Khám phá nghệ thuật Cung đạo Nhật Bản

JENNIFER MARGULIS 

Có thể bạn chưa từng nghĩ thử tập môn bắn cung truyền thống của Nhật Bản – Kyudo –  nhưng đây là một loại hình tập luyện uyên thâm kết hợp giữa thể lực và đầu óc tinh tường.

Năm 1948, cuốn sách nhỏ “Thiền trong Nghệ Thuật Bắn Cung” của giáo sư triết học người Đức Eugen Herrigel đã giới thiệu môn Thiền của Phật giáo đến với người Tây phương, đặc biệt là người Mỹ. Đây không phải là một cuốn sách hướng dẫn thiền định; mà là về nghệ thuật Cung đạo Nhật Bản.

Tác giả Herrigel đã dành thời gian giảng dạy ở Nhật Bản, nơi ông phát triển niềm yêu thích với Thiền. Ông được khuyến khích học Thiền thông qua một trong các nghệ thuật Thiền như thư pháp, bắn cung, cắm hoa, hoặc trà đạo, đó là một cách để học Thiền. Và Herrigel đã chọn bắn cung. Ông mô tả nỗ lực của mình để làm điều đó theo cách giống như Thiền, buông bỏ khuynh hướng duy lý của mình và học cách tin tưởng vào con đường trực giác và thần bí của Cung Đạo.

Thực hành chánh niệm được nhiều người tìm kiếm. Tuy nhiên, tất cả những ai đã thử thiền đều biết rằng làm tâm trí của mình trống rỗng quả là một thách thức; đây là một trong những lý do khiến Herrigel được khuyên nên chọn một loại hình nghệ thuật thể chất, trong đó có kết hợp thực hành Thiền. Môn bắn cung truyền thống truyền thống của Nhật Bản, được gọi là Cung đạo (kyudo), là quy củ vô cùng, với những chuyển động dù là nhỏ nhất cũng được chỉ định và tinh chỉnh đến mức độ uyển chuyển nhất và hiệu quả nhất. Bạn không thể thực hành kyudo mà không chú ý đến cơ thể và hơi thở của mình.

Một môn võ thuật

Giờ thì bạn hãy nhắm mắt lại trong giây lát. Hãy liên tưởng đến âm thanh mà một mũi tên được phóng ra từ một cây cung. Trong tâm trí của mình, có thể bạn đang nghe thấy một tiếng “vụt”, sự giao nhau giữa “vụt” và “bụp”. Nhưng đó không phải là âm thanh mà bạn sẽ nghe thấy khi bắn một mũi tên theo phong cách Cung Đạo Nhật Bản.

Bắn cung truyền thống của Nhật Bản sử dụng một bộ cung rất lớn làm từ tre. Khi bạn bắn một mũi tên – điều mà người hướng dẫn sẽ không cho phép bạn thực hiện cho đến khi bạn dành hàng chục giờ để luyện tập – âm thanh phát ra sẽ giống như một tiếng còi chói tai. Khi mũi tên của bạn chạm vào mục tiêu, đó sẽ là tiếng động, giống như tiếng của những chiếc chuông gió bị gió thổi. 

Anh chồng 53 tuổi của tôi đam mê bắn cung từ năm 7 tuổi, khi anh nhận được bộ cung đồ chơi đầu tiên của mình. Anh đã muốn học Cung đạo từ thời trung học, nhưng chưa bao giờ sống gần một trong số ít nơi ở Hoa Kỳ có bộ môn này, cho đến tận hôm nay. Gần đây anh đã tìm thấy một trung tâm Cung đạo và một người thầy hướng dẫn.

Anh chia sẻ với tôi, “Anh thích cảm giác khi tương tác với môn bắn cung một cách thâm sâu hơn. Cung đạo không phải là để bắn trúng mục tiêu. Mục tiêu là nhìn vào nội tâm của chính mình.”

Cung đạo được thực hành trong một tòa nhà đặc biệt, có một bức tường tiếp xúc với phạm vi mục tiêu ngoài trời. Các cung thủ đứng vuông góc với mục tiêu, hai chân dang rộng ra. Họ đứng trong nhà và bắn qua bức tường mở về phía mục tiêu ngoài trời. Mọi động tác đều được điều chỉnh thành một nghi thức trang nhã, từ bước đầu tiên vào bên trong căn phòng qua tư thế đứng và động tác kéo cung. Ngay cả tầm ngắm và thời gian của hơi thở cũng được cẩn thận điều chỉnh. Điều này không giống như bắn cung của phương Tây; nó là một hình thức thiền định chuyển động.

Cây cung tre không đối xứng dài khoảng 7 feet rưỡi (2.28m). Cung thủ trong cung đạo phải học cách giữ mũi tên một phần ba từ dưới lên vì nó quá dài để giữ ở giữa như trong bắn cung phương Tây. Khi cánh cung được kéo ra, nó có hình dạng như một cánh buồm phía trên người bắn cung. Các mũi tên cũng khá lớn, dài hơn một mét, và dây cung phải được kéo ra xa hơn so với cách bắn cung thường thấy của Tây phương, đằng sau đầu của cung thủ.

Một bài tập rèn luyện trí óc

“Kyudo” trong tiếng Nhật có nghĩa là “Cung đạo”. Bắn cung của Nhật Bản đã phát triển qua hàng ngàn năm, từ khi bắt đầu săn bắn và chiến tranh cho đến hình thức có tính kỹ thuật cao được các samurai mài dũa và hoàn thiện. Khi súng ống vượt qua tầm quan trọng của bắn cung như một vũ khí dùng cho chiến tranh vào những năm 1500, các samurai đã bảo tồn bắn cung truyền thống bằng cách biến nó thành một loại hình tự rèn luyện.

Thoạt nhìn, tính chất tĩnh tại của môn tập bắn cung này có vẻ không giống như môn thể thao. Tuy nhiên, nửa giờ thực hành Cung đạo không chỉ làm sạch tâm trí mà còn đem lại cho bạn một bài tập toàn thân. Kyudo tập trung hoạt động hầu như ở tất cả các cơ ở phần trên cơ thể, cũng như bắp chân, mông và các nhóm cơ chính của bạn.

Các cung được kéo sang một bên. Bạn có thể nghĩ rằng các cơ của mình phát triển không đồng đều vì hoạt động không đối xứng. Dẫu vậy, cả hai bên trái và phải của cơ thể đều hoàn toàn hoạt động, đồng thời cơ ngực và cơ bụng cũng như cơ lưng của bạn đều được vận động.

Bắn cung có bài tập luyện sức mạnh của cơ (isometric), liên quan đến sự co cơ tĩnh mà không có cử động khớp rõ ràng. Bạn có thể kéo và thả cung, và bạn phải kéo căng nó ở mức tối đa. Tập thể dục luyện cơ đã được chứng minh là hữu ích. Theo Tiến sĩ Edward R. Laskowski, bài tập luyện cơ có thể hỗ trợ bệnh nhân viêm khớp và cũng có thể giúp hạ huyết áp.

Bạn có thích thú với Cung đạo không?

Bên ngoài Nhật Bản, chỉ có vài trăm trung tâm kyudo, nhưng bắn cung là một môn thể thao bạn mà có thể thực hành ở hầu hết mọi nơi.

Một số thành phố đặt giới hạn cho việc bắn cung, nhưng ở nhiều địa phương, bạn có thể thực hành trong khu vườn của riêng mình. Nếu hứng thú với môn bắn cung, bạn có thể tham gia thêm nhiều hoạt động khác nhau như: Bắn cung, câu cá bằng cung, bắn súng 3D (một khóa học xuyên rừng với hàng loạt động vật xốp có kích thước như người thật để bắn, với thẻ điểm tương tự như đánh golf), hoặc bắn cung (một trò chơi kiểu ném bóng bằng cách sử dụng mũi tên có đầu bằng bọt biển.) 

Bạn không cần một cây cung kyudo khổng lồ hoặc một cây cung cơ khí đắt tiền, như loại cung mà thợ săn sử dụng. Trước khi bạn mua cây cung cho riêng mình, hãy tính đến việc tham gia lớp học bắn cung tại một trung tâm địa phương hoặc cơ sở giải trí có thể cung cấp các thiết bị cần thiết.

Nếu bạn tham gia môn thể thao này, bạn có thể mua thiết bị cần thiết (cung tên, găng tay bắn cung, máy bắn cung, bia mục tiêu và lưới chặn cung) tại một cửa hàng bắn cung, nơi bạn có thể thử các loại thương hiệu và mẫu mã khác nhau. Thiết bị cơ bản giá cả phải chăng và thiết bị cũ có thể được tìm thấy với giá rẻ hơn nữa.

Nếu bạn muốn luyện tập tại nhà nhưng không có sân sau hoặc điểm chắn phù hợp, chỉ cần sử dụng các mũi tên có đầu bọt biển, loại thường được bày bán rộng rãi để nhập vai hành động. Mũi tên có đầu bằng bọt là một sự thay thế tuyệt vời cho người mới và trẻ nhỏ vì lý do an toàn.

Nếu bạn muốn học Cung đạo, bạn có thể tìm một giáo viên bằng cách liên hệ với American Kyudo Renmei, một tổ chức phi lợi nhuận với sứ mệnh quảng bá môn bắn cung của Nhật Bản ở Mỹ Châu. Các tiểu bang đang có trung tâm thực hành kyudo là: California, Georgia, Indiana, Minnesota, North Carolina, South Carolina, Virginia và Washington.

Các hình thức bắn cung khác nhau

Bắn cung Tây phương: “Bắn cung Địa Trung Hải”, như hầu hết mọi người ở Tây phương đều biết, là môn mà những em nhỏ trong Nam Hướng đạo sinh và Nữ Hướng đạo sinh được học, và hình thức bắn cung này đã là một phần của các môn Olympic hiện đại kể từ năm 1900. Nó được sử dụng với cung tên Anh trong Chiến tranh Trăm năm (1337–1453). Sau thời Trung cổ, loại hình bắn cung này hiếm khi được thực hành trong 400 năm, trước khi trở lại phổ biến như một hoạt động giải trí vào thế kỷ XIX. Trong bắn cung Tây phương, bạn đứng vuông góc với mục tiêu, kéo dây cung bằng ba ngón tay và thả dây về phía trước mặt bằng tay phải.

Bắn cung của Đại Hàn: Bắn cung Đại Hàn là cội nguồn của bản sắc văn hóa quốc gia và vẫn được tôn kính cho đến ngày nay, vì bắn cung là cách người Đại Hàn duy trì nền độc lập của họ qua nhiều thế hệ. Bạn sử dụng một cây cung rất ngắn, rất cong được kéo bằng một vòng ngón tay cái đặc biệt và bạn nhắm vào các mục tiêu cách xa 140 mét (khoảng 150 thước Anh) – gần gấp đôi khoảng cách của các mục tiêu trong Olympic.

Bắn cung truyền thống Trung Hoa: Mặc dù nghệ thuật bắn cung truyền thống của Trung Hoa đã gần như bị phá hủy trong Cách mạng Văn hóa, nhưng bắn cung truyền thống Trung Hoa đang hồi sinh ở cả Trung Quốc và hải ngoại. Đây là loại cung ba lớp, uốn cong, dài vừa phải, gia công bằng gỗ, sừng trâu nước và gân. Các cung thủ sử dụng “kỹ thuật inchworm,” trong đó khuỷu tay của cánh tay được kéo lên với đường nét uốn lượn như một con giun. Trong lịch sử lâu đời của mình, Trung Quốc đã áp dụng nhiều loại hình bắn cung, và tầm quan trọng của nó thể hiện ở chỗ hiện nay có hơn 100 triệu người được gọi là Zhang– “cung thủ” trong tiếng Trung Quốc.

Bắn cung của người Tatar và Mông Cổ: Người Tatar và người Mông Cổ xuất sắc trong môn bắn cung trên lưng ngựa, bắn vào quân thù trong khi phi nước đại trên những con ngựa chân ngắn của vùng thảo nguyên Á Châu. Họ sử dụng cung ba lớp rất ngắn và cong. Bắn cung trên lưng ngựa, vũ khí chinh phạt của Thành Cát Tư Hãn ở những khu vực rộng lớn của Á Châu, cho phép các chiến binh của ngài nhanh nhẹn và linh hoạt khi đối diện với quân thù. 

Tiến sĩ Jennifer Margulis là ký giả khoa học ở tiểu bang Oregon, từng đoạt giải thưởng và là tác giả của cuốn sách “Con của Bạn, theo Cách của Bạn: Chịu Trách Nhiệm về các Quyết Định Mang Thai, Sinh và Nuôi Dạy con Để có một Gia Đình Hạnh Phúc hơn, Khỏe Mạnh hơn.”