Hoa Kỳ: Lo ngại về lạm phát đình trệ khi giá cả vẫn cao và nền kinh tế chậm chạp

Naveen Athrappully

Do nền kinh tế Mỹ tiếp tục gặp khó khăn với lạm phát cao và tăng trưởng kinh tế yếu, những lo ngại đất nước này sẽ rơi vào trạng thái lạm phát đình trệ đã xuất hiện.

Lạm phát đình trệ là một chu kỳ kinh tế được đánh dấu bằng tăng trưởng GDP chậm, lạm phát cao, và tỷ lệ thất nghiệp cao. Các nhà hoạch định chính sách thường gặp khó khăn trong việc giải quyết tình trạng như vậy bởi vì bất kỳ nỗ lực nào nhằm thúc đẩy hoặc kiểm soát một yếu tố đều làm cho những yếu tố khác trở nên xấu đi hơn. Hoa Kỳ đã trải qua lạm phát đình trệ vào những năm 1970, nhưng chưa từng trải qua một lần nào khác kể từ đó. Nhưng giờ đây, các chuyên gia đang trở nên lo lắng. Cả ba dữ liệu kinh tế có liên quan – tăng trưởng GDP, lạm phát, và tỷ lệ thất nghiệp – cho thấy lạm phát đình trệ có thể sắp xảy ra.

Sau sự phục hồi hậu đại dịch, Hoa Kỳ đã ghi nhận mức tăng trưởng GDP thấp trong năm trước. Hai quý đầu năm 2022 đã ghi nhận mức tăng trưởng âm. Mặc dù quý 3 chứng kiến ​​GDP tăng 3.2%, nhưng đó đã là tốc độ tăng trưởng chậm thứ hai kể từ quý 3 năm 2020.

Ngoài ra, tốc độ tăng trưởng hàng quý đã giảm kể từ quý 3 năm 2022, giảm từ 3.2% xuống 2.6% trong quý 4, sau đó xuống 1.3% trong quý 1 năm 2023.

Về yếu tố lạm phát, ngay cả khi tỷ lệ lạm phát hàng năm đã giảm xuống 4% hồi tháng 05/2022 sau khi đạt mức cao nhất 9.1% vào tháng 06/2022, thì con số này vẫn cao hơn mục tiêu 2% của Fed.

Lạm phát thường niên cao hơn gấp đôi tỷ lệ 1.4% hồi tháng 01/2021 khi ông Joe Biden trở thành tổng thống. Kể từ tháng 04/2021, lạm phát thường niên là ở mức bằng hoặc trên 4% mỗi tháng.

Về tỷ lệ thất nghiệp, tỷ lệ này là ở mức bằng hoặc cao hơn 3.4% trong hơn một năm. Hồi tháng 05/2023, tỷ lệ thất nghiệp đã chạm 3.7%, là mức cao nhất trong một năm.

Lạm phát đình trệ của những năm 1970 chủ yếu là hệ quả của ba sự kiện: chính sách ôn hòa của Fed chấp nhận lạm phát cao để đổi lấy tỷ lệ thất nghiệp thấp hơn; tăng chi tiêu của chính phủ do Chiến tranh Việt Nam, và tài trợ cho các chương trình xã hội; và giá cả tăng cao do lệnh cấm vận dầu mỏ và giá cả hàng hóa tăng cao.

Hiện tại, nền kinh tế Hoa Kỳ đang trải qua một tình trạng tương tự. Thay vì chịu đựng, Fed hiện đang dốc toàn lực để chống lạm phát, ngay cả khi phải trả giá bằng việc làm ít hơn. Chi tiêu của chính phủ đã tăng lên trong những năm qua do đại dịch COVID-19, trong khi giá cả hàng hóa vẫn tăng cao. Bối cảnh này về căn bản khiến lạm phát đình trệ có thể xảy ra.

Cảnh báo lạm phát đình trệ

Nhiều chuyên gia kinh tế đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về khả năng Hoa Kỳ phải đối diện với một tình trạng lạm phát đình trệ. Trở lại hồi tháng Tư, nhà kinh tế học Mohamed El-Erian đã cảnh báo trong một bài viết trên Financial Times rằng hàng loạt ngân hàng sụp đổ hồi tháng Ba đã làm tăng nguy cơ suy thoái và lạm phát đình trệ ảnh hưởng đến nước Mỹ.

Ông viết: “Báo động với đèn đỏ nhấp nháy khi hệ thống ngân hàng Hoa Kỳ bị rút tiền hàng loạt ồ ạt, được gọi là lây lan tài chính theo ngôn ngữ kinh tế, đang ở phía sau chúng ta.”

“Thay vào đó, màu đỏ đã chuyển thành màu vàng nhấp nháy do lây lan diễn tiến chậm hơn, chủ yếu vì việc cấp tín dụng cho nền kinh tế bị ngăn lại, thì càng làm tăng nguy cơ không chỉ suy thoái mà còn cả lạm phát đình trệ.”

Trong một podcast ngày 20/04, cựu Bộ trưởng Tài chính Lawrence Summers cũng nói rằng lạm phát đình trệ là một “rủi ro thực sự” của nền kinh tế Hoa Kỳ. “Với mức lạm phát như lúc này và áp lực về nền kinh tế suy trầm, tôi nghĩ khá chắc chắn rằng lạm phát đình trệ là một nguy cơ rõ ràng ngay lúc này, nhưng đang bị đánh giá thấp trên các thị trường.”

Tăng lãi suất và lạm phát đình trệ

Fed đã tăng mạnh lãi suất trong năm qua trong một nỗ lực để kiềm chế lạm phát, do đó đã đẩy lãi suất căn bản từ 0.5% hồi tháng 04/2022 lên mức hiện tại là 5.0–5.25%.

Trong tháng Sáu, Fed giữ nguyên lãi suất, chấm dứt chuỗi 10 lần tăng liên tiếp. Tuy nhiên, Fed đã thừa nhận rằng hai đợt tăng lãi suất nữa có thể diễn ra trong năm nay.

Trong một hội nghị Trực tuyến về Rủi ro ở London hôm 07/06, ông Anil Jhangiani, người đứng đầu bộ phận giám sát rủi ro đầu tư tại USS Investment Management, đã nêu lên những lo ngại rằng tình trạng lạm phát đình trệ có thể khiến các ngân hàng trung ương phải tiếp tục tăng lãi suất và do đó có nguy cơ phạm “nhiều sai lầm hơn về chính sách.”

Ông nói thêm, theo Risk.net, “Nếu các ngân hàng trung ương vẫn cần tăng lãi suất vào năm 2023, và tình trạng lạm phát đình trệ kéo dài, thì điều đó thực sự có khả năng sẽ ảnh hưởng đến đầu tư cả bằng trái phiếu và  cổ phiếu.” 

“Nếu chúng ta ở trong một thế giới lạm phát đình trệ lâu hơn, chắc chắn sẽ dẫn đến nhiều bất mãn và vòng xoáy lương bổng – một phần những gì mà chúng ta đang chứng kiến hiện nay – và tôi nghĩ tình huống đó chỉ có thể làm trầm trọng thêm rủi ro về chính trị.”

Với lạm phát đình trệ, người Mỹ phải chật vật với chi phí sinh hoạt liên tục tăng và cơ hội việc làm thấp hơn. Khi nền kinh tế trì trệ và chi phí cao, thì các công ty có xu hướng sa thải nhân viên. Cả công ty và cá nhân sẽ phải chi nhiều tiền hơn để trả nợ.