Điểm phim: ‘Oppenheimer’

Mark Jackson

Ai có thể nghĩ rằng một bộ phim tiểu sử kéo dài ba tiếng đồng hồ về vật lý nguyên tử lại trở thành bộ phim bom tấn mùa hè 2023? Một bộ phim bom tấn cho người trưởng thành. Bạn sẽ ngồi yên trên ghế của mình suốt thời gian xem phim vì cuối cùng thì đây là một bộ phim súc tích, đầy thách thức, thú vị, mở mang tâm trí, cuốn hút, chất lượng giáo dục ở mức độ tốt nhất có thể.

Bộ phim mở đầu bằng lời nhắc nhở rằng các vị thần Hy Lạp của tân vũ trụ đã trừng phạt Prometheus* – một vị thần từ vũ trụ trước đó – bằng cách xiềng xích ông vĩnh viễn vào một tảng đá. Ông bị trừng phạt dưới hình thức bị chim săn mồi moi gan hàng ngày. Tại sao? Bởi vì ông đã tặng lửa cho loài người, lửa là món quà bị nghiêm cấm.

Ông Julius Robert Oppenheimer đã trao cho loài người quả bom nguyên tử, đủ khả năng phá hủy toàn bộ hành tinh này nhiều lần. Bộ phim gay cấn dẫn dắt câu chuyện từ những ngày đầu của chàng sinh viên Oppenheimer, cho đến lời thú nhận đầy xúc cảm của ông về tội lỗi tàn khốc trước khi Tổng thống Truman đuổi ông ra khỏi Oval Office (Phòng Bầu Dục) với lời lăng mạ “Đừng để kẻ khóc nhè đó trở lại đây!” 

‘Oppenheimer’

Anh chàng sinh quán New York J.R. Oppenheimer (do diễn viên Cillian Murphy thủ vai) nghiên cứu cơ học lượng tử tại Đại học Cambridge của Anh. (Kiến thức về lượng tử chưa được dạy ở Mỹ lúc bấy giờ.) Ở đó, ông được nhà vật lý học lỗi lạc người Đan Mạch là Niels Bohr (do diễn viên Kenneth Branagh thủ vai) khuyến khích từ bỏ công việc trong phòng thí nghiệm và đến Đại học Göttingen của Đức vào năm 1926 để thực sự mở mang tâm trí.

Giáo sư người Anh của Oppenheimer đã chế giễu những lời đề nghị này, nói rằng trình độ toán học của Oppenheimer ở mức thông thường. Giáo sư Bohr phản đối lại bằng cách nói rằng toán học đối với các nhà vật lý cũng giống như việc đọc nhạc đối với các nhạc sĩ – điều quan trọng là có thể nghe được âm nhạc trong đầu họ. Liệu chàng nghiên cứu sinh Oppenheimer có thể nghe được âm nhạc không? Ông có thể.

Nghiên cứu và danh tiếng của ông đã sớm giúp ông trở thành người đứng đầu của chương trình vật lý lý thuyết tại Đại học California, Berkeley, nơi mà tài năng của một trong những thiên tài [như ông] gần chạm mức điên rồ, thì tâm trí của ông bị đe dọa bởi những cảnh tượng vật lý thiên văn mà [trong đó], các ngôi sao tan biến vào các lỗ đen và kích thước to lớn không thể nghĩ bàn của vũ trụ. Với sự hối thúc của bạn gái đôi khi của mình (do nữ diễn viên Florence Pugh thủ vai), ông cũng bắt đầu tham dự các cuộc tụ họp của đảng lao động và tham dự một cuộc trò chuyện kéo dài của chủ nghĩa cộng sản.

Nếu ông thành công, nước Mỹ sẽ chiến thắng

Với sự ủy thác từ Trung tướng Leslie Groves (do diễn viên Matt Damon thủ vai), ông Oppenheimer đứng đầu chương trình vũ khí hạt nhân nổi tiếng của Dự án Manhattan cho Hoa Kỳ.

Thành quả những nỗ lực của ông cuối cùng đã san bằng hai thành phố Hiroshima và Nagasaki của Nhật Bản, kết thúc Đệ nhị Thế chiến, làm nên danh tiếng quốc tế cho ông Oppenheimer, nhưng ông đã tìm cách biến vai trò có liên quan của mình thành việc thúc giục đình chiến hạt nhân. Việc bị thu hồi quyền miễn trừ an ninh của ông với tư cách là cố vấn của Ủy ban Năng lượng Hoa Kỳ đã lấy đi động lực và các hoạt động của ông.

Phát minh ra bom nguyên tử và sau đó vận động chống lại vũ khí hạt nhân dường như là ví dụ tốt nhất mọi thời đại về việc “mất bò mới lo làm chuồng”. Thử tưởng tượng rằng, nếu ông Oppenheimer được sinh ra sau này, ông có thể đã chú ý đến cảnh báo của nhân vật Ian Malcolm trong phim “Jurassic Park” rằng: “Khoa học gia các ông đã quá bận tâm đến việc có thể hay không thể làm được, họ đã không dừng lại để suy nghĩ liệu có nên làm không.” Nhưng khả năng cao là câu thoại đó là dựa vào bản thân ông Oppenheimer, quá ngớ ngẩn như phim “Back to the Future” (Trở về tương lai) luẩn quẩn với suy đoán con gà có trước hay quả trứng có trước.

Nhưng thực tế của vấn đề là, trước đó, ông Oppenheimer đã lo lắng về việc sử dụng vũ khí hủy diệt hàng loạt ra sao. Nhận thức sâu sắc việc Đức Quốc xã sẽ không ngần ngại ném bom hạt nhân người Do Thái sống ở Mỹ đã chi phối ông – cùng với hiểu biết rằng người Nga có thể dễ dàng đánh bại nước Mỹ bằng cú đấm và tạo ra quả bom hạt nhân đầu tiên – những thứ đó cuối cùng đã xua tan những nghi ngờ của ông. 

Những câu chuyện khác

Dựa trên cuốn tiểu sử năm 2005 của Martin J. Sherwin và Kai Bird – “American Prometheus: The Triumph and Tragedy of J. Robert Oppenheimer” (Prometheus của Mỹ: Chiến thắng và bi kịch của J. Robert Oppenheimer) – bộ phim của đạo diễn Christopher Nolan có nhiều cảnh những người đàn ông có đầu óc thông minh nói chuyện với nhau, chẳng hạn như nhà vật lý lý thuyết Edward Teller (do diễn viên Bennie Safdie thủ vai) và nhà khoa học hạt nhân Ernest Lawrence (do diễn viên Josh Hartnett thủ vai), và tất nhiên là cả Albert Einstein (do diễn viên Tom Conti thủ vai).

Song song với câu chuyện chính là một trong những màn trình diễn hay hơn của diễn viên Robert Downey Jr. trong vai Chuẩn đô đốc Lewis Strauss. Phiên điều trần xác nhận của Thượng viện về ông Strauss vào năm 1959 được công bố rộng rãi và sự ghen tị bệnh hoạn của ông với ông Oppenheimer đã cho bộ phim một số cảnh hay nhất. (Để phân biệt cốt truyện chính, những cảnh này được quay bằng màu đen trắng kém sắc  nét hơn.)

Một tuyến thời gian liên quan khác, như đã đề cập, liên quan đến phiên điều trần về miễn trừ an ninh của Oppenheimer vào năm 1954 – một phiên tòa kangaroo [phiên tòa trá hình] nhằm loại bỏ ông Oppenheimer – thông qua một ủy ban do biện lý đặc biệt “săn mồi” Roger Robb (do diễn viên Jason Clarke thủ vai) dẫn đầu.

Những người phụ nữ trong phim này, không được thể hiện xứng tầm nhưng vẫn hấp dẫn, gồm nữ diễn viên Florence Pugh trong vai bác sĩ tâm thần Jean Tatlock theo chủ nghĩa cộng sản, cô có tinh thần tự do và là tình nhân của ông Oppenheimer; nữ diễn viên Emily Blunt trong vai người vợ ông Oppenheimer, cô Kitty, nhân vật quen thuộc trong giới thượng lưu ở vùng Bay Area. Cô Kitty sau này đứng ra bảo vệ chồng mình và đã trao cho biện lý đặc biệt Robb nhiều hơn những gì ông ta mặc cả.

Rõ ràng là bộ phim đã lựa chọn việc không cố gắng khắc họa những bức ảnh hiện có về Hiroshima và Nagasaki sau vụ đánh bom thực tế. Đó cũng là một điều tốt; Tôi đã đọc các trương mục của những “ant-walking alligator people” [những người bị thương nặng sau vụ thả quả bom nguyên tử vào ngày 06/08/1945]. Tôi không muốn những  hình ảnh đặc biệt đó thiêu đốt võng mạc của tôi.

Khoảng 199,000 người đã bị thương hoặc thiệt mạng vì những quả bom do Tổng thống Harry S. Truman (do diễn viên Gary Oldman thủ vai) ra lệnh, người đã có vấn đề với việc lấy được đầy đủ sự tín nhiệm. Hậu quả đã kích nổ cuộc Chiến tranh Lạnh với Nga và Nỗi sợ Cộng sản (Red Scare) sau đó, vốn là những việc mà ông Oppenheimer cố gắng loại bỏ.

Trong một bộ phim đề cập đến các ngành khoa học lý thuyết và toán học chuyên sâu, hầu hết các khán giả xem phim không hiểu được các chi tiết, nhưng [đạo diễn] Nolan chứng minh rằng cách kể chuyện hay đã chiến thắng các chi tiết.

Tôi đã tìm thấy ở phim “Oppenheimer” để cuối cùng nhấn mạnh sâu sắc khái niệm triết học rằng tinh thần và vật chất là cùng một thuộc tính. Ngoài các công thức tính toán và ký hiệu viết trên giấy, chúng liên quan đến những gì mà mắt người không thể nhận thức được đã chứng minh, đã tạo nên sức mạnh khủng khiếp để thiêu rụi 199,000 nhân mạng. Ý niệm là vô cùng mạnh mẽ, và khi chúng biểu hiện một cách hữu hình trên thế giới, kiểu như thế này, thông qua các hình thức hủy diệt như bom nguyên tử và bom hydrogen, thì đó thường là một dấu hiệu cho thấy nhân loại ở giai đoạn đã mất đi tín ngưỡng vào Thần.

Phim ‘Oppenheimer’

Đạo diễn: Christopher Nolan

Diễn viên: Cillian Murphy, Emily Blunt, Matt Damon, Robert Downey Jr., Florence Pugh, Gary Oldman, Casey Affleck, Kenneth Branagh, Josh Hartnett, Rami Malek, Dane DeHaan, Matthew Modine, Alex Wolff, Jason Clarke, Tony Goldwyn

Phân loại theo đánh giá của MPAA: nhãn R (Restricted) – Thanh thiếu niên dưới 17 tuổi không được xem phim nếu không có sự đồng ý của người lớn

Thời lượng: 3 tiếng

Ngày phát hành: 21/07/2023

Xếp hạng: 5 trên 5 sao

Ông Mark Jackson là nhà phê bình phim cao cấp của The Epoch Times. Ông có 20 năm kinh nghiệm là diễn viên chuyên nghiệp ở New York, ông được đào tạo về sân khấu cổ điển và có bằng cử nhân triết học. Gần đây, ông là người đọc cuốn sách nói của The Epoch Times “Ma quỷ đang thống trị thế giới chúng ta”. 

Trường An biên dịch