Kho báu của Hoa Kỳ: tác phẩm điện ảnh ‘Câu chuyện phía Tây’

Hollywood thường có xu hướng phá hỏng những bộ phim kinh điển khi vụng về làm lại để khiến tác phẩm trở nên “hợp thời”. Hai ví dụ điển hình là tác phẩm hạng bét “King Kong” năm 1976 và “Cinderella” báng bổ đang được phát trên nền tảng Amazon.

Vì vậy, giống như nhiều người khác, tôi thảng thốt khi nghe tin đạo diễn Steven Spielberg đang làm lại bộ phim “West Side Story” (tạm dịch “Câu chuyện phía Tây”). Bản gốc năm 1961 là một kho báu quốc gia. Họ sẽ có bao nhiêu cách để làm rối tung nó lên vậy?

Nhưng trước khi trả lời câu hỏi này, hãy cùng điểm qua một số bối cảnh.

Sự ra đời của “Câu chuyện phía Tây”

Năm 1949, biên đạo múa tài danh Jerome Robbins đã tiếp cận nhà soạn nhạc Leonard Bernstein, một người bạn của nhà sản xuất Humphrey Burton với ý tưởng: làm mới “Romeo và Juliet”, thay thế các gia đình thù địch của đại văn hào Shakespeare bằng các băng nhóm người Do Thái và người Ý trong khu ổ chuột ở New York và đặt tên là “East Side Story” (tạm dịch là “Câu chuyện phía Đông”).

Bernstein giải thích: “định kiến sẽ là chủ đề của tác phẩm mới.” Tuy nhiên, ông cũng cho biết do ông và Robbins quá bận nên họ đã gác lại dự án.

Vài năm sau, Bernstein và nhà viết kịch Arthur Laurents đã hồi sinh ý tưởng này với bối cảnh được chuyển sang một khu vực khác (nên có tên là “Câu chuyện phía Tây”) bị náo loạn bởi cuộc tranh chấp giữa hai băng nhóm trẻ tuổi: Jets – người bản địa và Sharks – người nhập cư đến từ Puerto Rico. 

Juliet của Shakespeare trở thành Maria. Cô nàng yêu anh chàng Tony, thủ lĩnh của băng Sharks, bất chấp sự bảo vệ thái quá của người anh trai Bernardo. Sau khi thành lập băng Jets, Tony đã rời bỏ nhóm để sống cùng Maria.  

Khi tiếng “ầm ầm” vang lên, Riff, người bạn thân của Tony đã cố kéo anh ta trở lại trận chiến cùng với băng Sharks. Trong khi đó, cô bạn gái nóng nảy Anita của Bernardo bị giằng xé giữa tình yêu cô dành cho anh và tình bạn với cô bạn thân Maria. Sự rối ren của các băng nhóm đã dẫn đến cuộc đọ sức khiến cả ba người qua đời một cách đau lòng và vô nghĩa. Sự việc này cũng tương tự như hàng trăm vụ phạm tội chết người hàng năm như ngày nay, do các băng đảng càng được vũ trang nguy hiểm nên càng gây nhiều tử vong hơn.

Theo hợp đồng, Robbins sẽ làm đạo diễn và biên đạo; Bernstein sẽ viết nhạc và lời. Tuy nhiên, do không kịp thời gian nên soạn giả trẻ tài năng Stephen Sondheim 25 tuổi được mời hợp tác. Cậu ta đã làm rất tốt nên Bernstein đã để cho cậu được công nhận độc quyền sáng tác lời nhạc.

Buổi biểu diễn gặp nhiều khó khăn, kể cả khi diễn tại sân khấu Broadway. Vào sáu tuần trước buổi diễn thử bắt đầu, nhà sản xuất bỏ việc. Sự kiện này khiến cho những kẻ thích chuyện phiếm về nhà hát chờ đợi một thảm họa nhớ đời. Liệu có ai muốn xem một vở nhạc kịch về chủ đề định kiến với nhiều cảnh chết chóc và một vụ cưỡng bức không thành? Nhưng ê-kíp đầy tài năng này vẫn tiếp tục khi nhận thấy rằng câu chuyện của Shakespeare phù hợp một cách kinh ngạc với bối cảnh hiện tại.

Những đóng góp của Leonard Bernstein

Vào thập niên 50, Bernstein dường như có mặt khắp các lĩnh vực: chỉ huy dàn nhạc, sáng tác nhạc giao hưởng, dạy nhạc cho các nhạc sĩ trẻ, viết nhạc cho phim (nổi bật là bản nhạc gốc cho kiệt tác của Elia Kazan “On The Waterfront”), trong khi đang vội soạn hai tác phẩm sân khấu hàng đầu cho Broadway gồm “On The Town” và “Wonderful Town”; ông còn viết một vở nhạc kịch hài (“Candie”), một vở nhạc kịch hiện đại, và một quyển sách. 

Ông còn chinh phục lĩnh vực truyền hình với chương trình “Omnibus Lecture” và “Young People’s Concerts”. Thậm chí, ngày nay những chương trình này được phát hành trên đĩa DVD và trở thành một chương trình hấp dẫn giới thiệu cho trẻ em và cả người lớn về những điều kỳ diệu của âm nhạc cổ điển.

Mặc dù Bernstein thường sáng tác theo phong cách cao trào, dissonant (hòa âm hơi chói tai) vốn được các nhà âm nhạc học giữa thế kỷ 20 ưa chuộng, nhưng trong tác phẩm “Câu chuyện phía Tây”, những cảm xúc chân thành, cởi mở được dồn nén cao độ thông qua thủ pháp hiện đại đã khơi nguồn cho đam mê và khao khát của ông chảy vào trái tim người nghe.

Với tất cả sự nghiệt ngã và bi kịch, “Câu chuyện phía Tây” là một vở nhạc kịch lãng mạn nhất của Mỹ. Chất trữ tình bay bổng của những bài hát như “Maria” và “Tonight” làm dịu đi chủ đề u ám của bạo lực và thù hận, tạo nên một tổng thể tốt đẹp hơn nhiều so với tình tiết.

“Câu chuyện phía Tây” năm 1961 – tác phẩm điện ảnh nhận được 10 giải Oscar 

Nhưng những phần khác cũng rất xuất sắc. Lời hát do Sondheim sáng tác cho buổi biểu diễn ở Broadway đầu tiên của ông tràn đầy cảm hứng và biểu đạt chân thực tính cách của nhân vật đến nỗi ông sẽ không bao giờ có thể sáng tác hay hơn nữa. Kịch bản hồi hộp, căng thẳng của tác giả Laurents thực sự được trau chuốt hơn cả bản gốc của Shakespeare ở nhiều phân cảnh, và vũ đạo năng động của Robbins khiến bạn kinh ngạc.

Được diễn lần đầu trên sân khấu Broadway năm 1957, vở nhạc kịch nhận được đánh giá tích cực và khá thành công, nhưng chính bộ phim điện ảnh năm 1961 mới đưa “Câu chuyện phía Tây” trở thành tác phẩm kinh điển được yêu thích như ngày nay. Robbins vốn là đạo diễn, nhưng chủ nghĩa hoàn hảo quá mức của ông đã khiến cho bộ phim bị chậm tiến độ và kinh phí tăng vọt. Do đó Robert Wise, đạo diễn phim “The Sound of Music” (Giai điệu hạnh phúc), được chọn thay thế.

Ngôi sao Natalie Wood tin rằng cô ấy sẽ hát những bài hát của nhân vật Maria. Tuy nhiên, do giọng nữ cao của cô không đạt được yêu cầu của nhạc opera nên các nhà sản xuất đã cho nữ ca sĩ “giấu mặt” nổi tiếng Marni Nixon lồng tiếng cho cô. (Nixon còn hát lồng tiếng cho Deborah Kerr trong bộ phim “The King And I” và Audrey Hepburn trong “My Fair Lady”).

Phim của đạo diễn Robert Wise đoạt 10 giải Oscar và vẫn là một trong những thành tựu sáng giá nhất của Hollywood.

“Câu chuyện phía Tây” năm 2021 – Đạo diễn Steven Spielberg và dàn diễn viên vừa hát và vừa khiêu vũ 

Giờ đây, đúng 60 năm sau, là đến lượt đạo diễn Steven Spielberg. Ông tránh việc tuyển diễn viên hạng A nhưng không biết hát hay khiêu vũ trong thể loại phim ca nhạc, ví dụ như “Sweeney Todd” hay “Mamma Mia”, vị đạo diễn này đã khôn khéo tuyển chọn những diễn viên trẻ, ít tiếng tăm hơn nhưng có khả năng làm mọi thứ mà không cần đóng thế.

Nam diễn viên Ansel Elgort vào vai Tony xuất sắc hơn Richard Beymer của đạo diễn Robert Wise và anh chàng này có thể tự hát. Còn hai diễn viên Mike Faist và David Alvarez nổi trội trong vai hai nhân vật đối đầu Riff và Bernardo.

Diễn viên Rita Moreno, từng thủ vai Anita hoàn hảo trong phiên bản năm 1961, nay trở lại ở tuổi 89, đóng vai chủ cửa hàng tốt bụng cố gắng hòa giải hai băng nhóm. Chất giọng dịu dàng của bà trong bài hát “Somewhere” khiến người nghe cảm động sâu sắc. Vai diễn Anita lần này do diễn viên Ariana DeBose thủ vai, một giọng ca xuất sắc cùng vũ đạo bốc lửa gần như tỏa sáng rực rỡ.

Toàn bộ dàn diễn viên thật xuất sắc nhưng tôi đã để vai nữ chính mới toanh ra mắt sau cùng – Rachel Zegler. Cô ấy có tất cả những gì Maria nên có – đáng yêu, ngây thơ, kiêu hãnh, quyết đoán, và cuối cùng là u sầu và phẫn nộ. Như thể vẫn chưa đủ, giọng hát truyền cảm của cô ấy khiến Marni Nixon mất cơ hội kiếm tiền. Hãy nhớ cái tên này nhé! Cô ấy sẽ thành công trong tương lai!

Biên kịch Tony Kushner phác họa mỗi nhân vật đều đồng cảm và thấu hiểu, kể cả cảnh sát cũng được miêu tả là có thiện cảm hơn so với phiên bản năm 1961. Đôi khi các nhân vật nói một ít tiếng Tây Ban Nha (không có trong bản gốc) nhưng không đến nổi gây nhầm lẫn cho khán giả không nói tiếng Tây Ban Nha. Khi các nhân vật nói, Anita sẽ nhắc nhở họ: “Hãy nói tiếng Anh đi! Chúng ta cần phải rèn luyện [tiếng Anh] cơ mà!”

Gustavo Dudamel và dàn nhạc giao hưởng New York Philharmonic phù hợp với bản nhạc bất hủ của Bernstein hơn; vũ đạo của Justin Peck cuồng nhiệt hơn của Robbins với một vài động tác mới mẻ. Tuy nhiên, hơn hết thảy, đây là màn trình diễn của đạo diễn Spielberg. Máy quay của ông bay lượn và lướt đi, mọi thời khắc sẵn sàng để lột tả câu chuyện; bằng nhiều cách mới mẻ thú vị, ông tạo ấn tượng ở cảnh ban công và buổi khiêu vũ tại phòng tập thể hình.

Rất nhiều điều có thể xảy ra sai sót nhưng hầu hết là không. Chỉ vài lỗi sai sót nhỏ. Tình tiết Tony hát bản “Cool” đối đáp với băng nhóm của anh ta không chạm được tới tận cùng cảm xúc như cách mà Robbin đã thành công trong phiên bản năm 1961. Và nhịp độ lại giảm đi ở khúc cuối thay vì nên tăng tốc như trong phiên bản của Wise.

Liệu “Câu chuyện phía Tây” phiên bản mới này sẽ thay thế được tác phẩm kinh điển của năm 1961 không? Không. Nhưng tác phẩm mới này hoàn toàn có thể hãnh diện sánh vai cùng. Giờ đây chúng ta hãy thôi lo lắng và bắt đầu nói lời cảm ơn đạo diễn tài ba Spielberg và đoàn phim đã mang kiệt tác này trở lại cuộc sống cho một thế hệ mới, bằng cảm xúc sâu sắc và tài năng phi thường.