Hoài nghi về chính mình có thể có lợi ích

JEFF MINICK 

Trong tác phẩm “Once an Eagle”, cuốn tiểu thuyết về một người lính Mỹ, tác giả Anton Myrer đã dẫn lời của Tướng Joseph Stilwell như sau: 

“Nếu một người đàn ông có đủ phẩm chất để trở thành một chỉ huy giỏi, thì anh ấy có bao giờ hoài nghi bản thân mình không? Anh ấy không nên như vậy. Trong trường hợp của tôi, tôi ngờ vực chính mình. Vậy nên, rất có thể tôi không phải là một chỉ huy giỏi.” 

Câu hỏi và câu trả lời đó mang một sức ảnh hưởng lớn. Quý vị hãy thử thay thế từ ‘chỉ huy’ bằng hầu hết mọi nghề nghiệp hoặc vị trí mà quý vị yêu thích – chẳng hạn như cha, mẹ, linh mục, giáo viên, giám đốc điều hành, hoặc một cái tên bất kỳ mà quý vị tự đặt ra – và sự tự hoài nghi phẩm hạnh của mình dường như thể hiện rằng, như Tướng Stilwell ngụ ý, một người thiếu năng lực. Nhưng liệu điều này có đúng không?

Ví dụ, nếu các bậc cha mẹ có nhân cách tốt, thỉnh thoảng vẫn đặt nghi vấn về những lựa chọn và quyết định mà họ đưa ra khi nuôi dạy con trẻ, thì cuộc chiến nội tâm này có nghĩa là “rất có thể” họ là những bậc cha mẹ kém cỏi chăng?

Thực tế là nhiều người trong chúng ta luôn nghi ngờ với bất kỳ công việc quan trọng nào, từ kết hôn đến đầu tư vào thị trường, từ quyết định có học đại học không đến việc lựa chọn nghề nghiệp của chúng ta.

Nhưng những sự hoang mang này có nhất thiết là có hại không? Hay nghi ngờ bản thân có thể là một điểm cộng?

Đối với tôi, dường như lời giải đáp cho những câu hỏi này là một vấn đề về mức độ, cả về mức độ hoài nghi lẫn mặt trái của nó: Sự tự tin.

Cách đây lâu rồi, một người quen của tôi muốn mở nhà trọ kiểu B&B (bed-and-breakfast) và nhà hàng tại thị trấn nhỏ nơi tôi sống. Địa điểm này nằm ở vị trí đắc địa và tòa nhà cũ có thể được sửa sang lại, và ông ấy có thừa tài sản thuộc quyền sở hữu của ông. Ông tìm cách mời tôi tham gia vào công việc kinh doanh – vì tôi từng sở hữu và điều hành một B&B tại địa phương – nhưng sau khi tôi chỉ cho ông ấy một số bí quyết và lời khuyên, thì phần lớn đã bị ông ấy gạt đi, ông cũng loại tôi ra khỏi dự án này. 

Không lâu sau đó, tôi phát hiện ra mình may mắn biết dường nào, vì trong công việc này, ông ấy đã để lộ tính tự mãn quá lớn. Ông ấy đã trả hàng chục ngàn dollar để lắp đặt một hồ bơi phía sau tòa nhà, ở một thị trấn miền núi, nơi mà quý vị không thể bơi ngoài trời suốt chín tháng trong năm vì lý do thời tiết. Ông ấy đã mở một nhà hàng phục vụ rượu vang và các món ăn tinh tế với mức giá mà hầu hết người dân địa phương không kham nổi. Ông ấy cho thuê phòng với giá đắt đỏ trong mùa cao điểm, nhưng khoảng thời gian còn lại của năm, thì nơi này gần như vắng khách.

Cơ sở này đã đóng cửa sau khoảng ba năm. Vài năm sau đó, tòa nhà hoang vắng này đã bị san ủi và được thay thế bằng một cửa hàng phụ tùng xe hơi. 

Đây là người đàn ông mà “cái tôi” của ông ấy không hề hoài nghi bản thân. Nói cách khác, đây là sự kiêu ngạo một cách tệ hại nhất. 

Sự tự tin, thay vì sự vênh váo mù quáng này, là một yếu tố cần thiết trong bất kỳ một doanh nghiệp thành công nào. Và sự tự tin – sự tin tưởng rằng bản thân nhận thức được không chỉ những điểm mạnh mà cả những điểm yếu của chúng ta nữa – tạo ra rất nhiều không gian để hoài nghi. Chúng ta có thể xem những nghi ngờ này là hồi chuông cảnh báo – những lời cảnh báo để chúng ta dự liệu và chuẩn bị cho những điều bất ngờ xảy đến.

Tuy nhiên, việc chìm đắm trong sự hoang mang cũng có thể mở đường cho thất bại. Việc liên tục thay đổi ý kiến và những dự định của chúng ta có thể phá hủy một mối quan hệ hoặc một công việc kinh doanh, khiến người khác mù mờ khó hiểu và làm mất đi nhiệt tình và sự trợ giúp từ họ, đồng thời làm mất vị thế của chúng ta trong cuộc thương lượng. “Thưa ông,” một người đầy lưỡng lự trong vở kịch, Hamlet, nói với người bạn Horatio, “Trong tâm tôi có một thứ tương tự như một cuộc chiến không để yên cho tôi ngủ.” Những người bị quá nhiều mối nghi ngờ quấy rầy thường biết rõ kiểu trằn trọc như vậy là một dạng mất ngủ.

Như vậy chúng ta rút ra điều gì? Cả tính kiêu ngạo và những hoài nghi đến mức tê liệt đều là những lỗi lầm mà tốt nhất ta nên tránh xa. Để thành công, chúng ta cần một sự tự tin đồng thời cho phép kiểm tra lại sự hoài nghi.  

Tướng “Vinegar Joe” Stilwell có rất nhiều tài năng, nhưng trong ví dụ này, ông đã nhầm. Như trong hầu hết mọi trường hợp, sự cân bằng là bí quyết để có một cuộc sống tốt đẹp.

Ông Jeff Minick có bốn người con và rất nhiều cháu đang ở tuổi lớn. Trong 20 năm, ông đã dạy lịch sử, văn học, và ngôn ngữ Latin cho các học sinh tại Asheville, North Carolina.