Moscow sử dụng các chiến đấu cơ cũ của Wagner để thiết lập sức mạnh ở Phi Châu

Darren Taylor

JOHANNESBURG, Nam Phi — Quân đoàn Phi Châu của Nga, tổ chức kế thừa của Tập đoàn Wagner, đang tăng cường về chiến lược, năng lực, nhân lực, và trang thiết bị quân sự, bất chấp dự đoán của các cơ quan tình báo phương Tây, theo một báo cáo mới của Viện Quan hệ Quốc tế Ba Lan (PISM).

Tháng 08/2023, sau vụ ám sát người sáng lập Wagner Yevgeny Prigozhin bị nghi ngờ là do Điện Kremlin thực hiện sau khi ông này lãnh đạo một cuộc nổi dậy chống lại các chỉ huy quân sự của Tổng thống Vladimir Putin, người ta dự đoán rằng ảnh hưởng quân sự của Nga ở Phi Châu sẽ suy yếu.

Hai nhà phân tích an ninh hàng đầu của Đông Âu cho biết, thay vào đó, Moscow đã chuyển đổi một “nhóm lính đánh thuê nghèo nàn” thành Quân đoàn Phi Châu để thắt chặt sự kiểm soát của mình ở vài khu vực, và mở rộng sang những khu vực khác.

Nhà phân tích an ninh và quân sự quốc tế Filip Bryjka và ông Jedrzej Czerep – người đứng đầu Chương trình Phi Châu của PISM – viết rằng Quân đoàn Phi Châu hiện chắc chắn đang nằm dưới sự bảo trợ của ba cơ quan an ninh nhà nước Nga, với mục tiêu có từ 30,000 đến 40,000 quân ở Phi Châu vào cuối năm 2024.

Tuy nhiên, mục tiêu này không chắc đạt được, dựa trên những mục tiêu của Moscow ở Ukraine, họ viết rằng tham vọng của Quân đoàn Phi Châu cho thấy Tổng thống Putin quyết tâm thiết lập sự hiện diện quân sự lớn trên lục địa giàu khoáng sản nhất thế giới này.

Báo cáo của họ đưa ra con số quân Nga hiện tại ở Phi Châu là 6,000 quân, trong đó khoảng một nửa là “cựu chiến binh Wagner, có kinh nghiệm chiến đấu.”

Nghiên cứu của PISM cho biết việc Quân đoàn Phi Châu trợ giúp thành công các lực lượng của Mali chống lại phe ly khai đã khẳng định họ “đã sẵn sàng tiến hành các chiến dịch quân sự quy mô lớn ở Phi Châu.”

Ông Bryjka và ông Czerep – những người có quyền truy cập vào nhiều nguồn khác nhau trong đó có các tài liệu quân sự của Nga – nói rằng Điện Kremlin muốn sử dụng Quân đoàn Phi Châu để tạo ra một khối chống phương Tây trải dài từ Guinea ở Tây Phi đến Eritrea ở Đông Phi.

Việc này sẽ giúp Nga tiếp cận các cảng ở Đại Tây Dương và Hồng Hải, cũng như lượng lớn tài nguyên thiên nhiên, gồm các khoáng sản quan trọng, vàng, kim cương, và dầu mỏ.

Một số thành viên của khối được đề xướng này đã sẵn sàng, với việc chính quyền quân sự của Burkina Faso, Mali, và Niger trục xuất các lực lượng đến từ nước cai trị thuộc địa cũ là Pháp, thay thế họ bằng quân đội của Quân đoàn Phi Châu.

Các nhà phân tích Ba Lan cho rằng Điện Kremlin đã phá bỏ “đế chế của ông Prigozhin”, trao quyền kiểm soát các hoạt động kinh doanh, tuyên truyền, và lính đánh thuê của Wagner cho Tình báo Quân đội (GRU), Cơ quan Tình báo Ngoại quốc (SVR), và Cơ quan An ninh Liên bang (FSB), trước đây được biết đến là KGB.

Họ nhận thấy Quân đoàn Phi Châu đã giữ lại một số phương diện trong chiến lược của ông Prigozhin đối với lục địa này.

Những nhà nghiên cứu này viết: “Đổi lại cho việc cung cấp các dịch vụ quân sự cho chính quyền địa phương, thì các công ty Nga có cơ hội khai thác tài nguyên thiên nhiên ở đó [bao gồm vàng, kim cương, dầu, gỗ, uranium, và kim loại đất hiếm].”

“Số tiền thu được theo cách này, vốn không thể ước tính chính xác, chủ yếu được sử dụng để tài trợ cho quân đoàn này.”

“Tuy nhiên, số tiền này cũng có thể được sử dụng ở một mức độ nào đó để chi trả cho nỗ lực chiến tranh ở Ukraine. Chẳng hạn, Nga đã thanh toán bằng vàng cho một hợp đồng năm 2022 trị giá 1.75 tỷ USD để mua 6,000 thiết bị bay điều khiển từ xa Shahed-136 của Iran.”

Theo ông Bryjka và ông Czerep, Quân đoàn Phi Châu có ý định thành lập một “trung tâm gây ảnh hưởng” và một “trung tâm tiếp vận” ở Libya, nơi Moscow đang trợ giúp quân nổi dậy kiểm soát các khu vực phía đông của quốc gia giàu dầu mỏ này.

Một thỏa thuận quân sự giữa quân đoàn này và thủ lĩnh phiến quân, Tướng Khalifa Haftar, cho phép Nga thiết lập một căn cứ hải quân lâu dài ở cảng Tobruk; điều này sẽ đưa các lực lượng của Moscow vào khoảng cách tấn công các mục tiêu trên khắp châu Âu.

Báo cáo còn cho biết hiện tại, trung tâm quyền lực của Quân đoàn Phi Châu là Liên minh Các quốc gia Hoang mạc thảo nguyên (Alliance of Sahel States-AES), bao gồm Burkina Faso, Mali, và Niger.

Hồi tháng Một, những nước này tuyên bố sẽ rời khỏi tổ chức khu vực ECOWAS mà họ cáo buộc bị phương Tây kiểm soát.

Ông Bryjka và ông Czerep cho biết kế hoạch của Nga nhằm sử dụng Quân đoàn Phi Châu để xây dựng các nhà máy luyện vàng, xây dựng các lò phản ứng hạt nhân và trang trại quang năng ở Burkina Faso và Mali là bằng chứng cho chiến lược mới và dài hạn của Moscow ở lục địa này.

Báo cáo của họ cho biết có nhiều dấu hiệu rõ ràng cho thấy Chad sẽ là quốc gia tiếp theo chính thức đứng về phía với Moscow, vì các lực lượng đặc nhiệm của Hoa Kỳ đã rời khỏi nước này hồi đầu tháng Năm.

Các tác giả báo cáo này đưa ra vài khuyến nghị để chống lại các hoạt động của Quân đoàn Phi Châu ở lục địa này, trong đó có việc các cường quốc phương Tây phối hợp tốt hơn việc áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với các tác nhân có liên quan đến lực lượng này; và phương Tây nên xem xét nhắm mục tiêu vào Quân đoàn Phi Châu bằng “các cuộc tấn công mạng để phá hủy cơ sở hạ tầng được sử dụng cho các chiến dịch tin giả [trong đó có cả các trang trại gây ảnh hưởng và thu thập dữ liệu ở Phi Châu].”