Cuộc sống của hàng triệu người Haiti vẫn tiếp diễn giữa tình trạng bạo lực

Beth Brelje

Trong tình cảnh các băng đảng bạo lực trên đường phố và một chính phủ không ổn định, Thủ tướng Haiti Ariel Henry đã từ chức hôm 25/04, và hội đồng chuyển tiếp lên nắm quyền. Hôm 30/04, Hội đồng chuyển tiếp của đất nước này đã bổ nhiệm cựu Bộ trưởng Thể thao Fritz Belizaire làm thủ tướng mới. Đến tháng 02/2026, khi các cuộc bầu cử toàn quốc diễn ra theo kế hoạch thì chính phủ chuyển tiếp này có thể sẽ được thay thế. 

“Chúng tôi vui mừng khi thấy một chính phủ mới được thành lập,” nhà truyền giáo Nick Stolberg nói với The Epoch Times. “Mỗi lần có một nhà lãnh đạo mới lên nắm quyền trong thời đại của chúng tôi ở Haiti, thì điều đó lại mang lại một cảm giác mới mẻ về niềm tự hào dân tộc và hy vọng về một ngày mai tươi sáng hơn. Chúng tôi sẽ cầu nguyện rằng nhóm [lãnh đạo] này sẽ học cách làm việc cùng nhau, thỏa hiệp, và đặt đất nước lên hàng đầu.”

Ông Stolberg là nhà sáng lập kiêm CEO của trang trại New Roots ở Haiti. Ông sống cùng vợ là bà Nikki, và bốn người con ở gần thành phố Cap-Haitien, Haiti. 

Ông nói: “Tôi đã có tên trong danh sách của Bộ Ngoại giao [Hoa Kỳ] trong tháng vừa qua, và họ đã cho tôi rất nhiều lựa chọn để rời đi.” Nhưng điều kiện ở khu vực của ông không tệ như vậy, và gia định ông muốn ở lại và tiếp tục công việc của New Roots, vốn tập trung vào phát triển kinh tế.

Năm 2010, họ chuyển đến Haiti. Trong khi nhiều nhà truyền giáo phục vụ trong một tuần hoặc một năm, thì gia đình Stolberg tin rằng họ có thể phục vụ tốt nhất bằng cách xem Haiti là quê hương thứ hai của mình. Họ đã có được nhiều hiểu biết sâu sắc về đất nước này trong 14 năm qua.

Theo ông Stolberg, ông Henry không được người dân Haiti bầu chọn hoặc bổ nhiệm, và việc ông nắm quyền không được lòng dân.

“Ông ấy đã có một cơ hội làm lãnh đạo, nhưng trong nhiệm kỳ của mình, chúng tôi chưa bao giờ thấy ông ấy lãnh đạo bất cứ điều gì. Chính phủ đã đổ nát, và về cơ bản ông ấy là một nhà độc tài bất hợp pháp,” ông Stolberg nói. “Trong nhiều phương diện thì người dân Haiti đáng được khen ngợi vì đã tổ chức một cuộc nổi dậy đại chúng và thành lập một chính phủ mới.”

Ông gọi việc công bố một chính phủ chuyển tiếp mới do người Haiti bổ nhiệm là một chiến thắng lớn cho đất nước này, đặc biệt vì chính phủ này có một kỳ hạn kết thúc. Sự lãnh đạo của ông Henry không bao giờ có ngày kết thúc. Ông nói rằng ban lãnh đạo tiếp theo này sẽ có một nhiệm kỳ hạn chế, và điều đó khuyến khích cả nước hiệp lực để tổ chức một chu kỳ bầu cử mới.

Ông Stolberg muốn thế giới biết rằng thủ đô Port-au-Prince của Haiti, vốn đầy hỗn loạn, nhưng mà trong những bức ảnh cho thấy có ai đó đang chạy, thường có ai đó ở cảnh nền phía sau thảnh thơi và nghịch điện thoại. Ông nói rằng trong khi có hàng ngàn thành viên băng đảng, thì vẫn có hàng triệu thường dân đơn giản là đang cố gắng sống cuộc sống của mình.

Điều Haiti cần

Ông Stolberg nói rằng phát triển kinh tế là điều sẽ giúp Haiti thay đổi. Khi những nhà truyền giáo đến Haiti, họ thường xây nhà thờ, trường học, và phòng khám y tế.

“Nếu quý vị đến nhà thờ ở Haiti, thì [sẽ thấy] mọi người đang cầu nguyện để có việc làm,” ông nói. “Họ không cầu nguyện để sau này xây một nhà thờ khác. Có rất nhiều nhà thờ. Có rất nhiều trường học. Chúng tôi không cần thêm trường học nữa.”

Hầu hết các trường đều thu học phí, khiến nhiều trẻ em không thể đi học. Nhưng một số người sẵn sàng tài trợ và trả học phí cho một em. 

“Nếu quý vị muốn tài trợ cho một em nhỏ đi học – hay đấy. Ở tuổi 18, các em sẽ thất nghiệp như bao người khác thôi,” ông Stolberg nói.

“Chúng ta cần đầu tư vào đường sá, điện đóm, trường học, cơ sở hạ tầng cơ bản cho phép phát triển kinh tế theo những cách chưa từng có trước đây. Đây là tầm nhìn của cố Tổng thống [Haiti] Jovenel Moise và là một trong những điều mà New Roots Haiti nỗ lực hướng đến hàng ngày.”

Ông Moise bị ám sát tại nhà riêng hồi năm 2021. Ông Henry lên thay thế. Haiti có lịch sử lâu dài với các chính phủ không ổn định, lại phải hứng chịu vô số cơn bão và động đất lớn.

Ngày nay, 50% tổng số lương thực ở Haiti (trong đó có 80% gạo) được nhập cảng; theo New Roots, hai phần ba người dân Haiti sống với mức dưới 2 USD/ngày, và 70% dân số thất nghiệp.

Bà Diane và ông Gary Heavin ở Texas – người sáng lập chuỗi phòng tập thể hình Curves – đã gửi gần 1 triệu pound (khoảng 454 tấn) thực phẩm mỗi năm đến Haiti kể từ cơn bão năm 2016.

“Thật không may, toàn bộ các vụ bạo lực băng đảng và sự náo động ở đất nước này đã khiến việc nhận hàng viện trợ trở nên khó khăn trong những năm qua,” bà Heavin nói với The Epoch Times trong một bức thư điện tử. “Nhiều lô hàng của chúng tôi đã bị đánh cắp trong quá trình vận chuyển ở Haiti.”

Họ cũng đã sử dụng phi cơ riêng của mình để giúp đỡ cho New Roots bằng nhiều cách khác nhau.

Năm 2016, New Roots thành lập một trang trại giáo dục. Họ tuyển dụng người, tạo thị trường cho các sản phẩm địa phương, và dạy nông dân địa phương thức canh tác toàn diện. Sản phẩm chính của trang trại này là gà thả vườn. Họ cũng nuôi heo, bò, trồng bắp, và đậu nành.

“Họ là những người hùng trong cuốn sách của tôi,” bà Heavin nói về gia đình Stolberg.

Toàn bộ vòng đời của một con gà là nguồn tạo công ăn việc làm tiềm năng. New Roots mua thức ăn cho gà hiện do các trang trại của những người láng giềng sản xuất, và trả tiền cho nhân viên để chế biến gà thành ức gà đông lạnh rút xương, lọc da, cùng nhiều mặt hàng khác.

New Roots đang xây dựng một nền kinh tế địa phương, sử dụng nguyên liệu thô tại địa phương. Hiện giờ, họ thuê mướn hơn 50 người. Hàng trăm nông dân trong khu vực được hưởng lợi từ các hoạt động kinh tế của tổ chức này.

New Roots có hai máy kéo được sử dụng để giúp nông dân địa phương canh tác. Trước đây, nông dân không được tiếp cận với thiết bị này và họ phải trồng trọt bằng tay. Việc sử dụng máy kéo đã làm tăng sản lượng ở những trang trại này.

Thức ăn cho gà từng được mua từ Cộng hòa Dominica. Thành phần chính của thức ăn cho gà là bắp mà nông dân địa phương biết cách trồng, nhưng ở Haiti không có thị trường thu mua bắp mãi cho đến khi New Roots mở một nhà máy thức ăn chăn nuôi và bắt đầu mua bắp từ nông dân địa phương.

Họ cũng có một dịch vụ giao hàng. New Roots cung cấp gà cho khách hàng tư nhân, nhà hàng, khách sạn, cô nhi viện, và trường học, giao hàng năm ngày mỗi tuần.

Họ cũng cung cấp các hoạt động cộng đồng như các dịch vụ sức khỏe tâm thần, thể thao dành cho giới trẻ, và một chương trình Kinh thánh. Gần đây, họ đặt mua nhiều máy điện toán cho phòng học thực hành về máy điện toán, vì các nhân viên trong tương lai sẽ cần biết cách sử dụng máy điện toán.

Thay đổi Haiti

Năm ngoái, Tổng thống Joe Biden đã giới thiệu chương trình “Quy trình dành cho người Cuba, người Haiti, người Nicaragua, và người Venezuela,” cho phép người dân từ các quốc gia này nhập cảnh vào Hoa Kỳ trong hai năm. Ông Stolberg nói rằng khoảng 154,000 người đã rời khỏi Haiti để đến sinh sống ở Hoa Kỳ, và đó là một vấn đề đối với Haiti. Chương trình này đang làm mất dần tầng lớp trung lưu ở Haiti.

“Lực lượng nhân công giỏi nhất, có trình độ học vấn cao nhất của Haiti – những người điều hành doanh nghiệp, bác sĩ, cảnh sát, nhân viên ngân hàng; những người có thể thành công ở Hoa Kỳ – đang bỏ đi. Hàng trăm người Haiti đang lên phi cơ,” ông Stolberg cho biết.

“Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đang nói rằng chúng ta cần giúp đỡ Haiti bằng cách củng cố lực lượng cho sở cảnh sát của họ. Đó là quan điểm toàn cầu về cách mà thế giới sẽ giúp đỡ Haiti. Đồng thời, họ đã xây dựng chương trình này, cho phép hàng ngàn cảnh sát rời khỏi đất nước để đến Hoa Kỳ.”

Ông nói rằng các gia đình đang gửi những người giỏi nhất, được giáo dục tốt nhất đến Hoa Kỳ, bởi vì họ có cơ hội tốt nhất để thành công trên đất Mỹ và gửi tiền về Haiti.

Mặc dù không muốn hạn chế các cơ hội dành cho người Haiti nhưng ông nhìn thấy rắc rối phía trước.

Ông Stolberg nói: “Trong nhiều năm tới, tôi thực sự tin rằng chúng ta sẽ phải xem xét tình trạng thất thoát chất xám nhanh chóng này ở Haiti và thảm họa không tránh khỏi mà tình trạng này gây ra cho Haiti.”

Một điều khác đã thay đổi văn hóa ở Haiti là việc người dân có thể tiếp cận điện thoại di động. Khi ông Stolberg chuyển đến Haiti hồi năm 2010, hầu như chẳng có ai có điện thoại di động hoặc có thể truy cập Internet. Hiện nay, hầu hết mọi người đều có điện thoại và truy cập internet. Họ xem TikTok, YouTube, và Instagram, và lần đầu tiên họ có thể so sánh tình trạng của đất nước mình với tình hình của các quốc gia khác.

“Trong năm năm qua, người Haiti đã nhận ra nhiều điều họ chưa có hơn bao giờ hết. Trước đây họ mù mờ. Bây giờ thì họ đã biết,” ông nói.    

Theo ông Stolberg, có nhiều người tốt ở Haiti chỉ muốn phát đạt.

Bà Heavin nói: “Ngay cả trong những tình huống xấu nhất, vẫn luôn có hy vọng, luôn có điều tốt đẹp, và đôi khi, chúng ta cần một chút nhắc nhớ.”