Iran gia nhập khối Á– Âu do Moscow và Bắc Kinh lãnh đạo

Adam Morrow

Iran đã trở thành thành viên chính thức của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO), một khối có sức mạnh đáng gờm gồm các quốc gia Á–Âu do Moscow và Bắc Kinh lãnh đạo.

Việc Tehran gia nhập SCO đã được chính thức công bố tại hội nghị thượng đỉnh trực tuyến hôm 04/07 do Ấn Độ – một thành viên SCO, hiện đang giữ chức chủ tịch luân phiên của tổ chức này – chủ trì.

Trình bày trước những người tham gia, Tổng thống (TT) Iran Ebrahim Raisi bày tỏ hy vọng rằng tư cách thành viên SCO sẽ cấp cho đất nước của ông một “nền tảng bảo đảm an ninh tập thể” và một “cơ hội phát triển kinh tế lâu dài.”

Ông nói: “Hòa bình và ổn định lâu dài chỉ có thể thực hiện được khi các quốc gia trong khu vực [Á–Âu] tin tưởng vào những lý tưởng chung bắt nguồn từ nền văn hóa và văn minh của họ.”

Iran đã có các mối liên kết khá mật thiết với các quốc gia thành viên SCO hàng đầu. Quốc gia này là nhà cung cấp dầu chính cho Trung Quốc và Ấn Độ, đồng thời có “liên kết đối tác chiến lược” với Nga.

Quá trình chính thức để Iran gia nhập tổ chức này bắt đầu từ tháng 03/2022. Tháng Mười năm ngoái, nghị viện Iran đã thông qua hành động này.

Nói chuyện tại hội nghị thượng đỉnh, TT Nga Vladimir Putin chào đón Iran, một quốc gia mà theo ông, “giờ đây sẽ tham gia vào tổ chức của chúng ta một cách toàn diện.”

Phi dollar hóa là ưu tiên hàng đầu trong nghị trình hội nghị

Trong tuyên bố chung được đưa ra khi hội nghị thượng đỉnh kết thúc, các quốc gia thành viên nhấn mạnh mong muốn chung của họ về “một trật tự thế giới… đa cực mang tính đại diện hơn.”

Tuyên bố cũng kêu gọi tăng cường hợp tác giữa các quốc gia thành viên “trong các lĩnh vực chính trị và an ninh, thương mại, kinh tế, tài chính, và đầu tư, [cũng như] sự kết nối về văn hóa và con người.”

Tuyên bố tiếp tục khẳng định rằng SCO “không có mục đích chống lại các quốc gia và tổ chức quốc tế khác, và sẵn sàng hợp tác rộng rãi… phù hợp với các mục tiêu và nguyên tắc của Hiến chương Liên Hiệp Quốc, Hiến chương SCO, và luật pháp quốc tế.”

Tuy nhiên, trong hội nghị thượng đỉnh đã có ​​nhiều lời kêu gọi các quốc gia thành viên thực hiện các giao dịch tài chính bằng các loại tiền tệ khác ngoài đồng dollar Mỹ.

“Sự thống trị của đồng dollar tạo thuận lợi cho sự thống trị của phương Tây,” ông Raisi nói với những người tham gia.

“Cần phải từ bỏ [đồng dollar] và sử dụng tiền tệ quốc gia trong các khoản thanh toán giữa các quốc gia để tạo ra một hệ thống kinh tế mới.”

Khẳng định này được ông Putin và lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình lặp lại, cả hai đều kêu gọi các quốc gia thành viên SCO thực hiện các giao dịch bằng đồng tiền quốc gia của họ.

Theo ông Putin, hơn 80% thương mại Nga–Trung hiện được thực hiện bằng đồng rúp và đồng nhân dân tệ.

Chống lại phương Tây

SCO được Moscow và Bắc Kinh thành lập hồi năm 2001 để chống lại ảnh hưởng của phương Tây ở lục địa Á–Âu. Trong số các thành viên sáng lập cũng có Kazakhstan, Uzbekistan, Tajikistan, và Kyrgyzstan.

Năm 2017, Ấn Độ và Pakistan đều gia nhập khối này – bất chấp sự tranh chấp lâu dài giữa họ – với tư cách là thành viên chính thức, nâng số cường quốc hạt nhân là thành viên của SCO lên bốn nước.

Belarus, một đồng minh chủ chốt của Nga, cũng đang trên đường trở thành thành viên chính thức của tổ chức này vào cuối năm nay.

SCO phối hợp các hoạt động của mình với Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO), một liên minh quân sự do Moscow đứng đầu gồm sáu quốc gia Á–Âu.

Tháng Tám tới, các quốc gia thành viên SCO dự kiến ​​sẽ tham gia các cuộc tập trận an ninh chung ở khu vực Chelyabinsk thuộc miền trung tây của Nga.

Cùng với ông Raisi và ông Putin, hội nghị thượng đỉnh hôm 04/07 còn có sự tham dự của các nhà lãnh đạo Ấn Độ, Trung Quốc, Pakistan, và bốn nước cộng hòa Trung Á.

Ông Putin trấn an các đồng minh

Cuộc xung đột đang diễn ra giữa Nga và Ukraine hầu như không được thảo luận tại sự kiện này.

Tuy nhiên, ông Putin đã nhân cơ hội này để trấn an các lãnh đạo đồng cấp của mình về sự ổn định liên tục của đất nước ông sau cuộc binh biến được dập tắt hồi tháng trước của lãnh đạo Tập đoàn Wagner của Nga.

“Người dân Nga đang đồng lòng hơn bao giờ hết,” ông nói. “Giới chính trị Nga và toàn xã hội… đã phản ứng như một mặt trận thống nhất chống lại âm mưu binh biến vũ trang đó.”

Hôm 24/06, ông chủ của Wagner là Yevgeny Prigozhin đã lãnh đạo một cuộc nổi dậy  ngắn ngủi dường như đe dọa đến Moscow trong phút chốc. Là một công ty quân sự tư nhân, tập đoàn Wagner đã thực hiện phần lớn chiến sự ở tiền tuyến Ukraine.

Trong cuộc binh biến, các nhà lãnh đạo của một số quốc gia thành viên SCO – bao gồm Trung Quốc, Iran, Kazakhstan, và Uzbekistan – đã liên lạc với ông Putin để bày tỏ sự ủng hộ của họ.

Ông Putin cảm ơn các thành viên SCO, những người mà theo ông đã lên tiếng ủng hộ những nỗ lực của Moscow nhằm “bảo vệ trật tự hiến pháp cũng như tính mạng và an ninh của công dân.”

‘Lực lượng rất đáng gờm’

Có trụ sở chính tại Bắc Kinh, SCO là khối khu vực lớn nhất thế giới về dân số và phạm vi địa lý. Các thành viên của tổ chức này chiếm 40% dân số thế giới, 60% diện tích lục địa Á–Âu và một phần ba GDP toàn cầu.

Hồi tháng Ba, Saudi Arabia – một đồng minh quan trọng của Hoa Kỳ ở Trung Đông – đã chính thức nộp đơn gia nhập SCO với tư cách là một “đối tác đối thoại”. Hành động này được nhiều người xem như là bước đầu tiên hướng tới tư cách thành viên toàn diện.

Đáng chú ý, hành động này diễn ra ngay sau khi Tehran và Riyadh đồng ý khôi phục quan hệ ngoại giao – sau nhiều năm thù địch – trong một thỏa thuận do Trung Quốc làm trung gian.

Saudi Arabia không phải là đồng minh duy nhất của Hoa Kỳ muốn trở thành thành viên của SCO. Năm ngoái, Ai Cập và Qatar cũng tham gia khối Á–Âu này với tư cách là các đối tác đối thoại.

Ông Bakhtiyer Khakimov, đặc phái viên của Moscow về các vấn đề của SCO, cho biết: “Danh sách các đối tác đối thoại của SCO đã có sự tham gia của Saudi Arabia, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất (UAE), Maldives, Myanmar, Nepal, v.v.”

“Có tổng cộng 26 quốc gia thành viên và đối tác đối thoại,” hãng thông tấn TASS của Nga dẫn lời ông Khakimov cho biết. “Đó là một lực lượng rất đáng gờm.”

Cùng ngày, Bộ Ngoại giao Afghanistan bày tỏ mong muốn tham gia các hội nghị thượng đỉnh sắp tới của SCO.

Bộ này cho biết qua Twitter rằng, “Tiểu vương quốc Hồi Giáo Afghanistan hoan nghênh các cuộc họp như vậy… để bảo đảm an ninh và phát triển khu vực… đồng thời xem việc Afghanistan tham gia các cuộc họp như vậy là quyền hợp pháp của vương quốc.”