẩn C. diff ở khắp mọi nơi

Nghiên cứu năm 2023 trên Microorganisms (Tập san Vi sinh vật) nêu rõ rằng vi khuẩn C. diff có thể được tìm thấy ở khắp mọi nơi và lập luận ủng hộ vaccine.

Một số nơi vi khuẩn C. diff có thể được tìm thấy là:

• Vật nuôi trong nhà thường không có triệu chứng nhưng có thể truyền mầm bệnh cho con người.
• Trẻ em dưới 2 tuổi có thể mang vi khuẩn C. diff không có triệu chứng.
• Có tới 17.5% dân số trưởng thành khỏe mạnh, cũng như tỷ lệ cao hơn nhiều trong cộng đồng bệnh viện.
• Khoảng 30% bệnh nhân đã có CDI. Tỷ lệ tái phát đã tăng khoảng 10% và tỷ lệ tử vong tăng đều đặn.

Khi chúng ta bắt đầu đánh giá cao sự tiếp xúc thường xuyên với các vi khuẩn có khả năng gây hại này, chúng ta bắt đầu nhận ra rằng cơ thể của chúng ta phải chật vật đến mức nào để không bị nhiễm các vi khuẩn này. 

Theo báo cáo của CDC năm 2019, gần 50,000 người Mỹ tử vong hàng năm do nhiễm trùng kháng kháng sinh.

CDC, nhiều tổ chức phi lợi nhuận, liên minh bác sĩ, và những tổ chức khác đã nhấn mạnh rằng việc lạm dụng kháng sinh và dùng kháng sinh không phù hợp đang góp phần làm gia tăng siêu vi khuẩn. Các yếu tố rủi ro khác bao gồm:

• Đang nhập viện hoặc sống trong viện dưỡng lão
• Trên 65 tuổi
• Nữ giới
• Bị suy giảm miễn dịch
• Đã từng nhiễm vi khuẩn C. diff.

Nâng cao khả năng phục hồi

Tuy nhiên, chúng ta vẫn còn có cách bảo vệ có vẻ hữu ích – bao gồm cởi giày trước khi vào nhà và rửa tay trước khi vào nhà.

Một chiến lược khác – dường như cũng có thể giúp chúng ta tăng sức đề kháng để chống lại nhiễm trùng – là tạo ra một hệ vi sinh vật với nhiều loại vi khuẩn, virus, nấm, và các vi khuẩn khác. Càng nhiều vi khuẩn hội sinh thì hệ thống miễn dịch của cơ thể càng có khả năng ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn xấu.

Ngay cả một đợt [sử dụng thuốc] kháng sinh cũng làm gián đoạn sự cân bằng hệ vi sinh vật và có thể khiến mầm bệnh cơ hội có dịp sinh sôi nảy nở. Nhưng hầu hết những ai không dùng kháng sinh gần đây đều có khả năng ngăn ngừa nhiễm trùng cao hơn.

May mắn thay, những việc rất đơn giản như rửa tay thường xuyên bằng xà bông và nước nói chung thì đã đủ tốt để giảm khả năng lây nhiễm. 

Một số chuyên gia cũng đề nghị sử dụng men vi sinh khi dùng thuốc kháng sinh, đặc biệt đối với những người đã cắt bỏ ruột thừa hoặc có các tổn thương khác. Một khẩu phần ăn uống đa dạng với nhiều màu sắc khác nhau của trái cây và rau quả cũng có liên quan đến hệ vi sinh vật đa dạng.

Mặt khác, dùng quá nhiều thuốc sát khuẩn và các chất tẩy rửa khác sẽ tiêu diệt tất cả vi khuẩn (bao gồm cả những vi khuẩn tốt), do đó, chưa được chứng minh là có hiệu quả đặc biệt ở bệnh viện hoặc tại nhà. Các vi trùng truyền nhiễm thường quay trở lại trong vòng vài tiếng.

Một ý tưởng khử nhiễm mới

Một nghiên cứu năm 2022 cho thấy kết quả đầy hứa hẹn khi sử dụng tia cực tím (UV) làm chất khử trùng trong các bệnh nhiễm trùng liên quan đến chăm sóc sức khỏe.

Theo nghiên cứu, gần như tất cả các đơn vị hình thành khuẩn lạc ở các chủng vi khuẩn đã bị loại bỏ hoàn toàn sau 12 đến 20 giây tiếp xúc với tia UV-C bằng cách sử dụng tấm thảm lót chân tiếp xúc với ánh sáng ở đế giày.

Phát hiện này cung cấp bằng chứng quan trọng về hiệu quả của việc khử trùng bằng tia UV-C.

Hàng ngàn lý do để cởi giày trước khi vào nhà 

Vi khuẩn C. diff không phải là lý do duy nhất bạn nên để giày ngoài cửa khi bước vào nhà. Những mối nguy hại sau đây có thể tránh được nếu bạn cởi giày trước khi vào nhà: