Lực lượng lao động sụt giảm, vị thế ‘công xưởng thế giới’ của Trung Quốc bị lung lay

Cấu trúc thị trường lao động của Trung Quốc đang thay đổi, với lực lượng lao động giảm sút và chi phí lao động tăng. Những người trẻ tuổi miễn cưỡng làm việc cho các xưởng sản xuất, thị trường lao động quốc tế đang chuyển dịch sang Đông Nam Á và những nơi khác. Một số nhà phân tích bày tỏ những lo ngại rằng vị thế “công xưởng thế giới” của Trung Quốc có thể bị mất trong vòng một năm tới.

Theo cuộc điều tra dân số toàn quốc lần thứ bảy do giới chức Trung Cộng công bố, lực lượng lao động chính của Trung Quốc đang giảm. Những người trong độ tuổi từ 15 đến 59, chiếm 63% tổng dân số, đã giảm 7% so với một thập kỷ trước. Trong khi đó, 18% khác của tổng dân số, những người từ 60 tuổi trở lên, đã tăng 5% so với cùng thời kỳ.

Ông Nhậm Trạch Bình (Ren Zeping), chuyên gia kinh tế trưởng tại Soochow Securities, nói rằng kết quả của cuộc điều tra dân số cho thấy dân số Trung Quốc đang già đi với tốc độ và quy mô chưa từng thấy. Những người thuộc thế hệ Baby Boomer của đất nước này (sinh ra từ năm 1962 đến năm 1976) – đang rút khỏi thị trường lao động với tốc độ ngày càng nhanh. Trong quá khứ, nền kinh tế Trung Quốc đã được hưởng lợi nhiều từ việc bổ sung nhân khẩu trong thời kỳ này. Tuy nhiên, chính những người thuộc thế hệ đó (cùng nhóm tuổi từ 60 trở lên) sẽ sớm nghỉ hưu.

Theo Báo cáo Giám sát và Điều tra Lao động Nhập cư do Cục Thống kê của Trung Cộng công bố năm 2020, Trung Quốc có 286 triệu lao động nhập cư trong năm 2020, ít hơn 5 triệu người so với năm trước. Trong số đó, lao động nhập cư làm việc trong lĩnh vực sản xuất chiếm 27%.

Dữ liệu thống kê cho thấy từ năm 2008 đến năm 2018, số lao động nhập cư làm việc trong lĩnh vực sản xuất của Trung Quốc đã giảm với tốc độ trung bình hàng năm là 2.8%.

Ông Nhậm cho biết trong 5 năm tới, Trung Quốc không chỉ phải đối mặt với các vấn đề già hóa dân số, số trẻ em trong mỗi gia đình ít hơn, và người trẻ không kết hôn, mà còn có tăng trưởng dân số âm. Đây là một trong những mối đe dọa lớn nhất ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế và xã hội của Trung Quốc.

Chi phí lao động gia tăng

Nguồn lao động giảm dẫn đến những thay đổi về cung và cầu trên thị trường. Việc tăng lương cho nhân viên thuộc tầng lớp lao động phổ thông là điều không thể tránh khỏi. Ngoài ra, Trung Cộng đã in nhiều tiền hơn trong những năm gần đây, dẫn đến lạm phát nghiêm trọng. Chi phí sinh hoạt như quần áo, thực phẩm, nhà ở, và phương tiện đi lại càng ngày càng cao hơn; do đó, giá nhân công đương nhiên cũng tăng theo.

Theo dữ liệu do Cục Thống kê Trung Quốc công bố vào ngày 30/04, thu nhập bình quân hàng tháng của lao động nhập cư trong lĩnh vực sản xuất là 637 USD vào năm 2020, tăng 21.50 USD (tương đương với 3.5%) so với năm trước, đây là lĩnh vực có tốc độ phát triển nhanh nhất. Năm 2006, thu nhập bình quân hàng tháng của lao động nhập cư trong lĩnh vực sản xuất hoặc làm kinh doanh ở các thành phố là 150 USD. Với mức lương hàng tháng tăng gần gấp 4 lần trong vòng 15 năm, chi phí lao động của các doanh nghiệp sản xuất cũng tăng lên.

Ông Vương Tiến Cầu (Wang Jinqiu), giám đốc điều hành một công ty có trụ sở tại Thượng Hải, nói với The Epoch Times rằng chi phí lao động cao là một khoản chi lớn đối với các doanh nhân Trung Quốc. Người chủ doanh nghiệp cũng được yêu cầu cung cấp cho người lao động bảo hiểm thiết yếu và lương hưu – chiếm khoảng 1/3 tiền lương của họ. Ví dụ, đối với một công nhân có thu nhập hàng tháng là 777 USD, người chủ doanh nghiệp phải trả khoảng 200 USD cho các khoản phí khác ngoài khoản đóng góp của chính người đó cho hệ thống an sinh xã hội, khiến chi phí nhân công trở nên rất đắt đỏ.

Người trẻ miễn cưỡng vào làm cho các nhà xưởng

Một thực tế khác ảnh hưởng đến thị trường lao động của Trung Quốc là những người trẻ tuổi ngày nay không muốn làm việc trong các xưởng sản xuất.

Phần lớn thanh niên ngày nay là con một trong các gia đình. Nhiều người có trình độ học vấn cao và không muốn làm công nhân. Ngay cả những người ở vùng nông thôn cũng ngại rời xa quê hương và cha mẹ để đến làm việc ở những nơi có thời gian làm việc dài, an ninh kém, và môi trường làm việc tồi tệ.

Tạp chí Tài Kinh (Caijing) của Trung Quốc cũng đưa tin rằng ngành sản xuất đang mất dần sức hấp dẫn đối với giới trẻ. Ngày càng có nhiều người trẻ thích làm việc ở quê nhà trong các ngành dịch vụ mới nổi như giao thức ăn, lái xe taxi, chuyển phát nhanh, và phát sóng trực tiếp, những công việc đem lại nguồn thu nhập nhanh chóng và linh hoạt.

Trong bản tin của mình, tạp chí Tài Kinh cho biết trong năm 2020, 170 triệu lao động nhập cư đã rời khỏi nhà, ít hơn 5 triệu người so với năm trước. Chiết Giang, Giang Tô, Quảng Đông và các tỉnh sản xuất lớn khác, nơi từng có một dòng chảy lớn lao động ngoại quốc, hiện đang phải đối mặt với “khó khăn trong việc tuyển dụng” và “thiếu hụt lao động”.

Ông Đổng Sinh (Dong Sheng) là chủ sở hữu của Công ty Điều phối Lao động Nhân Nghĩa tại Quảng Châu, ông nói với tạp chí Tài Kinh rằng vào năm 2006, các khách hàng có thể “tuyển dụng bao nhiêu tùy thích” thông qua dịch vụ điều phối lao động của ông, nhưng bắt đầu từ năm 2019 thì việc tìm kiếm lao động đã rất khó khăn. Năm 2020, hơn 200 người đã được tuyển mỗi ngày, nhưng đến cuối tháng 04/2021, con số đó đã giảm xuống còn khoảng 70 người.

Thị trường lao động quốc tế đang chuyển dịch sang Đông Nam Á và các nơi khác

Trong vài năm qua, các công ty ngoại quốc đã ồ ạt rời khỏi Trung Quốc và chuyển nhà xưởng sang các nước Đông Nam Á. Ví dụ, Panasonic sẽ đóng cửa xưởng sản xuất pin khô ở Thượng Hải và chuyển một số công việc sang các nhà xưởng ở Trung Mỹ cho thị trường Bắc Mỹ. Sony chuyển xưởng sản xuất điện thoại thông minh từ Bắc Kinh sang Thái Lan. Apple đang chuyển tám xưởng đúc linh kiện từ Trung Quốc sang Ấn Độ. Samsung đã đóng cửa các nhà xưởng sản xuất điện thoại, máy tính và tivi ở Trung Quốc và chuyển các nhà xưởng đó sang Việt Nam. Trước đó, Nike, Adidas, Uniqlo, Muji, và các thương hiệu quốc tế khác đã chuyển nhà xưởng sang Campuchia, Việt Nam, Indonesia, Bangladesh, và những nơi khác.

Theo tạp chí Tài Kinh, một chủ tịch của một doanh nghiệp Chiết Giang đã đến Uzbekistan vào năm 2019 để nghiên cứu môi trường đầu tư của quốc gia này đối với ngành sản xuất. Ông nhận thấy rằng mình có thể được hưởng các chính sách ưu đãi về đất đai, nhà xưởng, thuế, và các khía cạnh khác nếu đầu tư vào Uzbekistan. Mức lương hàng tháng của mỗi nhân viên địa phương là khoảng 155 USD, và “họ cũng rất có năng lực và có thể làm thêm giờ mỗi ngày”.

Công ty chứng khoán Daiwa của Nhật Bản đã dự đoán rằng Trung Quốc sẽ mất vị thế công xưởng của thế giới chậm nhất vào năm 2022.

Ông Trương Kinh Luân (Zhang Jinglun) – một nhà nghiên cứu về tài chính, kinh doanh, và kinh tế, làm việc tại Hoa Kỳ – nói với The Epoch Times rằng môi trường kinh tế ngày càng tồi tệ và việc di dời hàng loạt của các xưởng sản xuất sẽ dẫn đến một đội quân lao động thất nghiệp – sẽ làm giảm chi phí lao động – nhưng một lực lượng lao động bị thu hẹp và một xã hội già hóa cũng sẽ đè nặng lên nền kinh tế, tạo ra một vòng luẩn quẩn.