Khi 2 loại thuốc bạn đang sử dụng không hợp với nhau

PETER WEISS 

Các phản ứng có hại của thuốc là phổ biến, nguy hiểm, và có thể tránh được.

J.T. là một bệnh nhân nam 66 tuổi bị bệnh tim, cần thuốc làm loãng máu để giảm nguy cơ bị một cơn đột quỵ khác. Lần đột quỵ trước may mắn thay là một cơn nhẹ, nhưng ông được phát hiện có mảng bám tích tụ đáng kể trong mạch vành.

J.T. là một người đàn ông rất thông minh, thành đạt, làm việc chăm chỉ, và muốn duy trì một cơ thể khỏe mạnh. Ông thường đọc các quảng cáo và các bài báo về vai trò tuyệt vời của acid béo omega-3 trong việc giúp giảm cholesterol xấu và giảm thiểu mảng bám trong động mạch. Nếu một viên tốt, thì ba viên sẽ tốt hơn, ông nghĩ vậy.

Vài tuần sau, J.T vào phòng cấp cứu với những cơn đau bụng và nôn ra máu. Thời gian máu bị đông của ông được phát hiện là quá lâu và ông bị loét tá tràng. Ban đầu, các bác sĩ không biết vì sao, nhưng nhanh chóng nhận ra rằng J.T. đang dùng 3 gram axit béo omega, thay vì 1 gram. Khi dùng chung với thuốc làm loãng máu, điều này có thể dẫn đến kết cục xấu, và ông ấy đã ở trong trường hợp này. 

Vào năm 2020, các công ty dược phẩm đã chi 6.58 tỷ USD cho quảng cáo trực tiếp đến người tiêu dùng (DTC). Trung tâm Dịch vụ Medicare và Medicaid ước tính rằng chi tiêu thuốc theo toa ở Hoa Kỳ là 335 tỷ USD trong năm 2018, và con số đó chỉ tính thuốc bán lẻ.

J.T. là một trường hợp quá phổ biến của sự tác động giữa thuốc với nhau. Điều này không chỉ xảy ra với thuốc kê toa mà còn với thuốc không kê toa, bao gồm cả  thảo dược.

Có ba loại tương tác cơ bản khi dùng thuốc. Đó là tương tác giữa thuốc với thuốc, tương tác giữa thuốc với thức ăn, và tương tác giữa thuốc và tình trạng bệnh tật. Một nghiên cứu ở Vương quốc Anh cho biết 6.5% tổng số ca nhập viện là do tương tác thuốc. Tại Hoa Kỳ, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) cho biết, “Các tác dụng phụ của thuốc gây ra khoảng 1.3 triệu lượt khám tại khoa cấp cứu mỗi năm.” Điều đáng chú ý là 40% người Mỹ trên 65 tuổi dùng từ 5 loại thuốc trở lên. Hiện tượng này cũng được tìm thấy khá thường xuyên trong các viện dưỡng lão.

Chúng ta đang bị các quảng cáo về lợi ích của một số loại thuốc tấn công mỗi ngày. Chúng ta có thể thấy một diễn viên ca ngợi một loại thuốc đặc biệt cho một căn bệnh cụ thể, mà từ đó anh ta hoặc cô ta dường như được chữa khỏi một cách kỳ diệu, chỉ đơn giản bằng cách uống thuốc này.

Nam diễn viên nói rằng bạn nên yêu cầu bác sĩ kê toa thuốc này đi. Chẳng hề nhắc rằng thuốc này có thể gây ra đủ kiểu tác dụng phụ, và rằng [hiệu quả] đó là chưa tính đến sự tương tác giữa  thuốc đó với loại thuốc khác mà bạn có thể đang sử dụng. 

Tuy nhiên, thực tế là các phản ứng có hại của thuốc (ADR: Adverse Drug Reactions) khá phổ biến và không giống như các tác dụng phụ. Một tác dụng phụ thường nhẹ và không bất ngờ, chẳng hạn như đau bụng hoặc khô miệng. Phản ứng ngoài ý muốn thì không lường trước được và nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như chảy máu, giảm huyết áp, chóng mặt hoặc suy thận. Nhiều ADR có thể phòng ngừa được tùy thuộc vào nguyên nhân.

L.Z. là một phụ nữ 68 tuổi, đang điều trị bằng liệu pháp hormone thay thế. Bà được kê toa estrogen và progesterone. Liệu pháp điều trị này ban đầu khá hiệu quả nhưng sau đó bà bắt đầu bị ra máu âm đạo. Ra máu trong thời kỳ mãn kinh là không bình thường và cần được khám. Bà đã ngừng dùng progesterone vì khó chịu ở dạ dày, nhưng bà vẫn tiếp tục sử dụng estrogen.

Trường hợp này thì ngược lại với trường hợp tương tác giữa thuốc với thuốc. Bà phải dùng progesterone để bảo vệ tử cung khỏi estrogen. Đôi khi, chúng tôi kết hợp thuốc là có lý do.

Thuốc và các tương tác của thuốc có thể nhanh chóng khiến chúng tôi bối rối, và chúng tôi thường không có câu trả lời rõ ràng cho lý do vì sao một số vấn đề nhất định lại xuất hiện. Có một giải pháp tương đối đơn giản, nhưng sẽ tốn thời gian và sức lực của bạn, của bác sĩ và dược sĩ.

Giải pháp đó là nghiên cứu và hiểu rõ tình trạng sức khỏe và bệnh tật của bạn, các loại thuốc, và các phương pháp trị liệu khác mà bạn có thể muốn thử.

Đây là nơi mà tôi không gặp vấn đề gì với bác sĩ Google. Nếu đó là từ một trang web y tế có uy tín, vậy thì bạn hãy làm việc với bác sĩ này. Và tập đoàn khổng lồ IBM thực sự đang làm việc với bác sĩ Watson (trí tuệ nhân tạo y khoa) để cung cấp thông tin y tế như vậy. Hãy chắc chắn rằng bạn có một danh sách đầy đủ tất cả các loại thuốc bạn đang dùng. Dược sĩ của bạn nên sẵn sàng xem xét mọi thứ bạn đang sử dụng. Hầu hết các dược sĩ giỏi biết nhiều hơn về những tương tác thuốc có thể có này hơn bác sĩ của bạn. Một số loại thuốc bạn đang sử dụng có thể đã được bác sĩ khác ở chuyên khoa khác kê đơn mà bác sĩ của bạn không quen thuộc. Bạn phải biết mọi thứ bạn đang dùng và những tương tác bất lợi có thể xảy ra với những loại thuốc đó.

Tôi là một người ủng hộ y học lão khoa nhiệt thành. Đây là một lĩnh vực y học tương đối mới, chuyên sâu về người lớn tuổi. Khi già đi, chúng ta sẽ gặp nhiều tình trạng bệnh lý cần sự chăm sóc phối hợp. Chúng ta dùng nhiều loại thuốc có thể có phản ứng bất lợi giữa thuốc với thuốc. Hầu hết những phản ứng này có thể tránh được nếu chúng ta dành thời gian để phân tích những gì chúng ta đưa vào cơ thể. Các bác sĩ lão khoa sẽ làm việc với bác sĩ đa khoa, bác sĩ nội khoa của bạn, hoặc họ có thể là bác sĩ chăm sóc chính của bạn. Và chúng ta đừng tin vào tất cả những gì chúng ta thấy trên TV về một loại thuốc hoặc chất bổ sung mới. Quá nhiều thứ tốt có thể chuyển thành thứ xấu.

Bây giờ, nếu bạn dùng hai viên Aspirin, hãy bảo đảm rằng bạn không uống bốn viên Motrins và tám viên magnesium cho chứng đau đầu đó. Nếu không, bạn có thể thấy mình đang ngồi trên toilet mà gọi điện thoại cho tôi vào buổi sáng.

Tiến sĩ Peter Weiss là khách mời thường xuyên của các đài truyền hình địa phương và quốc gia, báo chí và đài phát thanh. Ông là phụ tá giáo sư lâm sàng sản phụ khoa tại Trường Y David Geffen tại UCLA trong 30 năm. Ông cũng là cố vấn chăm sóc sức khỏe quốc gia cho chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2008 của thượng nghị sĩ John McCain.