Giáo dục dạy nghề là cách khắc phục những bất ổn mà trường học đã tạo ra

ANNIE HOLMQUIST

Khi một người họ hàng của tôi về hưu và bán đi tiệm sửa xe hơi vào năm ngoái, gia đình tôi biết rằng những ngày có nơi sửa xe đáng tin cậy – lại còn giảm giá vì là chỗ thân quen nữa – đã không còn. Đã đến lúc đổi sang một thợ máy xe hơi khác. Câu hỏi là, tìm đâu ra một người thợ khác đây?

Hãng thông tấn NPR cho biết, hiện tại, nhiều người Mỹ đang có cùng một thắc mắc, vì Hoa Kỳ đang đối mặt với sự thiếu hụt nhân công lành nghề trên ‘quy mô lớn’ trong năm 2023, trong đó có thợ máy xe hơi. Một lý do chính khiến tình trạng khan hiếm này xảy ra là do nhóm tuổi Gen Z (những người sinh từ cuối những năm 1990 đến năm 2012) đang quay lưng lại với những công việc đòi hỏi có tay nghề cao; họ chọn học đại học thay vì tham gia các khóa thực tập dạy những kỹ thuật thực tiễn đó.

Đó thực sự là điều đáng lo ngại, không chỉ bởi vì sự thật là chúng ta sẽ không có những người thợ mà chúng ta cần để giải quyết các nhu cầu về hệ thống đường ống nước, xe hơi, xây dựng, và các nhu cầu căn bản khác, mà còn bởi vì thế hệ tương lai đang mất đi kiến thức và khả năng làm việc chân tay – điều chúng ta sẽ vô cùng tiếc nuối.

Học nghề thường được đề cập đến như con đường dẫn đến một công việc ổn định với mức lương hậu hĩnh. Công việc này giúp các bạn trẻ thoát khỏi áp lực nặng nề về khoản nợ sinh viên mà nhiều người phải đối mặt. Những lý do đó là hợp lẽ và đáng để suy xét, nhưng trong thời đại thay đổi này, những lợi ích mới của việc học nghề đang ngày càng hiển hiện.

Kết nối với thế giới

Kể từ thời đại dịch, nhiều bạn trẻ làm việc bán thời gian hoặc toàn thời gian từ xa, cả ngày gắn liền với máy điện toán. Sự thu xếp này trông có vẻ thuận tiện, nhưng lại tạo ra một số hệ quả tiêu cực. Một lý do là chúng cô lập mọi người – có thể khiến chứng trầm cảm gia tăng. Sự cô lập này làm giảm sự học hỏi thông qua công việc và kinh nghiệm kết nối các mối quan hệ có được từ môi trường làm việc trực tiếp. Đây chính là những nhân tố đem đến lợi ích tuyệt vời cho các bạn trẻ mới bắt đầu đặt chân vào thế giới công việc. Nghiên cứu cho thấy những cách sắp xếp công việc từ xa và linh động như thế cũng làm giảm hiệu suất – là điều có thể giảm giá trị và niềm kiêu hãnh của một người trong công việc.

Tuy nhiên, việc học nghề thường đưa các bạn trẻ ra ngoài đời thực, làm những việc hữu ích bằng đôi bàn tay của họ. Họ học những kiến thức kỹ thuật thực tế mà sẽ giữ được giá trị lâu hơn cả thời đại máy điện toán của chúng ta, đồng thời cũng học cách giao tiếp xã hội mà họ thường cảm thấy khó khăn – vì nhiều người trẻ cứ liên tục dán mắt vào màn hình điện thoại của họ. Ẩn sau một thiết bị công nghệ là sự khó khăn trong thời gian học nghề, bởi những người học nghề phải học cách ứng xử lịch sự và chuyên nghiệp với những người khác, không chỉ với những đồng nghiệp, mà còn với những khách hàng mà họ thường phục vụ.

Mục đích và giá trị

Việc học nghề còn có triển vọng giải quyết được cuộc khủng hoảng bản sắc mà xã hội chúng ta đang gặp phải, trong đó có xu hướng chuyển giới. Một trong những lý do mà những học sinh lựa chọn chuyển giới, hoặc chuyển sang những lối sống và sở thích lệch lạc là vì họ đang tìm kiếm mục đích sống và mong muốn được cảm thấy có giá trị, được xem trọng. Việc chấp nhận những lối sống kia khiến các em cảm thấy được đón nhận trên phương tiện truyền thông mạng xã hội, trong nền văn hóa thiên về tư tưởng cấp tiến của chúng ta.

Chúng ta có thể thay đổi những khuynh hướng đó ở các bạn trẻ nếu chúng ta đem đến cho họ mục đích sống trong các lĩnh vực khác, bao gồm cả sự nghiệp của họ. Đào tạo các thanh thiếu niên một nghề nào đó mà nhiều người khác cần nhưng không tự làm được sẽ giúp các em nhận thấy giá trị và tính độc đáo như các em khao khát.

Nền giáo dục dạy nghề

Với tiềm năng to lớn và những lợi ích rõ ràng mà những công việc cần tay nghề cao này đem lại, một người sẽ tự hỏi tại sao ngày càng có nhiều người trẻ lại không tận dụng chúng. Một câu trả lời, do người đứng đầu chương trình tiền tập sự Paul Iversen cung cấp và do hãng thông tấn NPR diễn giải lại, là vì “công việc như thế này thường được truyền thụ lại trong phạm vi gia đình.” Nói cách khác, những gia đình thực hiện một kiểu giáo dục dạy nghề, trong đó những người lớn ở thế hệ trước đào tạo những người trẻ tuổi hơn trong các lĩnh vực chuyên môn của họ.

Trong cuốn sách có nhan đề “The Underground History of American Education” (Lịch Sử Ngầm của Nền Giáo Dục Mỹ Quốc), ông John Taylor Gatto, người từng được bầu chọn là Nhà Giáo Của Năm ở New York, đã gọi việc truyền nghề như thế là một “lối thoát cho tình cảnh nan giải mà chúng ta đang gặp phải với các trường học” – ông khuyến khích người lớn cho các em học sinh tham gia vào “một loạt các chương trình học nghề và kèm cặp hướng dẫn” để giúp các em nuôi dưỡng một ‘tiếng gọi’ và mục đích trong cuộc sống của mình.

Và đó là điều mà tất cả chúng ta có thể tham gia vào. Có lẽ quý vị là một người cao niên, sắp về hưu, và kinh hoàng trước thế giới mà con cháu của quý vị đang đối mặt. Hoặc có lẽ quý vị chỉ là một người ở độ tuổi trung niên, bận rộn với công việc của mình, nhưng băn khoăn rằng quý vị có thể làm gì để ngăn chặn làn sóng sụp đổ kia của xã hội.

Tham gia vào một tổ chức giáo dục dạy nghề chính là câu trả lời.

Hãy nhìn quanh những thanh thiếu niên và các bạn trẻ xung quanh quý vị – các cháu gái, các cháu trai, và cháu của quý vị, những trẻ em ở nhà thờ, những người trẻ tuổi sống bên cạnh nhà hoặc ở cuối con đường, và những trẻ em trong nhóm giáo dục tại gia ở địa phương. Hãy quan sát các em – mà không trở thành những người quấy nhiễu các em, tất nhiên – và hỏi những người hiểu rõ các em hơn xem những người trẻ nào thể hiện tài năng đầy triển vọng hoặc biểu hiện được một nền tảng đạo đức nghề nghiệp tốt.

Sau đó, hãy giới thiệu những dịch vụ của quý vị. Hãy để những trẻ nhỏ này dõi theo quý vị trong công việc. Hãy dành ra một ngày thứ Bảy hoặc một buổi tối để dạy cho một số em những kiến thức khởi đầu về chuyên môn của quý vị, dù đó là nghề mộc, sửa chữa ống nước, hay cơ khí xe hơi. Mọi người luôn luôn có một dự án về nhà cửa cần thực hiện – hãy tình nguyện dùng tay nghề của quý vị để giúp đỡ những người khác, và dẫn theo một người trẻ rồi hướng dẫn họ thực hiện công việc mà quý vị đang làm; đó chẳng phải nhất cử lưỡng tiện sao. 

Thậm chí điều này có thể được áp dụng với những công việc trí óc, như những gì tôi đã học tại trường trung học phổ thông khi giáo viên dương cầm của tôi, một nghệ sĩ dương cầm cổ điển điêu luyện, nhất quyết yêu cầu tôi phải xem cô ấy dạy một trong những học sinh mới, quan sát thời điểm và cách thức cô dạy những kỹ thuật âm nhạc cụ thể. Tôi đã làm việc này trong một năm – không tốn đồng nào – và việc quan sát đó đã đặt nền tảng cho hơn một thập niên trong sự nghiệp giảng dạy âm nhạc của tôi, công việc mà nhân tiện đã giúp tôi trang trải học phí đại học. 

Điều tôi muốn nói ở đây là, thế hệ đi trước có nhiều thứ để trao truyền cho các bạn trẻ, đặc biệt là những công việc đòi hỏi có tay nghề. Chúng ta đừng nên lãng phí thời gian vào việc than vãn về thế hệ này. Thay vào đó, chúng ta hãy bắt đầu thực hiện một số hoạt động giáo dục dạy nghề, bắt tay vào việc khắc phục những thiệt hại mà trường học, gia đình đổ vỡ, và một xã hội bị phá hoại tơi tả đã gây ra cho tiềm năng phát triển của tương lai.