‘Gandhi’: Bộ phim nhất định phải xem trong năm 2020

Tôi đã xem “Gandhi” khi bộ phim ra mắt năm 1982. Một buổi trình chiếu gần đây tiết lộ một phần về những ngôi sao điện ảnh như Daniel Day-Lewis, Colin Farrell, và John Ratzenberger. Điều này đã làm cho bộ phim gần 40 tuổi trở nên đáng giá.

Bộ phim được dàn dựng theo lối kể chuyện khá chặt chẽ, dài ba tiếng, nhịp độ có phần thong thả. Cũng giống như hai bộ phim “Selma” và “12 năm của một nô lệ”, bộ phim này đem đến một bài học lịch sử diễn tả cách tồn tại dưới các chế độ áp bức bẳng sự nhẫn nại và tấm lòng thiện lương của con người.

Các cộng đồng tâm linh cho rằng thường thì một vị Giác giả vĩ đại từ tầng không gian thật cao sẽ xuống trần gian hóa thân thành một con người, và tạo ra sự thay đổi lớn lao để nhân loại thăng hoa. Chỉ cần xem “Gandhi” một lần là có thể cảm nhận được khái niệm đó là thật. Xem “Gandhi” để khôi phục lại niềm hy vọng, và sau đó xem “Selma” để thấy các nguyên tắc bất bạo động của Gandhi đã được Mục sư Martin Luther King Jr. truyền bá cho thế hệ sau này.

Tầm nhìn

“Gandhi” là dự án mơ ước của đạo diễn Richard Attenborough trong suốt 20 năm – là nỗ lực của đam mê và là thành tựu sau cùng của ngài (Sir) Attenborough. Đó là một sử thi cổ điển với góc nhìn toàn cảnh, số lượng lớn diễn viên phụ, và những chuyển cảnh chính trị tuyệt vời – dù vậy vẫn giữ được cảm giác thân tình, chủ yếu do diễn xuất của nam diễn viên Ben Kingsley.

Với quy mô hết sức tham vọng của bộ phim, Sir Attenborough nỗ lực hết mình để đạt được mục tiêu đó. Trái ngược với Steven Spielberg cũng như Ava DuVernay trong “Lincoln” và “Selma” vốn chọn những bối cảnh nhỏ hơn trong lịch sử của một nhân vật để khán giả hiểu rõ hơn về nhân vật lịch sử tiêu biểu. 

Bộ phim bao gồm những biến động chính trị của Ấn Độ: cách nước này giành được độc lập từ sự đô hộ của Anh năm 1947 [do Gandhi lãnh đạo]; sự chia rẽ giữa Ấn Độ Giáo và Hồi Giáo dẫn đến sự phân chia Ấn Độ thành Ấn Độ và Pakistan; cũng như vụ ám sát Gandhi vào năm 1948.

Phim có những cảnh chiến tranh khốc liệt, chẳng hạn như vụ thảm sát ở Amritsar với ít nhất 379 người Ấn Độ (bao gồm cả phụ nữ và trẻ em) bị một trung đội lính bản địa trong một trại khép kín sát hại, do Tướng R.E. Dyer (Edward Fox) chỉ huy.

Ngoài ra còn có một cuộc đối đầu khác giữa những người lính Ấn Độ do Anh Quốc đào tạo, bảo vệ Công trường muối Dharasana theo mệnh lệnh, đã đánh đập tàn nhẫn hàng trăm người Ấn Độ biểu tình ôn hòa đẫm máu bằng gậy gộc. Tuy đám đông anh hùng kiên quyết không rời khỏi hiện trường, nhưng có thiện ý quy phục phía bạo lực.

Một con người

Nếu có diễn viên nào được sinh ra để vào vai một nhân vật lịch sử, thì ông Ben Kingsley (một công dân Anh Quốc có nửa dòng máu Ấn Độ) chính là người được sinh ra để đóng vai Gandhi này. Và do đó sự hoành tráng của bộ phim gắn chặt với vai diễn truyền cảm hứng này.

Kingsley đóng vai Mohandas Karamchand Gandhi khi là một luật sư trẻ được đào tạo ở London với mái tóc dày, mặc trang phục kiểu phương Tây. Ông lên án sự phân biệt chủng tộc với bộ tộc “kaffir” nhưng lại bị ném khỏi một chuyến tàu ở Nam Phi một cách nhục nhã. Đây là một trong những ví dụ nổi bật cho thể loại truyện phim về Hành trình của Người hùng. 

Sau đó, Mohandas bắt đầu biến đổi thành Mahatma. (Mahatma có nghĩa là một người được coi trọng với sự tôn kính hoặc yêu thương, một thánh nhân hoặc nhà hiền triết.) Sứ mệnh hòa bình suốt đời của ông là đòi quyền tự do và phẩm giá cho tất cả nam giới, phụ nữ và trẻ em Ấn Độ – bất kể màu da, quốc tịch, tín ngưỡng, giai cấp xã hội –  bằng cách chống lại người Anh với một phong trào không ngừng ‘bất tuân thủ dân sự’.

Trong khi lòng dũng cảm và tinh thần anh hùng của Gandhi được thể hiện qua sự kiên định kết hợp bởi sự khiêm tốn, lòng kiên nhẫn và phẩm giá, giống như trong bộ phim “Braveheart”, tinh thần chiến binh bất khuất này còn dựa trên nền tảng luật được học của Gandhi. Điều này khiến ông không bị coi là kẻ ngốc dưới cái nhìn của cơ quan thực thi pháp luật Anh Quốc. Ông biết luật, và triết lý “bất hợp tác bất bạo động” của ông (nổi dậy hòa bình, phản kháng thụ động chống lại áp bức chính trị) đều dựa trên điều này.

Nước Anh đã cố gắng phá hủy địa vị anh hùng của Gandhi trong suốt cuộc đời của ông (và trong suốt bộ phim) bằng cách nhốt ông chung thân trong nhà tù, nhưng điều này chỉ đem lại danh tiếng cho ông và sự tận tâm của những người đi theo ông.

Bên cạnh việc chứng minh hiệu quả của sự ‘bất bạo động bất hợp tác’, thành tựu lớn nhất của bộ phim là đã mô tả (theo đúng nghĩa) góc cạnh bình thường của Mahatma Gandhi: đó chỉ là một người đàn ông da nâu nhỏ bé, đeo chiếc kính dạng tròn đầu tiên vốn được John Lennon phổ biến như một xu hướng thời trang hippie, nuôi dê và cừu, sống với phong cách Ấn Độ xưa như ngồi trên sàn đất và tự học quay sợi len.

Kingsley

Bộ phim “Gandhi” tuyển chọn một đội hình xuất sắc gồm các diễn viên kỳ cựu người Anh, chẳng hạn như Sir John Gielgud thuộc nhà hát hoàng gia. 

Tuy nhiên, diễn xuất của Kingsley lại quá xuất thần. Với vẻ ngoài trầm lặng, khiêm tốn mà lại có sức hút mãnh liệt, Kingsley ngay lập tức cách chứng minh được vì sao một người đàn ông nhỏ bé – đã mất đi mạng sống của mình ở tuổi 78 bởi viên đạn của một tên sát thủ vào năm 1948 – lại có thể chiếm trọn tâm trí của người dân Ấn Độ một cách đáng kinh ngạc như vậy.

Giống như “Selma”, bộ phim “Gandhi” nhấn mạnh tầm quan trọng của biểu tình bất bạo động vào thời điểm mà Hoa Kỳ đang nằm trong nanh vuốt cộng sản, vốn đang biến người dân Hoa Kỳ thành “những kẻ ngốc hữu dụng” mà không hề hay biết, bằng cách xúi giục và khuyến khích tư tưởng khủng bố là cách duy nhất để thể hiện mong muốn thay đổi.

Bộ phim ‘Gandhi’