Đặt giày trước cửa nhà vì lịch sự hay vì sức khỏe gia đình?

LILY KELLY

Thói quen cởi giày tại cửa nhà thường được nhìn nhận là một lựa chọn văn hóa hơn là vì lý do hợp vệ sinh. Tuy nhiên, các nhà hóa học môi trường Úc đã thực hiện một nghiên cứu cho thấy điều này không đúng.

Các nhà khoa học từ Đại học Macquarie ở Úc đang nghiên cứu môi trường gia đình và các chất gây ô nhiễm trong nhà, đã phát hiện ra rằng nếu giày dép không được cởi ra trước cửa nhà, thì một số chất ô nhiễm nguy hiểm có thể theo vào nhà.

Giáo sư Mark Taylor, Trưởng ban Khoa học Môi trường của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Victoria và Đại học Macquarie – là đồng tác giả một bài báo trong Cuộc Đối thoại với Giáo sư Gabriel Filippelli của Đại học Indiana – tuyên bố rằng một phần ba vật chất tích tụ bên trong nhà hoặc là do bị gió thổi vào từ bên ngoài hoặc từ dưới đế giày mang vào.

Ông Taylor hiện đang phụ trách tiến hành cuộc nghiên cứu Macquarie về các chất gây ô nhiễm trong nhà.

Nghiên cứu cho thấy một phần nguyên nhân đến từ mầm bệnh kháng thuốc hay còn gọi là siêu khuẩn (superbug). Siêu khuẩn này là sinh vật kháng thuốc kháng sinh, rất khó chữa trị và nguy hiểm đến tính mạng. Chúng được Tổ chức Y tế Thế giới công nhận là một trong 10 mối đe dọa hàng đầu đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu.

Ngoài ra, nghiên cứu còn tìm thấy mức độ nghiêm trọng của các tác nhân gây ung thư như cặn nhựa đường cũng như các chất hóa học trong cỏ gây rối loạn hệ thống nội tiết – vốn là hệ thống điều hòa các quá trình sinh học của cơ thể.

Trong một thư điện tử gửi đến The Epoch Times, giáo sư Taylor nói thêm, “Sẽ rất khó phát hiện ra các bệnh ung thư nếu chỉ phơi nhiễm một lần. Tuy nhiên, chúng tôi ủng hộ phương pháp phòng ngừa giảm thiểu sự phơi nhiễm này.

Kim loại nặng 

Một trong những trọng tâm của cuộc nghiên cứu là đo mức độ các kim loại độc hại như chì, asen, và cadmium trong nhà ở khắp 35 quốc gia. Nếu phát hiện ra các kim loại chì, asen, và cadmium thì cũng rất khó xác định nguồn gốc vì chúng không màu và không mùi. Thêm vào đó, cũng không dễ dàng biết được liệu các kim loại độc hại này có trong đường ống hay trên sàn nhà hay không.

Tuy nhiên, nghiên cứu phát hiện rằng có mối liên hệ chặt chẽ giữa chì trong đất ở sân sau và chì trong nhà, cho thấy rằng kim loại độc hại này đã được gió thổi hoặc ai đó mang giày ra sân sau đi vào nhà.

Vi khuẩn E.coli

Một chất ô nhiễm đáng kể khác mà giày có thể mang vào nhà là E. coli – một loại vi khuẩn nguy hiểm được tìm thấy trong phân động vật.

Người ta đã tranh luận rằng vi khuẩn E. coli phân bố rộng rãi khắp nơi – được tìm thấy trên 96% của những đôi giày – nên không có ích gì khi bạn cởi bỏ giày dép ở trong nhà. Thế nhưng, giáo sư Taylor và ông Filippelli lập luận rằng mặc dù vi khuẩn này lây lan rộng rãi, việc loại bỏ nguồn vi khuẩn hiện diện trong nhà là một ý kiến ​​hay vì mức độ vi khuẩn E.coli  cao có thể khiến con người bệnh nặng. 

Các chất gây ô nhiễm khác

Các chất ô nhiễm khác được tìm thấy trong nhà là các nguyên tố phóng xạ có trong phân bón và thủy tinh; hóa chất perfluorinated có thể làm giảm chức năng hệ miễn dịch và phá vỡ hệ thống nội tiết; ngoài ra còn có cả hạt vi nhựa.

Vi nhựa là những hạt rất nhỏ, có kích thước dưới 5 milimet, được cấu tạo từ hỗn hợp polymer và các chất phụ gia chức năng. Các hạt này nguy hiểm cho con người vì chúng có thể làm hỏng tế bào và gây ra các phản ứng dị ứng.

Vô số chất ô nhiễm nguy hiểm được mang vào nhà dưới đế giày đã khiến các nhà nghiên cứu của Đại học Macquarie kết luận rằng [thói quen đi giày vào trong nhà nguy hiểm hơn là không đi giày vào trong nhà – dù không mang giày trong nhà có thể làm ngón chân bị thương hoặc bị hội chứng ‘nhà vô trùng’.

Hội chứng ‘nhà vô trùng’ đề cập đến lý thuyết rằng khi trẻ em không được tiếp xúc đủ với thế giới bên ngoài, chúng sẽ dị ứng với nhiều thứ. Tuy nhiên, ông Taylor và ông Filippelli cho biết những nguy cơ tiềm ẩn này có thể dễ dàng được giải quyết bằng một đôi giày dành riêng đi trong nhà hoặc đưa trẻ đi dạo trong thiên nhiên, tốt hơn là đem nhiều chất nguy hiểm vào nhà qua đôi giày đi từ bên ngoài.

Thói quen cởi giày tồn tại trong nhiều nền văn hóa

Tuy nhiên, khoa học không phải là điều duy nhất khuyến khích mọi người chỉ hành động theo vệ sinh mà ngừng làm theo bản sắc văn hóa. Lịch sử thực tế và lý lẽ chung đằng sau phong tục tập quán cũng cho thấy các thói quen vệ sinh trong nhiều xã hội truyền thống.

Tiến sĩ Eve Chen, một người nghiên cứu về người bản xứ và là giảng viên ANU, trong một điện thư với tờ The Epoch Times, cho biết rằng lý do chính để cởi giày trong các gia đình Quảng Đông, ít nhất là trong thời nay, là do vấn đề vệ sinh.

“Người ta thường cho rằng môi trường ngoài trời không sạch sẽ, đầy đất cát bụi bậm, và vi khuẩn có thể gây ra bệnh tật và khó chịu cho cơ thể”.

“Giữ nhà cửa sạch sẽ và tránh xa nguồn ô nhiễm là điều chủ yếu khuyến khích thói quen cởi giày trước khi bước vào không gian gia đình.”

Cô Chen nói rằng không thói quen cởi giày này không tồn tại riêng rẽ trong văn hóa của cô.

“Đi kèm với điều đó là các quy tắc phổ cập khác của gia đình Trung Quốc, vùng Quảng Đông, như thay quần áo ‘mặc ra ngoài’ ngay sau khi về đến nhà; tránh ngồi trên giường nếu đang mặc quần áo ‘mặc ra ngoài’; và tắm trước khi đi ngủ.”

“Tâm lý chủ yếu của những ‘quy tắc’ này là chúng ta nên tránh đem bất cứ thứ gì ‘ô uế’ từ bên ngoài vào nhà của mình.”

Cô Chen cho hay, đối với người Quảng Đông, dù việc giữ gìn vệ sinh là nguyên nhân dẫn đến phong tục tập quán, nhưng tâm lý này một phần là do văn hóa. Vì quan niệm truyền thống của họ cho rằng nhà là nơi riêng tư của gia đình, không bao gồm người ngoài.

Cô nói rằng, theo truyền thống, các hoạt động xã hội không diễn ra trong nhà người Quảng Đông mà là ở các địa điểm công cộng.

“Đối với một số người, mời khách đến nhà của họ là một việc rất hiếm hoi và nếu nó xảy ra, cử chỉ đó là để thể hiện sự tôn trọng tối đa đối với vị khách, ngụ ý rằng những vị khách này được tôn trọng và trân quý đến mức họ được đối xử như người trong gia đình”.

“Như vậy, ‘giày’ là một thứ được sử dụng bên ngoài ngôi nhà cho các mục đích xã hội thực tiễn và có thể mang các chất từ ‘bên ngoài’, có nghĩa là phải được cởi ra.”

Từ góc độ của khách, cô Chen nói rằng việc đề nghị cởi giày hoặc chủ động cởi ra mà không cần hỏi trước tại cửa nhà một người Trung Quốc/Quảng Đông là một cử chỉ lịch sự thiết thực – thể hiện sự tôn trọng chủ nhà.

Cô chia sẻ thêm,“Việc làm đó giống như ý nghĩa là ‘Tôi tôn trọng ngôi nhà và sự riêng tư của bạn, nên tôi sẽ không làm ô nhiễm nó với bất cứ thứ gì ô uế từ bên ngoài.”

“Tôi không chắc về nguồn gốc lịch sử của phong tục này, nhưng tôi cho rằng nó cũng có thể liên quan đến ‘tôn trọng’ và ‘danh dự’ và thể hiện sự khiêm tốn, giống như bỏ mũ ra vào những dịp trang trọng.”

Giáo sư Simone Dennis, là Trưởng khoa Cam kết Nghiên cứu, Tác động và Đổi mới tại Trường Đại học Nghệ thuật và Khoa học Xã hội của ANU, nói với The Epoch Times rằng việc cởi giày đã có từ xưa.

Cô Dennis cho biết thêm, “Thật thú vị, đó là một phong tục phát sinh hầu như phổ biến, với các mức độ mạnh nhẹ khác nhau. Điều đó có thể có nghĩa là việc cởi giày có ý nghĩa trực quan đối với mọi người.”

Cô Dennis tin rằng tính phổ quát của tập quán trên toàn thế giới bắt nguồn từ cách con người có khuynh hướng phân loại thế giới, và với một số thứ như giày, cách phân loại lại giống nhau ở nhiều nền văn hóa khác nhau.

Cô nói: “Vào năm 1966, trong cuốn Purity and Danger, bà Mary Douglas (một nhà nhân chủng học người Anh) đã sử dụng những ý tưởng của ông Levi Straussian trước đó, mô tả cách mọi người muốn sắp xếp và tạo khuôn mẫu cho thế giới theo những phương thức quan trọng.”

“Cũng như hai mặt của một đồng xu – ngày và đêm, vị tư và vô tư, sự sống và cái chết – sạch sẽ và dơ bẩn cũng song hành tồn tại.” 

Cô nói rằng bà Douglas mô tả đất cát không thực sự là điều gì lớn lao vì nó chỉ được phân thành hạng mục khi có thứ gì đó không nằm trong hệ thống phân loại của con người.

Cô Dennis cho biết thêm, “Ví dụ, trái đất được ca tụng là nguồn sống nuôi dưỡng vạn sự vạn vật nhưng thực chất bên trong vẫn chứa những thứ bẩn. Mái tóc trông thật lộng lẫy và mượt mà – nhưng nếu có một sợi tóc được tìm thấy trong chiếc bánh được phục vụ cho bạn tại quán cà phê thì lại trở thành thứ bẩn.”

“Khi một vật ra khỏi nơi nó nên thuộc về thì lại trở thành vật bẩn – suy cho cùng, những thứ dơ bẩn là những thứ đã vượt khỏi ranh giới tồn tại của nó.”

Giày được xem là mối đe dọa cho sự sạch sẽ và sự toàn vẹn của ngôi nhà vì đó là thứ vượt qua ranh giới phân cách bên ngoài cùng tất cả các chất ô nhiễm với bên trong nhà. 

Cô Dennis cho hay, “Điều này trông hơi giống quy tắc năm giây [có thể ăn những thức ăn rớt xuống đất nếu nhặt lên trong vòng 5 giây] – thả thức ăn xuống đất rồi nhặt sau năm giây không làm cho nó sạch sẽ, nhưng là một thông lệ khiến chúng ta cảm thấy tốt hơn và làm mọi thứ ngăn nắp trở lại [dọn sạch sàn].”

“Việc cởi giày cũng tương tự như việc loại bỏ một số vết dơ trong nhà.”