‘Kẻ sát nhân thầm lặng’: Bên trong chương trình khinh khí cầu quân sự của Trung Cộng

EVA FU

Nhiều năm trước khi một khinh khí cầu do thám màu trắng lớn từ Trung Quốc thu hút sự chú ý của Mỹ, một nhà khoa học hàng không vũ trụ hàng đầu của Trung Quốc đã theo dõi sát sao đường đi của một khí cầu không người lái đang di chuyển khắp địa cầu.

Trên một bản đồ thời gian thực, khí cầu màu trắng này xuất hiện như một chấm màu đỏ nhấp nháy, mặc dù trên thực tế, kích thước của nó rất lớn, nặng vài tấn và dài 328 feet (100 mét) – dài hơn khoảng 80 feet (24.38 mét) so với một chiếc Boeing 747-8, một trong những phi cơ chở khách lớn nhất thế giới.

“Hãy nhìn xem, đây là nước Mỹ,” kiến trúc sư trưởng của khinh khí cầu, ông Vũ Triết (Wu Zhe), nói với tờ báo nhà nước Nanfang Daily. Ông hào hứng chỉ vào một vạch màu đỏ đánh dấu hành trình của khinh khí cầu này ở độ cao khoảng 65,000 feet (19,812 mét) trên không trung, cho biết rằng vào năm 2019, chuyến bay đó đã lập một kỷ lục thế giới.

Được đặt tên là “Cloud Chaser”, khinh khí cầu này đã bay được gần một tháng qua ba đại dương và ba lục địa, dường như là bay qua cả Florida. Vào thời điểm của cuộc phỏng vấn ông Vũ hồi tháng 08/2022, khí cầu này đang lơ lửng trên Thái Bình Dương, chỉ còn vài ngày nữa là hoàn thành nhiệm vụ của nó.

Ông Vũ, một nhà nghiên cứu hàng không vũ trụ kỳ cựu, đã đóng vai trò chủ chốt trong việc thúc đẩy chính quyền Trung Quốc cái mà họ mô tả là cuộc đua “near space” (không gian ở giữa quỹ đạo trái đất tầm thấp và vùng dành cho phi cơ thương mại) tức là đến tầng khí quyển cách trái đất từ 12 đến 62 dặm (19.3–99.8 km). Khu vực này, vốn quá cao đối với các phản lực cơ nhưng lại quá thấp đối với các vệ tinh, đã được xem là phù hợp để khai thác cho mục tiêu thống trị quân sự của chính quyền này.

Mặc dù đã tồn tại trong nhiều thập niên, nhưng mới đây, chương trình khinh khí cầu quân sự của chính quyền Trung Quốc đã gây chú ý khi Hoa Kỳ bắn hạ một khinh khí cầu giám sát tầm cao trôi dạt khắp đất nước trong một tuần và lơ lửng trên nhiều địa điểm quân sự nhạy cảm của Hoa Kỳ. Khinh khí cầu đó, có kích thước bằng ba chiếc xe buýt, nhỏ hơn “Cloud Chaser”.

Kể từ đó, quân đội Hoa Kỳ và Canada đã bắn hạ ba vật thể bay trên không phận Bắc Mỹ, mặc dù hôm 16/02 Tổng thống (TT) Joe Biden cho biết những vật thể này có khả năng liên quan đến các công ty tư nhân.

Ông Vũ sẽ bước sang tuổi 66 trong tháng này. Ông có liên kết với ít nhất bốn trong số sáu tổ chức Trung Quốc mà Hoa Thịnh Đốn gần đây đã trừng phạt vì trợ giúp cho chương trình khinh khí cầu quân sự ngày càng bành trướng của Bắc Kinh, mà chính phủ Hoa Kỳ cho biết đã vươn tới hơn 40 quốc gia trên khắp năm châu lục.

Là một chuyên gia thiết kế phi cơ, ông Vũ đã giúp phát triển các chiến đấu cơ và công nghệ tàng hình cho chính quyền Trung Quốc trong suốt hơn ba mươi năm làm việc trong lĩnh vực hàng không vũ trụ, đem về gia viên của mình ít nhất một giải thưởng vì những đóng góp cho quân đội Trung Quốc.

Ông từng đảm trách chức phó hiệu trưởng tại Đại học Hàng không Vũ Trụ Bắc Kinh (gọi tắt là Đại học Bắc Hàng), một trường hàng không danh tiếng của nhà nước, cho đến khi ông tự nguyện từ bỏ chức vụ này để giảng dạy và nghiên cứu vào năm 2004. Hơn nữa ông cũng từng phục vụ trong Ủy ban Cố vấn Khoa học của Tổng bộ Trang bị Quân Giải phóng Nhân dân (PLA), một cơ quan hiện đã giải tán phụ trách trang bị cho quân đội Trung Quốc. Hiện nay cơ quan này đã được đổi thành Bộ Phát triển Trang bị trực thuộc Quân ủy Trung ương Trung Quốc.

Hồ sơ công khai cho thấy ông Vũ là người có quen biết rộng trong lĩnh vực hàng không vũ trụ, với cổ phần trong nhiều công ty hàng không. Ông là chủ tịch Công ty Khoa học Kỹ thuật Hàng không Ưng Môn (Eagles Men Aviation Science) có trụ sở tại Bắc Kinh, một trong sáu tổ chức mà, cùng với chi nhánh của bản thân công ty này tại tỉnh Sơn Tây, đã bị Hoa Thịnh Đốn nêu đích danh là các thủ phạm trong loạt lệnh trừng phạt về khinh khí cầu này.

Cả Đại học Bắc Hàng và Đại học Công nghệ Cáp Nhĩ Tân, ngôi trường nơi ông Vũ từng theo học và được mệnh danh là “MIT của Trung Quốc”, đều nằm trong danh sách đen thương mại của Hoa Kỳ. Đại học Bắc Hàng bị trừng phạt vì giúp phát triển hỏa tiễn quân sự và các hệ thống phi cơ không người lái cho Trung Quốc, Đại học Công nghệ Cáp Nhĩ Tân bị trừng phạt vì sử dụng công nghệ của Hoa Kỳ để giúp phát triển các chương trình hỏa tiễn cho Trung Quốc.

‘Kẻ sát nhân thầm lặng’

Từ lâu Trung Cộng đã tranh quyền thống trị trong vùng near space, nơi mà các nhà khoa học Trung Quốc xem là một khu vực có tính ứng dụng cao, từ các khinh khí cầu tầm cao cho đến các hỏa tiễn siêu thanh.

Từ trên cao, có rất nhiều thông tin mà một khí cầu, được trang bị hệ thống giám sát điện tử, có thể thu thập và chuyển thành tài sản tình báo.

Ông Art Thompson, người đồng sáng lập công ty hàng không vũ trụ California Sage Cheshire Aerospace, cho biết: “Nếu quý vị cho một quả khí cầu bay ở độ cao 100,000 feet (30,480 mét) trong không trung, thì quý vị có… khả năng nhìn thấy mặt đất trải dài hàng trăm hàng trăm dặm trên bầu trời một số tiểu bang, bởi vì khí cầu đó bay ở độ cao lớn đến vậy.” Với ba thập niên làm việc trong ngành hàng không vũ trụ, ông Thomspon đã làm việc với oanh tạc cơ tàng hình B-2 và là giám đốc kỹ thuật cho dự án Red Bull Stratos. Dự án này đã phá kỷ lục về chuyến bay khinh khí cầu cao nhất.

Ông Thompson cho biết: “Cho dù đó là dữ liệu điện thoại, dữ liệu vô tuyến, đường truyền từ phi cơ, về việc đây là loại phi cơ nào, ai sở hữu phi cơ đó, tất cả dữ liệu đó đều có sẵn.”

Theo một báo cáo của một hãng truyền thông nhà nước, ngay từ những năm 1970, Viện Khoa học Trung Quốc do nhà nước điều hành đã tiến hành những hoạt động khám phá các khinh khí cầu tầm cao. Hồi đó vì thiếu sự trợ giúp của máy điện toán, nên các nhà nghiên cứu Trung Quốc đã tìm cảm hứng từ các cuốn sách hàng không vũ trụ của Đức và Nhật, sau đó cắt ghép các tờ báo rồi ráp lại để tạo ra các nguyên mẫu.

Kết quả là họ đã tạo ra một quả bóng bay heli với một giỏ nhôm, có kích thước hoàn toàn bằng một quả khinh khí cầu thông thường. Nhóm nghiên cứu này đã tự hào đặt tên cho thiết bị này là HAPI và đưa nó vào tầng bình lưu vào năm 1983 để quan sát các tín hiệu từ một ngôi sao neutron.

Đối với quân đội Trung Quốc, khí cầu có giá trị chiến lược cao, đây là một công nghệ từng được người Pháp sử dụng từ đầu những năm 1700 để canh chừng. Theo một bài báo năm 2021 đăng trên PLA Daily, tờ báo chính thức của quân đội Trung Quốc, so với phi cơ hoặc vệ tinh, thì khinh khí cầu rẻ hơn và dễ điều khiển hơn, có thể mang trọng tải nặng hơn và bao phủ một khu vực rộng hơn, đồng thời khó bị phát hiện hơn. Khinh khí cầu tiêu thụ ít năng lượng hơn, cho phép chúng lơ lửng qua lại trong khu vực mục tiêu trong một thời gian dài. Và điều quan trọng là các phương tiện này thường không bị radar phát hiện nên có thể dễ dàng né tránh hệ thống phòng không của quốc gia đối địch hoặc được phân loại là vật thể bay không xác định (UFO).

Thật vậy, điều đó dường như đã xảy ra. Các quan chức chính phủ TT Biden cho biết họ đã có thể tra ra ba khinh khí cầu do thám Trung Quốc bay qua Hoa Kỳ dưới thời chính phủ cựu TT Trump và một chiếc khác sau khi TT Biden nhậm chức.

Kể từ đó, cả Đài Loan và Nhật Bản đã xác định được một số vụ tình nghi là khí cầu Trung Quốc xâm phạm trong những năm gần đây, và hiện đang đe dọa sẽ bắn hạ bất kỳ vật thể nghi ngờ nào trong không phận của họ.

Các nhà nghiên cứu quân sự Trung Quốc cũng đã ca ngợi công dụng của những khí cầu này trong chiến đấu. Các bài báo và tài liệu nghiên cứu đã nghiên cứu về khả năng phát hiện hỏa tiễn, phi cơ, và chiến hạm trong không gian thấp hơn so với khinh khí cầu, theo đó khinh khí cầu có thể đóng vai trò là phương tiện liên lạc trong thời chiến, thả các loại vũ khí để tấn công quân địch, gây nhiễu điện từ, và vận chuyển thực phẩm hoặc quân nhu ra khoảng cách xa.

“Trong tương lai, các giàn khinh khí cầu có thể giống như tàu ngầm dưới đáy biển sâu: một kẻ sát nhân thầm lặng gây ra nỗi kinh hoàng,” bài báo của PLA Daily nêu rõ.

Theo ông Thompson, những tuyên bố như vậy không phải là cường điệu. Nghịch lý thay, tốc độ di chuyển chậm chạp của một khinh khí cầu, khi được sử dụng tốt, thực tế lại chính là sức mạnh của nó.

“Một quả khinh khí cầu gần như vô hình trên radar,” ông Thompson nói. “Trong khi mọi người có thể lo lắng về một hỏa tiễn xuyên lục địa bay qua, vốn sẽ mất vài phút, thì một khinh khí cầu có thể vận chuyển một hỏa tiễn một cách kín đáo mà không bị phát hiện.”

“Giờ đây, khi quý vị quyết định phóng hỏa tiễn đó, sẽ không mất vài phút mà chỉ mất vài giây,” ông nói thêm. “Chúng ta không thể phản ứng đủ nhanh… Hỏa tiễn đó sẽ tấn công chúng ta trước khi chúng ta biết chuyện gì đã xảy ra.”

“Đó là một tình huống đáng sợ. Thật buồn cười là một trong những công nghệ lâu đời nhất cũng có khả năng rất nguy hiểm.”

Một ngành công nghiệp hưng vượng

Các nhà khoa học Trung Quốc đã đạt được những bước tiến lớn trong công nghệ near space kể từ khi HAPI ra mắt. Hồi năm 2017, họ đã gửi một con rùa sông đốm vàng lên độ cao 68,900 feet (khoảng 21,000 mét) bên trên vùng tây bắc khu vực Tân Cương, đánh dấu lần đầu tiên một thiết bị khí cầu có thể đưa một động vật sống vào tầng bình lưu [là lớp khí quyển cách trái đất từ 7–31 dặm].

Theo tin tức từ truyền thông nhà nước, năm sau đó, một khinh khí cầu tầm cao đã thả ba hỏa tiễn siêu thanh xuống sa mạc Gobi ở Nội Mông. Năm ngoái, một khinh khí cầu đã mang một hỏa tiễn lên độ cao cách mặt đất hơn 82,000 feet (khoảng 24,993 mét), khiến Trung Quốc trở thành quốc gia đầu tiên thử nghiệm các kỹ thuật như vậy.

Trong khi chính quyền Trung Quốc tuyên bố khinh khí cầu do thám nói trên là một khí cầu dân sự được sử dụng cho mục đích khí tượng, thì các quan chức khí tượng ở Trung Quốc có một lịch sử hợp tác với quân đội nước này.

Theo hãng truyền thông nhà nước Tân Hoa Xã, hồi năm 2013, các quan chức khí tượng thuộc PLA đã phối hợp với các cơ quan khí tượng địa phương tổ chức một cuộc diễn tập quân sự tại ba thành phố. Mối quan hệ hợp tác như vậy dường như đã trở nên sâu sắc hơn trong những năm tiếp theo, sau khi lãnh đạo Trung Cộng Tập Cận Bình ra lệnh đại tu quân đội. Năm 2017, Giám đốc Cục Khí tượng Trung Quốc, cơ quan dự báo thời tiết quốc gia của nước này, đã gặp gỡ các quan chức trong quân đội và tuyên bố sẽ ưu tiên “hợp nhất quân sự–dân sự”, một thuật ngữ chỉ chiến lược quốc gia tích cực của chính quyền Trung Quốc nhằm khai thác những sáng kiến của khu vực tư nhân để sử dụng cho quân đội. 

Trong khi đó, việc sản xuất các khinh khí cầu cũng phát triển mạnh mẽ.

Theo các hãng truyền thông nhà nước, Viện Nghiên cứu và Thiết kế Cao su Chu Châu ở tỉnh Hồ Nam, miền trung nam Trung Quốc, một công ty con của tập đoàn hóa chất quốc doanh ChemChina – nằm trong một danh sách đen của Hoa Kỳ vì có liên kết với quân đội – là một nhà cung cấp chuyên dụng cho cục khí tượng quốc gia, sản xuất ¾ sản lượng những khinh khí cầu mà họ sử dụng trong các trạm thời tiết trên toàn quốc.

Công ty này, đôi khi được mô tả là một “nhà vô địch ẩn danh sản xuất tại Trung Quốc”, đã từng mắc nợ hàng triệu USD vào đầu những năm 2000 cho đến khi bước vào cuộc chơi sản xuất khinh khí cầu. Một trang web của chính quyền địa phương cho biết công ty này tiếp tục trở thành công ty hàng đầu trong ngành, đóng một vai trò chính trong việc xây dựng tiêu chuẩn quốc gia của Trung Quốc cho khí cầu thời tiết, và sở hữu khoảng 30 bằng sáng chế dưới tên mình.

Tháng 09/2017, Công ty Cao su Chu Châu đã đầu tư 30 triệu nhân dân tệ (4.38 triệu USD) vào một phòng thí nghiệm quan trọng cấp tỉnh để nghiên cứu khinh khí cầu do thám trong vùng near space mà họ cho biết nhằm mục đích cung cấp “an ninh cho hệ thống phòng thủ quốc gia trên mặt trận near space.”

Họ đã giành được một tuyên bố chính thức từ Tổng bộ Trang bị của PLA vì đã thiết kế một khinh khí cầu trợ giúp sự đáp xuống mặt đất của Hằng Nga 5 (Chang’e 5), tàu vũ trụ được sử dụng cho sứ mệnh thám hiểm mặt trăng lần thứ năm của Trung Quốc, vốn được thực hiện vào năm 2020.

Tháng 03/2022, Viện Thử nghiệm và Trắc thí Vũ khí Công nghiệp Trung Quốc – có công ty mẹ là một công ty quốc doanh, Norinco, một nhà sản xuất vũ khí lớn cho quân đội Trung Quốc – đã hỏi về giá mua hàng trăm khinh khí cầu do thám từ công ty này, theo một cuộc đấu thầu trên một trang web của chính quyền tỉnh Hồ Nam. Không rõ liệu viện này có thực hiện giao dịch sau cuộc đấu thầu này hay không.

Trang web của công ty này đã không thể truy cập được kể từ sau vụ khinh khí cầu do thám gần đây.

Ông Thompson cho biết, đối với người Trung Quốc, những khí cầu này là các công cụ rẻ để thử nghiệm các bộ phận của thiết bị quân sự.

“Họ [Trung Quốc] có thể đang xem xét một linh kiện thiết bị điện tử cụ thể mà họ muốn đưa vào một hỏa tiễn: Liệu linh kiện này có hoạt động được trong nhiệt độ và độ cao này, hoặc có thể truyền thông tin hay không,” ông nói. “Vì vậy, họ có thể lấy linh kiện mà sau này sẽ trở thành một bộ phận của vũ khí, và cho linh kiện ấy bay lên độ cao thấp hơn khinh khí cầu để xem nó hoạt động thế nào.”

‘Tốc độ của Trung Quốc’

Công ty Cao su Chu Châu chỉ là một doanh nghiệp trong lĩnh vực này. Công ty Công nghệ Viễn thám Đông Hoàn Lăng Không (Dongguan Lingkong) đã đạt được hàng chục bằng sáng chế liên quan đến phi cơ ở tầng bình lưu, bao gồm một khinh khí cầu ở tầng bình lưu có thể điều hướng và vật liệu điều hòa không khí nhẹ có độ bền cao. Ông Vũ là kiểm toán viên theo luật định của Đông Hoàn Lăng Không và là giám đốc viện nghiên cứu thành phố Đông Hoàn của Đại học Bắc Hàng, vốn sở hữu công ty trên.

Tập đoàn Công nghệ Điện tử Trung Quốc (CETC), một doanh nghiệp lớn thuộc sở hữu nhà nước có viện nghiên cứu 48 đã bị Hoa Kỳ trừng phạt sau vụ khinh khí cầu này, từng được ghi nhận công sức vì đã giúp Trung Quốc thu hẹp khoảng cách công nghệ trong lĩnh vực khí cầu.

Năm 2010, công ty này đã trình làng một khí cầu lớn màu trắng. Thông qua thiết bị giám sát độ nét cao vốn liên tục quét mặt đất, khí cầu này có thể phát hiện các chi tiết của các vật thể nhỏ như một cuốn sách trên diện tích hơn một trăm dặm vuông, theo một bản tin của một hãng thông tấn nhà nước Trung Quốc được đăng lại trên trang web của Cục Quản lý Khoa học Quốc gia.

Truyền thông Trung Quốc đưa tin, khí cầu mới nhất của công ty trên, JY-400, mà viện nghiên cứu 38 của CETC công bố vào năm 2021, có thể đáp ứng cả nhu cầu dân sự và quân sự, với khả năng mang trọng tải để phát hiện hỏa tiễn, nghe lén và can thiệp vào các thông tin liên lạc. Các bản tin này trích dẫn các phương tiện truyền thông Nga bày tỏ sự ngạc nhiên khi thấy đất nước của họ bị Trung Quốc vượt qua với một tốc độ chóng mặt, gọi đó là “tốc độ của Trung Quốc”.

Ông Thompson cảm thấy ngạc nhiên bởi bề ngoài của khí cầu JY-400 này giống với một thiết kế quân sự của Hoa Kỳ, tên là “Hệ thống Cảm biến Lưới Tăng cường Phòng thủ Hỏa tiễn Hành trình Tấn công Trên bộ”.

Do hãng Raytheon thiết kế cho một chương trình Lục quân vào năm 1998, hệ thống đó cung cấp khả năng giám sát 360 độ để theo dõi hỏa tiễn hành trình bay thấp, phi cơ không người lái, và các mối đe dọa khác. Một radar khẩu độ tổng hợp được gắn vào đáy của bộ phận điều khiển. Quân đội Hoa Kỳ bắt đầu tài trợ cho khí cầu này vào những năm 2010 nhưng cuối cùng đã ngừng lại vào năm 2017 – hai năm sau khi một trong hai khí cầu của chương trình trên bị bung khỏi trạm neo đậu và gây ra các vụ mất điện lớn ở Pennsylvania.

Đặt hai cái cạnh nhau, “quý vị sẽ nghĩ rằng những khí cầu này được sản xuất bởi cùng một công ty,” ông Thompson nói, lưu ý rằng điểm khác biệt duy nhất là một cái có chữ Trung Quốc trên đó.

Ông Thompson cho biết có thể người Trung Quốc đã sao chép thiết kế khí cầu của Mỹ và điều chỉnh một số bộ phận, như vật liệu và kích thước, cho phù hợp với nhu cầu của họ.

Hãng Raytheon và CETC đã không phúc đáp ngay các nghi vấn từ The Epoch Times.

Khinh khí cầu Cloud Chaser của ông Vũ đã được thả gần Hải Nam, tỉnh đảo nằm ở mũi phía nam của Trung Quốc, nơi các quan chức Hoa Kỳ đã xác định là căn cứ cho các hoạt động khinh khí cầu giám sát của Trung Quốc.

Ông Tô Tử Vân (Su Tze-yun), giám đốc Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh tại Đài Loan, cho biết khi xem xét chương trình gián điệp rộng lớn của Trung Quốc, những chương trình bị Hoa Kỳ trừng phạt chỉ là “phần nổi của tảng băng chìm”.

Nhưng có rất nhiều thách thức cho các quốc gia Tây phương đang tìm cách ngăn chặn hoạt động bí mật này. Như ông Tô đã lưu ý, chính quyền Bắc Kinh có thể dễ dàng sử dụng các công ty bình phong làm vỏ bọc để đánh cắp hoặc nhập cảng công nghệ Tây phương trong khi thu hút rất ít sự chú ý. Theo chiến lược hợp nhất quân sự–dân sự, mọi công ty tư nhân đều có thể gián tiếp hỗ trợ sự phát triển quân sự của chính quyền này, khiến việc vạch ra ranh giới và áp đặt trừng phạt trở nên khó khăn hơn. Nhưng điều đó ít nhất làm tăng nhu cầu ngăn chặn các công ty và tổ chức của Trung Quốc mua lại các công ty Mỹ, ông nói.

Theo ông Tô, trong khi các nước Tây phương cũng đang phát triển công nghệ khinh khí cầu, thì điều khác biệt giữa các hành động này là chủ nghĩa độc tài của Trung Quốc.

“Các quốc gia dân chủ bị luật pháp ràng buộc không được xâm phạm không phận của các quốc gia khác,” ông nói với The Epoch Times. “Đây là lý do vì sao cùng một công nghệ, nhưng khi công nghệ đó nằm trong tay Đảng Cộng sản Trung Quốc, thì nó sẽ trở thành mối đe dọa.”