Gìn giữ nghề thủ công Âu Châu

Homo Faber Guide đưa bạn đến với những nghề truyền thống

Một trong những niềm vui lớn nhất của việc đi du lịch là những trải nghiệm mới mẻ mà thường ngày ta khó thể nào có được. Trong vài năm nay, đại dịch đã lấy đi những niềm vui đó. Nhiều nghệ nhân với nguồn thu nhập chủ yếu dựa vào du khách phải chịu thiệt hại nặng nề về tài chính vì những đợt phong tỏa kéo dài.

Ví dụ, Hiệp hội di sản nghề thủ công – Heritage Crafts Association (Anh Quốc) – nhận thấy áp lực từ đại dịch đã khiến nhiều nghệ nhân tay nghề cao phải về hưu sớm. Còn những nghệ nhân vẫn đang bám trụ với nghề phải tìm thêm những nguồn thu nhập khác do lệnh phong tỏa và việc bị mất đi nguồn thu nhập truyền thống. Và vì thế, những chiến lược tiếp cận khách hàng trực tuyến (ví dụ như những video hướng dẫn cách chế tác hàng thủ công cũng như trưng bày hàng thủ công) đã được áp dụng ngày càng rộng rãi.

Giờ đây, lệnh phong tỏa nhiều nơi đã dần được nới lỏng; nhiều chuyến bay đường dài sẽ sớm trở lại. Đây là tín hiệu đáng mừng đối với những người nóng lòng muốn trải nghiệm trực tiếp tay nghề thủ công điêu luyện của những nghệ nhân Âu Châu.

Có rất nhiều điều đáng để du khách khám phá. Jean Blanchaert – người phụ trách triển lãm “Best of Europe” tại sự kiện khai mạc Homo Faber 2018 – cho biết trên báo chí, “Tại Âu Châu, ngữ điệu địa phương, rượu, và những món ăn sẽ thay đổi cứ mỗi 30 đến 40 dặm. Và sự thay đổi này cũng diễn ra như vậy với các kỹ năng cũng như kỹ thuật trong nghề chế tác đồ thủ công.” 

Homo Faber Guide

Với những ai ủng hộ, trân trọng, và mong muốn mua hàng thủ công của Âu Châu từ xa, thì đã có Home Faber Guide – trang web giúp khách hàng tiếp cận danh mục hàng hóa trực tuyến được Michelangelo Foundation điều hành.

Michelangelo Foundation là một tổ chức phi lợi nhuận được thành lập tại thành phố Geneva nhằm vinh danh và bảo tồn những làng nghề thủ công trên toàn thế giới. Trước tiên, phạm vi hoạt động của tổ chức này sẽ tập trung ở Âu Châu, với mục tiêu đem đến sự đồng điệu giữa thiết kế và tay nghề chế tác trong quá trình làm ra những sản phẩm thủ công.

Homo Faber Guide là một nền tảng tự động cung cấp thông tin mà bạn cần tìm kiếm. Ví dụ, khi bạn nhấp chuột vào phần “Ghé thăm” (visit), thanh tìm kiếm sẽ hiển thị “Ghé thăm những bộ sưu tập hàng thủ công” (Visit fine collection). Những từ khóa tìm kiếm của bạn sẽ dẫn bạn đến những kết quả liên quan như thông tin của những cửa hàng, của những phòng trưng bày, hay của những viện bảo tàng.

Nhãn “Ambassadors” là một công cụ hữu ích và độc đáo dành cho du khách và người dân địa phương. Công cụ này sẽ giúp bạn tiếp cận với ý kiến của các chuyên gia hàng đầu: những người điều hành phòng trưng bày, những nhà thiết kế, chủ phòng trưng bày về những sản phẩm thủ công yêu thích của họ kèm theo lời giải thích cụ thể.

Nhãn “Itineraries” sẽ giới thiệu với khách hàng những nghệ nhân tiêu biểu tại một địa phương cụ thể. Ví dụ, Homo Faber Guide đưa thông tin về chín nghệ nhân tại Bornholm, một hòn đảo gần Đan Mạch và Đức, nổi tiếng với những làng nghề thủ công đặc trưng. 

Nhiều nghệ nhân trong danh sách của Homo Faber Guide đang chế tác những sản phẩm thủ công theo phong cách hiện đại, nhưng cũng có một số sản phẩm truyền thống mà bạn có thể tìm thấy tại trang này. Ví dụ, khi gõ từ khóa Malta, Slovakia, hoặc Belgium trong mục Khám phá (Discover), bạn sẽ tìm thấy một nghệ nhân dệt truyền thống đang duy trì cơ ngơi dệt gia truyền người Malta; hay bạn sẽ phát hiện một nghệ nhân tự học đúc chuông người Slovakia, và bạn cũng sẽ tìm thấy một nghệ nhân điêu khắc gỗ người Belgium với kỹ năng chạm khắc gỗ thành những chi tiết tinh tế mỏng manh, thậm chí mỏng như ren, nhờ cảm hứng từ những bậc thầy trong quá khứ.

Dệt vải tại Malta

Qua hàng ngàn năm, nghề dệt vải và len từ bông và lông cừu đã trở thành nghề thiết yếu ở nhiều hòn đảo thuộc quốc đảo Malta vùng Địa Trung Hải. Hầu hết người dân Malta đều sở hữu một khung dệt để dệt trang phục, chăn, gối, nệm, khăn trải giường. Nhiều người có nguồn thu nhập chính từ những ngành nghề truyền thống. Đàn ông nơi đây trồng và thu hoạch bông; trẻ em thì làm sạch chúng; còn phụ nữ thì dệt bông thành vải.

Tại hòn đảo này, Alda Bugeja là một trong những nghệ nhân dệt ít ỏi vẫn còn thực hành nghề dệt truyền thống có từ lâu đời này. Khi bước vào xưởng của bà, bạn sẽ được tận mắt thấy bà dùng tay se sợi, cũng có thể bạn sẽ bắt gặp bà đang sắp xếp khung dệt cho mẻ dệt kế tiếp, hoặc bắt gặp bà đang dệt vải. Đó là công việc mà mẹ và chị gái bà đã làm trước đây.

Hiện nay, bà Bugeja đang tiếp tục làm ra những sản phẩm thủ công như thảm, chăn, gối, nệm, khăn trải giường, và trang phục truyền thống Malta. Bà cũng đang sản xuất thêm những sản phẩm như rèm, vải chụp đèn, và những sản phẩm treo tường. Ngoài ra, với bàn tay điêu luyện, bà còn có thể thực hiện kỹ thuật Macramé (hàng dệt được tạo từ một loạt các nút thắt) và kỹ thuật kumihimo (các chùm sợi được kết đan xen với nhau để làm ra các dây buộc áo giáp cho các kiếm sĩ Samurai hoặc đai lưng cho trang phục truyền thống Kimono).

Kỹ thuật đúc chuông ở Slovakia

Thông thường, kỹ thuật đúc chuông cho những tháp đồng hồ, nhà thờ, hay những công trình công cộng là kỹ thuật cha truyền con nối. Robert Sliz thổ lộ rằng anh phải tự học kỹ thuật đúc chuông vì không một ai trong gia đình anh là nghệ nhân chế tác chuông.

Ông nội của Sliz làm nghề bảo trì chuông tại thành phố quê hương ông, và sự say mê dành cho những chiếc chuông của Sliz lớn lên từ việc nhìn thấy một tháp chuông nhà thờ khi ông mới 12 tuổi. Ở tuổi 15, Sliz bắt đầu đúc ra chiếc chuông đầu tiên của mình. Cha anh đã giúp anh xây dựng một xưởng nhỏ. Tại đây anh bắt tay vào làm khuôn như tổ tiên thời trung cổ của anh đã từng làm – từ hỗn hợp đất sét và các vật liệu tự nhiên khác như rơm và phân ngựa. Anh đã mất ba năm trải nghiệm với hỗn hợp này để bảo đảm rằng khuôn sẽ không bị nứt.

Kể từ đó, anh nghiên cứu phương pháp đúc chuông cùng một nghệ nhân làm chuông người Tây Ban Nha. Và hiện nay, anh hoàn toàn sử dụng kỹ thuật đúc chuông thời Trung Cổ để sản xuất chuông (có cân nặng lên đến 1,540 pound). Và kỹ thuật này cũng được anh sử dụng để phục dựng và sửa chữa những chiếc chuông lâu đời. Tuy nhiên, kỹ thuật đúc chuông có hàng trăm năm tuổi này lại khiến các nghệ nhân tốn hàng tháng chỉ để làm ra một chiếc chuông.

Chạm khắc gỗ thành những họa tiết tinh tế, thanh mảnh như “ren”

Rõ ràng, gỗ và ren là hai thứ hoàn toàn khác biệt: một thứ thì cứng còn một thứ thì thanh mảnh và mềm mại. Tuy nhiên, thợ khắc gỗ Julien Feller đã thành công trong việc biến gỗ thành “ren”.

Người nghệ nhân trẻ tuổi này lấy cảm hứng từ những nghệ nhân thời xưa, đặc biệt là từ kỹ thuật của thợ chạm khắc gỗ ở thế kỷ 17 Grinling Gibbons – người đã đưa nghệ thuật chạm khắc gỗ lên một tầm cao mới bằng việc tạo ra các tác phẩm chạm khắc gỗ với chi tiết mỏng manh, tinh tế. Chiếc cà vạt gỗ là sản phẩm mà nghệ nhân Grinling Gibbons đã chế tác bằng cách áp dụng phương pháp chạm khắc của riêng mình. Và nhiều sản phẩm được nghệ nhân Feller làm ra cũng mô phỏng theo kỹ thuật đặc biệt này của Grinling Gibbons.

Feller là một nghệ nhân chạm khắc gỗ được truyền cảm hứng từ các nghệ sĩ Phục Hưng người Ý. Do đó, anh bị ảnh hưởng bởi cách làm việc kỷ luật của họ, và luôn nỗ lực để duy trì đức tính này trong cuộc việc.

Và dĩ nhiên, anh cũng hứng thú với những người thợ sản xuất ren hiện đại. Tuyệt tác năm 2018 của anh với họa tiết ren Brussels (ren Brussels là một loại ren thường được thấy trên gối, có nguồn gốc từ Brussels và vùng lân cận), nhưng các tác phẩm khắc gỗ thành “ren” gần đây của anh lại được trang trí với những lá bạc và lá vàng.

Những tác phẩm thủ công này kết nối chúng ta với những di sản truyền thống. Nhiều nghề thủ công truyền thống đã tồn tại trong nhiều thế kỷ vì chúng từng là yếu tố quan trọng đối với sự tồn tại của tổ tiên chúng ta. Các nghệ đáng được xem trọng. Họ chế tác mọi thứ bằng tay, từ áo quần đến tấm trải giường tới đồ nội thất và nhà ở. Sự cơ giới hóa đã biến những món hàng thủ công thành những món sang trọng lộng lẫy. Và những di sản, những ngành nghề thủ công này chỉ có thể tồn tại nhờ vào trách nhiệm bảo tồn của mỗi chúng ta.

Homo Faber Guide, dù là một công cụ hữu ích, cũng không thể sánh bằng việc trực tiếp đến tham quan những công xưởng thủ công. Tuy nhiên, đây cũng là sự kết nối cần thiết để những nghệ nhân hoạt động đơn độc hay nhỏ lẻ có dịp trình bày sản phẩm mà chúng ta khó có thể bắt gặp ngoài đời.

Bạn có thể truy cập homofaber.com để biết thêm chi tiết.

Lorraine Ferrier, nữ tác giả chuyên viết về mỹ thuật và thủ công cho The Epoch Times. Bài viết của cô chủ yếu xoay quanh các nghệ sĩ và nghệ nhân đến từ vùng Bắc Mỹ và Âu Châu. Cô đặc biệt quan tâm đến việc lên tiếng vì những ngành nghề nghệ thuật và ngành nghề thủ công hiếm gặp và ít được biết đến. Cô hy vọng rằng chúng ta có thể bảo tồn di sản nghệ thuật truyền thống quanh ta. Cô sống ở ngoại ô thành phố London, Anh Quốc.