Đi tìm kho báu ở Sicily: Palermo

TIM JOHNSON

Trong nhiều năm, Palermo từng được biết đến bởi một điều – và điều này không mấy tốt lành: Đây là trụ sở của Cosa Nostra, mạng lưới tội phạm Mafia gốc Sicilia. Tọa lạc tại bờ biển phía tây bắc của vùng Sicily, Palermo từng là một nơi ngập tràn nỗi sợ hãi – nơi mà những vụ xả súng, sự bất lương và tàn bạo, diễn ra sau những vụ sát nhân phục thù của các băng nhóm đối địch. Đỉnh điểm xảy ra vào năm 1992, khi hai thẩm phán nổi tiếng bị nhắm tới. Một trong đó là ông Giovanni Falcone, người đã thực thi sứ mệnh của mình là kiểm soát mafia. Tổ chức này đã đáp trả bằng 300kg thuốc nổ TNT, khiến chiếc xe của ông nổ tung trên xa lộ, để lại một chiếc hố lớn và tổng cộng 5 thi thể phía sau.

Ngày hôm sau, đầu đề trên trang nhất tờ báo ở thành phố lớn nhất Sicily đã so sánh sự việc này với vùng chiến sự ở Beirut. Các lực lượng quân sự của Ý đã đáp trả và xuống đường – với khoảng 1,500 người – họ đã giành chiến thắng và đảo ngược tình thế. Theo thời gian, Palermo dần thoát khỏi sự kiểm soát của mafia. Ngày nay, thành phố này giống như một nơi sầm uất, thịnh vượng – một nơi có lịch sử lâu đời, sâu sắc, và đầy cuốn hút.

Đi từ bến cảng vào thành phố [Palermo] trong một chuyến tham quan cùng hướng dẫn viên, chúng tôi chỉ nghe nhắc đến ‘mafia’ một lần duy nhất khi đi ngang một tượng đài lớn, màu nâu, cao khoảng năm tầng. “Tượng đài này là để tưởng nhớ những người đã thiệt mạng dưới tay mafia,” vị hướng dẫn viên nói mà không giải thích thêm. Thành phố này thừa nhận sự liên quan của mình với tình trạng tội phạm có tổ chức – bằng đài tưởng niệm cho những người đã ngã xuống này, cũng như các sự kiện như một cuộc triển lãm nghệ thuật hồi đầu năm nay, để vinh danh 30 năm ngày mất của thẩm phán Falcone và kêu gọi mọi người cẩn trọng.

Nhiều thế giới hội tụ

Tuy nhiên, ở Palermo có nhiều thứ để kể hơn là những câu chuyện về các băng nhóm tội phạm. Đây là một thành phố ven biển với dân số đô thị hơn một triệu người. Người Phoenicia đã lập nên vùng đất này vào khoảng năm 734 trước Công Nguyên, trải qua nhiều đế chế và vương quốc, tất cả đều được những cơn gió mậu dịch thổi tới – gồm cả Carthage, Hy Lạp, và dĩ nhiên là cả La Mã, những đế chế đã cai trị vùng đất này hơn 1,000 năm. “Chúng tôi thấy mình nằm ngay điểm giữa, nhưng chịu ảnh hưởng của người Địa Trung Hải nhiều hơn là người Âu Châu,” vị hướng dẫn viên nói, khi xe của chúng tôi lăn bánh dọc theo một trong những đại lộ rộng lớn của thành phố này.

Bên ngoài cửa sổ, một thành phố nhộn nhịp mở ra trước mắt. Những khu chợ trái cây nhỏ bé, tràn ngập sản phẩm tươi mới, những cửa hàng hoa đầy màu sắc, những ngôi chợ cá nho nhỏ, và thủy sản đánh bắt trong ngày được bày bán trước các quầy hàng riêng lẻ, tất cả được những mái hiên rộng che bớt ánh mặt trời mùa thu. Chuyến tham quan hôm nay sẽ có hai điểm dừng.

Đầu tiên là chuyến tham quan qua trung tâm thành phố, bắt đầu từ Porta Nuova. Được trang trí bằng bốn tượng người cao chót vót theo phong cách Moorish, cánh cổng lớn này tôn vinh chiến thắng năm 1535 của Hoàng Đế La Mã Thần thánh Charles V trước người Moor ở Tunis, và chuyến viếng thăm của ông đến thành phố này sau khi khải hoàn, đã đi qua chính địa điểm này.

Trước khi đến Cassaro, con phố cổ nhất ở Palermo, hướng dẫn viên đưa chúng tôi đến tham quan Palazzo dei Normanni. Còn được biết đến là Cung điện Hoàng gia, người Norman đã xây dựng những phần lâu đời nhất của cung điện này vào thế kỷ thứ 11. Hướng dẫn viên chỉ vào một dòng chữ được viết bằng ba thứ tiếng – tiếng Latinh, tiếng Hy Lạp, và tiếng Ả Rập. “Ở vùng Địa Trung Hải này, chúng tôi dung nạp nhiều bộ phận của rất nhiều nền văn minh,” cô nói. “Và ba nền văn minh này luôn dung hòa cùng nhau.”

Người Moor đã cai trị ở đây từ năm 831 đến năm 1072, xây dựng một Tiểu vương quốc Hồi giáo và du nhập các loại cây trồng mà những nguyên liệu từ những loại cây này vẫn hiện diện trong các công thức nấu ăn của người Sicilia (các ảnh hưởng của Hy Lạp, Ý và Tây Ban Nha cũng định hình nên các công thức nấu ăn của vùng này). Cho đến ngày nay, các từ ngữ Ả Rập vẫn là một phần trong ngôn ngữ đường phố Sicilia. Người Norman đã bao vây và chiếm thành phố này, khiến tiếng Latinh chiếm ưu thế hơn. Chúng tôi đã dành phần lớn thời gian trong Nhà nguyện Palatine của cung điện này, đi qua những cánh cửa bằng đồng nguyên bản nơi đây,  cảm nhận sự hòa quyện giữa các phong cách kiến trúc Norman, Bắc Phi, và Byzantine. Những công vụ của các tông đồ trong Kinh thánh được mô tả trên các bức tường. Từ trên cao, một bức tranh khảm Đấng Christ trẻ tuổi đang nhìn xuống, hai ngón tay ngài giơ lên ​​để biểu thị một bản tính kép, giữa nhân tính và Thiên tính.

Nhà thờ lớn Monreale

Sau đó, xe của chúng tôi lăn bánh đến thị trấn Monreale, đi qua những đoạn đường quanh co để lên đỉnh đồi, nơi nhìn ra Thung lũng Vàng rộng lớn vốn là vùng đất nông nghiệp trù phú đã nuôi sống thành phố này; tầm nhìn trải dài đến tận biển. Chúng tôi dừng xe và tiếp tục tản bộ trên các bậc thang – nơi các cửa hàng nhỏ dọc đường bày bán lẫn lộn những mặt hàng chính hãng và mặt hàng thông dụng dành cho du khách. Đúng vậy, các móc khóa và áo T-shirt. Ngoài ra còn có đồ gốm sứ, đồ khảm, và cả những con rối thủ công.

Tôi đã đến được nhà thờ lớn sau khi thở dốc leo lên đỉnh đồi. Bên trong là một kỳ quan. “Nhà thờ được xây dựng theo một phong cách tráng lệ như vậy, là để gây ấn tượng với giáo hoàng ở Rome,” hướng dẫn viên chỉ vào tất cả chi tiết bằng vàng xung quanh và giải thích. Đức Giáo hoàng đã chú ý đến nơi này. Vua William II của Sicily, một người Norman, đã bắt đầu xây dựng nhà thờ này năm 1172, và Giáo hoàng Alexander III đã ra một sắc lệnh phê chuẩn năm 1174. Ngay sau đó, Giáo hoàng Lucius III đã thành lập tổng giáo phận Monreale và nâng vị thế của tu viện này lên thành nhà thờ chính tòa Giáo miền (metropolitan cathedral).

Lịch sử của nhà thờ này có một câu chuyện nguyên bản thú vị gần giống như thần thoại. Vua Norman tuyên bố rằng ông đã ngủ gật dưới một gốc cây carob trong một chuyến đi săn, và Đức Trinh Nữ Maria đã hiện ra trước mặt ông. Bà chỉ cho ông một kho báu lớn có những đồng tiền vàng nằm dưới gốc cây, và ông đã sử dụng số tiền này để xây dựng nhà thờ lớn Monreale.

Những bức tranh khảm là điều chủ yếu thu hút sự chú ý của bạn khi bước vào đây. Những bức tranh này bao phủ trên diện tích khoảng 65,000 feet vuông, mô tả mọi thứ từ những câu chuyện trong Kinh Cựu Ước và Tân Ước cho đến các vị thánh tử vì đạo sau này (tại thời điểm xây dựng nhà thờ). Một lần nữa, rất nhiều nền văn hóa hội tụ ở đây: Nhà thờ lớn này bao gồm cả kiến trúc Công giáo phương Tây và Chính thống giáo phương Đông, nghề thủ công Ả Rập, tác phẩm nghệ thuật Hy Lạp, và tác phẩm của người Venice và người Tuscan, tất cả đều được những người Viking trước đây đài thọ và giám sát.

Đây là một nơi đặc biệt. Một ví dụ trường tồn khi rất nhiều thế giới hội tụ; tất cả đã tạo nên những thành tựu rực rỡ nhất của sự giao thoa văn hóa. Những hình ảnh đó lôi cuốn tâm trí tôi, đến nỗi tôi hầu như không chú ý đến tượng đài cao màu nâu gần đó. Đối với tôi, Palermo không phải là về mafia – hoàn toàn không. Ký ức của tôi sẽ luôn gắn liền với những thành quả tráng lệ ló rạng khi những người tài năng từ khắp nơi quy tụ lại để kiến tạo những địa điểm tuyệt đẹp như vậy.

Nếu bạn dự định đến đây: 

Bằng đường hàng không: Phi trường Falcone Borsellino của Palermo là phi trường lớn thứ hai ở Sicily. Nơi đây là một trung tâm cho các hãng hàng không giá rẻ và tiếp nhận các chuyến bay thẳng từ các thủ đô của châu Âu, bao gồm Paris, London, Stockholm và những nơi khác (nhiều chuyến bay theo mùa).

Di chuyển chung quanh: Nếu bạn chỉ ở lại Palermo, thì phương tiện công cộng bằng taxi sẽ đủ để đưa bạn đi vòng quanh thành phố. Nếu bạn đang nghĩ đến việc tản bộ vào những ngôi làng nằm nép mình trên những ngọn núi gồ ghề ở ngoại thành (và nhất định là bạn nên thử), thì việc thuê một chiếc xe hơi là điều cần thiết.

Trú ngụ: Grand Hotel Piazza Borsa là một khách sạn có tuổi đời lâu năm ở trung tâm thành phố Palermo, với một sân trong có hành lang bao quanh và một khu vườn xanh tươi trên tầng mái, có tầm nhìn ra toàn thành phố, với quang cảnh núi non. Nếu có thể, bạn hãy đặt một phòng có ban công.

Lưu ý: Mặc dù từ Sicily, du khách có thể đi đến khắp các vùng còn lại của nước Ý bằng xe lửa, nhưng hòn đảo này chẳng có cây cầu nào. Vì vậy, khi đến mũi của “chiếc ủng”, đoàn tàu hỏa này sẽ tách làm hai và lăn lên phà để thực hiện hành trình tương đối ngắn băng qua Messina. Bạn có thể đặt vé tại: Trenitalia.com