Dịch bệnh (Kỳ 2): Khúc nhạc dạo đầu báo hiệu sự thay đổi triều đại

Lịch sử cho thấy, không chỉ ở Phương Đông mà phương Tây cũng đã từng xuất hiện những đại dịch vô cùng đáng sợ, nó có thể báo trước một sự thay triều đổi đại hoặc cảnh báo về sự bại hoại về đạo đức trong xã hội đương thời… 

Đại dịch La Mã cổ đại: Thần trừng phạt, đế quốc La Mã vỡ mộng phục hưng

Trong khoảng thời gian từ năm 56 đến năm 565, La Mã đã xảy ra 4 lần đại dịch. Số người chết nhiều đến nỗi đế quốc La Mã đang từ cường thịnh trở thành suy yếu.

Ba lần dịch bệnh đầu tiên xảy ra vào thời kỳ thống trị của Nero năm 65, thời kỳ thống trị của Marcus Aurelius (164-180), và thời kỳ thống trị của Gaius Claudius (250-270). Chính trong thời gian hơn 200 năm này là thời kỳ Cơ Đốc giáo bị các Hoàng đế La Mã bức hại nghiêm trọng.

Chúa Jesus bị lãnh tụ Do Thái giáo vu tội “mưu phản” và đóng đinh lên giá thập tự. Aurelius đã cắt đầu, chân tay của vô số tín đồ Cơ Đốc giáo rồi treo khắp các phố. Để kích động cuộc bức hại, các học giả La Mã đã bịa đặt ra lời dối trá rằng các tín đồ Cơ Đốc uống máu trẻ em. Do đó các học giả Cơ Đốc cho rằng, ba lần đại dịch là sự trừng phạt nghiêm khắc của Thần đối với việc người La Mã bức hại Cơ Đốc giáo. Ba Hoàng đế đã từng hạ lệnh bức hại các tín đồ Cơ Đốc giáo đều bị báo ứng, bị lây bệnh trong các đợt đại dịch mà chết.

Đại dịch bệnh lần thứ tư ở La Mã là bệnh dịch hạch xảy ra vào thời kỳ thống trị của Justinianus năm 541, sử sách gọi là “Dịch hạch Justinianus”. Đây cũng là lần đại dịch hạch đầu tiên trong ba lần đại dịch hạch trong lịch sử thế giới. Theo ghi chép của nhà văn Procopius, thời cao điểm, Byzantine (tên gọi khác của Đế quốc La Mã) mỗi ngày chết 16,000 người, “Tất cả các cư dân đều giống như những quả nho xinh đẹp bị vắt kiệt nước, bị xé nát một cách tàn nhẫn”. 

Nhà sử học John miêu tả: “Mọi người đang trò chuyện với nhau, đột nhiên họ bắt đầu lắc lư, sau đó đổ gục xuống phố hay trong nhà. Một người tay đang cầm dụng cụ, đang ngồi đó làm đồ thủ công mỹ nghệ, đột nhiên ngã ngửa, linh hồn rời cơ thể. Một người đang mua thực phẩm trong chợ, trong khi đang mặc cả hoặc đếm tiền thì cái chết đột nhiên ập đến người mua hoặc người bán, hàng hóa và tiền vẫn còn ở giữa nhưng không có ai trong số họ nhặt lấy…!”

Người bệnh dịch hạch thường có biểu hiện sốt cao, bẹn, nách và cổ nổi hạch lớn, sau khi chết da thường màu tím, có nốt đen nên được gọi là “cái chết đen”. Các học giả đời sau nói tỷ lệ tử vong ở Byzantine lên đến 75%, “ở Byzantine hoàn toàn không nhìn thấy người nào mặc quan phục, nhất là sau khi Hoàng đế cũng bị lây bệnh. Dịch bệnh khiến hiếm người đi lại trên phố; đôi khi cũng có người xuất hiện, nhưng người đó nhất định là sẽ kéo theo một thi thể.”

Rất nhiều các học giả Cơ Đốc giáo cho rằng, những đợt tai nạn này là “sự trừng phạt của Thượng Đế đối với tội ác của nhân loại”. Có nhà nghiên cứu ước tính dịch bệnh này có thể khiến 25 triệu người trên bờ biển Địa Trung Hải tử vong.

Trước khi dịch bệnh giáng xuống, cuộc chinh phục của Justinianus lên đến cao trào. Ông ta ôm giấc mộng phục hưng Đế quốc La Mã; ông hoàn toàn không hề ngờ rằng giấc mơ của ông chỉ còn là đợt đại dịch của bệnh dịch hạch tàn nhẫn. Từ đó sức ảnh hưởng của La Mã đối với văn minh châu Âu bị gục ngã và không thể gượng lên nổi nữa.

Tuy nhiên cũng vào thời đó, có rất nhiều tín đồ Cơ Đốc giáo đã không sợ sinh tử, trong đại dịch đã dốc hết sức giúp đỡ những người mắc bệnh; họ cầu nguyện Thượng Đế, ở cùng với người bệnh, tiếp xúc gần bên, giúp họ chôn cất thi thể người nhà. Với nỗ lực của các tín đồ, Cơ Đốc giáo đã rất nhanh chóng giành được danh thơm ở Byzantine; từ đó đón nhận thời kỳ toàn thịnh của Cơ Đốc giáo sau khi bức hại bị giải trừ.

Cái chết đen châu Âu: Sự trừng phạt của Thượng Đế

Đại dịch dịch hạch lớn thứ hai trong lịch sử thế giới chính là dịch “cái chết đen” ở châu Âu kéo dài mấy trăm năm. Bắt đầu từ những năm 40 thế kỷ 14, dần dần lan ra khắp châu Âu.

Đợt dịch hạch này gây ra cái chết cho khoảng 75 triệu người ở châu Âu, từ Venice đến Tây Ban Nha, Syria, Hy Lạp, Anh, Pháp, rồi đến Nga; dường như không có nước nào may mắn thoát khỏi. Dân số nước Anh và Pháp ở thế kỷ 14, 15 dường như giảm một nửa; mất mát này lớn hơn rất nhiều so với tổng số người tử vong trong 100 năm chiến tranh Anh-Pháp.

Tu sĩ Mike từng ghi chép rằng: “Ngày người mắc bệnh phát bệnh, mụn nước và mụn xuất hiện ở cánh tay, đùi và cổ. Người bệnh rất yếu, rất vật vã, chỉ có thể nằm trên giường… Đến ngày thứ tư, lại một linh hồn thăng thiên.” 

Ông còn viết rằng: “Nếu có người nhiễm bệnh chết, tất cả những người đã đến thăm hoặc buôn bán với người đó, thậm chí người khiêng người đó ra mộ cũng đều rất nhanh chóng tiếp bước…”

Dịch bệnh dường như khiến toàn bộ châu Âu rơi vào ngày tận thế. Trong những ngày tận thế này, trong tâm mỗi người đều có sự lựa chọn riêng. Có người hành lạc; có người cầu khẩn Thượng Đế; có người xa tránh thế nhân; có người kiên cường chống lại dịch bệnh và giúp đỡ người khác.

Nhà truyền giáo Hilliac đã báo cáo Đức Giáo Hoàng rằng: “Hình tượng kỳ lạ trên không trung là điềm báo đại dịch xảy ra. Một giờ chiều ngày 20 tháng 3 năm 1345, ba hành tinh hội tụ ở chòm sao Bảo Bình. Đây là dấu hiệu chết chóc…”

Việc này hoàn toàn trùng khớp với luận đoán của nhà chiêm tinh học Jeffery: năm 1315 và năm 1337 sẽ lần lượt xuất hiện sao chổi; năm 1325 sẽ xuất hiện sao Mộc và sao Thổ gặp nhau, đều là dự báo đối với bệnh cái chết đen.

Khi người ta hiểu được rằng dịch bệnh là sự trừng phạt của Đấng Tối cao lên tội lỗi của con người, thì đã có những người dùng roi ra sức đánh bản thân, với hy vọng giảm thiểu tội lỗi của mình, để được Thượng Đế khoan thứ và thoát khỏi dịch bệnh.

Đó không phải là điều Thượng Đế cần, hơn nữa lại không có tác dụng đối với việc khống chế dịch bệnh. Giáo hội thời Trung cổ đã bước quá sâu vào hình thức và chính trị. Trong đại dịch cái chết đen ở châu Âu, các giáo sĩ còn đang mải lo chạy thoát mạng, so với các tín đồ thời kỳ đại dịch dịch hạch Justinianus thì các giáo sĩ này đã rời xa kỳ vọng của Thượng Đế… ngày càng xa.

Hiện tượng kỳ lạ trong đại dịch

Người trải qua đại dịch dịch hạch Justinianus là Iva Griels – nhà sử học đương thời đã viết: “Có người chạy trốn khỏi thành phố đang có dịch, bản thân họ cũng rất khỏe mạnh, nhưng họ lại đem dịch bệnh lây truyền đến quần thể người chưa nhiễm bệnh. Cũng có một số người thậm chí sống cùng với những người nhiễm bệnh, họ không những không bị lây bệnh; thậm chí có người còn tiếp xúc với những người chết, nhưng họ hoàn toàn không bị lây nhiễm.”

“Còn có người vì mất đi tất cả con cái và người thân nên đã chủ động ôm người chết; hơn nữa vì để đạt được mục đích chết nhanh chóng, họ còn tựa vào những người bệnh, nhưng dường như bệnh tật không để họ đạt được mong muốn; cho dù thế nào, họ vẫn khỏe mạnh như xưa.”

Theo ghi chép của học giả đương thời Procopius, người khỏe mạnh sau khi bị nhiễm bệnh cái chết đen thì “khi đột nhiên sốt nhẹ sẽ nhìn thấy những thứ như ma quỷ, những bóng ma”. Về đại thể, ghi chép của John tương đồng với của Procopius “đầu tiên là ảo giác, thấy những bóng ma không đầu màu đen và trắng, các hạch sưng to hoặc xuất hiện những mụn nhọt màu đen. Người xuất hiện mụn nhọt màu đen đều sẽ chết ngay trong ngày”.

Dịch bệnh theo quan niệm của người phương Đông 

Trong văn hóa Thần truyền phương Đông, có thuyết Thiên-Nhân hợp nhất nói rằng: khi bậc quân vương hoặc các bề tôi, người dân mà đạo đức suy bại, trái với Thiên ý thì sẽ bị Trời trừng phạt, mà dịch bệnh, động đất là một trong những phương thức trừng phạt đó.

Căn cứ theo ghi chép của người thời nhà Minh thì thời kỳ bệnh dịch hạch ở cuối thời nhà Minh có 2 tên trộm vặt tham lam vô độ, ngang nhiên mò đến nhà những người chết để lấy trộm đồ. Một tên trên mái tiếp ứng; một tên lấy đồ từ nhà người chết ra ném lên mái nhà. Vào đúng lúc tên trộm trên mái nhà giơ tay đón bắt đồ ăn trộm, thì cả hai tên trộm đồng thời ngã vật ra, chết vì bệnh dịch hạch.

Tác giả: Cổ Ngọc Văn

Biên dịch: Trung Dung