Một trận đại dịch giúp ta thấu thị hơn lẽ nhân sinh
Con virus vô hình khiến cả thế giới chao đảo. Nhưng Phật gia giảng: “Không có gì là ngẫu nhiên.” Dường như nó cũng là một sự sắp xếp vô hình để loài người nhận ra những điều quan trọng quyết định sự sinh tử của mỗi người.
Trận ôn dịch khiến lòng người hoảng loạn. Nhưng xét cho cùng thì chúng ta vốn vẫn sống trong sự bấn loạn lâu nay đó thôi. Nếu nhìn lại những ngày trước đại dịch, chẳng phải ai cũng sống trong một cuộc chạy đua. Giao thông hỗn loạn, ai cũng vội vã đi như chạy, mấy giây đèn đỏ cũng không thể kiên nhẫn chờ nổi. Nhưng đâu chỉ giao thông, việc gì chẳng biến thành chạy: chạy trường, chạy điểm, chạy việc, chạy tiền, chạy chức, chạy quyền, chạy ăn, chạy doanh số, chạy thành tích… Virus khiến cuộc sống chậm lại hay bởi chúng ta đã sống quá nhanh. Cuộc sống của chúng ta khác nào cuộc thi chạy; cuộc đời khác nào cuộc đua mà cái đích cuối cùng cũng chỉ là nghĩa trang mà thôi.
Phải chăng Thượng đế thông qua con virus khiến chúng ta dừng lại tất cả cuộc đua học hành, kiếm tiền, chạy chọt, toan tính, thi đua, tranh đấu… Thật tình cờ mà không ngẫu nhiên, nó khiến mọi người phải sống chậm lại; nó tạo ra thời gian cần thiết để chúng ta suy ngẫm về chính mình và cuộc đời. Bằng cách đó, ta có cơ hội để nhìn lại xem ta đang sống vì điều gì, bằng cách nào và sẽ đi về đâu, điều gì thực sự quan trọng trong cuộc đời…
Virus phơi bày sự thật dưới ánh sáng khác
Trước khi có đại dịch, điều khiến người ta quan tâm nhiều nhất là danh, lợi, tiền, quyền, sự thành công, các thứ giải trí xa hoa… Khi dịch bệnh khiến hàng ngàn người chết, người ta mới thấu hiểu tất cả những thứ đó không bảo đảm cho con người thoát khỏi virus, bởi vì nó không có cách nào để mua bằng tiền hay hối lộ, như cách con người vẫn tin dùng thứ quyền năng đó.
Khi nhận ra tiền, quyền không mua được sức khoẻ và hạnh phúc, sự an toàn, không mua được thời gian sống, sự thật về những điều con người ta suốt đời theo đuổi được chiếu rọi bằng một thứ ánh sáng khác, và những giá trị mà ta tin tưởng bám chặt vào bấy lâu hóa ra cũng chỉ là ảo ảnh.
Đại dịch khiến con người đánh giá lại vai trò những thứ ta tưởng là quan trọng. Chúng ta cố gắng theo đuổi các thứ bề ngoài, nhưng giờ đây, khi ai ai cũng phải đeo khẩu trang cũng như là ai ai cũng bình đẳng trước cái chết, những thứ tô son dát vàng bên ngoài cũng sẽ trở nên vô nghĩa. Chức vụ, tiền bạc, đất đai, nhà cửa… không là gì cả trước phán quyết của con virus vô hình.
Ngài Benjamin Franklin từng nói: “Phần lớn những nỗi thống khổ của nhân loại đều do con người tự gây ra vì đánh giá sai giá trị của nhiều điều.”
Khi không phải đeo khẩu trang, vốn dĩ con người chẳng phải vẫn luôn đối với nhau bằng một cái mặt nạ. Cái mặt nạ của những xã giao hình thức, quà cáp biếu xén, chúc tụng tiệc tùng, đối nhân xử thế. Con người ảo tưởng về giai cấp, vị thế, tin rằng mình có thể hơn người khác vì địa vị, lượng tài sản sở hữu. Nhưng hóa ra virus không phân biệt sang hèn, không phân biệt thể chế chính trị, dân tộc, giới tính hay tuổi tác, giàu nghèo, trình độ, giai cấp, quốc tịch. Nó nói với ta rằng: “Con người sinh ra bởi Thượng đế và bình đẳng trước sự sống và cái chết.”
Ai cũng chán nản vì phải cách ly, nhưng vốn dĩ sự cách ly của lòng người thì lúc nào chẳng tồn tại. Khi không có sự cách ly bởi dịch bệnh thì người ta vẫn cách ly nhau bằng công nghệ đó thôi. Lạ lùng thay phương tiện giúp con người kết nối nhanh hơn lại đẩy họ ra xa nhau nhiều hơn.
Người ta nghi ngờ, thù hận, đấu tranh với nhau, miệt thị nhau về vùng miền ngay cả khi cùng nhau chống dịch, thờ ơ với những thân phận yếu thế, vẫn bàng quan với những bất công miễn sao đời mình được yên ổn. Thực ra chúng ta vốn đã luôn sống quá lâu trong sự cách ly của lòng người, mà nó còn xa xôi hơn sự cách ly về địa lý rất nhiều
Thời gian phải ở yên một chỗ vì giãn cách đối với nhiều người là không thể chịu nổi. Bởi vì bấy lâu nay niềm vui của chúng ta đến từ những thứ bên ngoài. Phần lớn thời gian con người dùng để xây dựng cái bề ngoài, nào nhà, xe, quần áo, hàng quán, điện thoại, giải trí… Và khi những sự vui thú bề ngoài đó bị dừng lại bởi đại dịch, chúng ta cảm thấy trống rỗng, vô vị, chán nản. Càng mưu cầu những thứ bên ngoài, con người càng rơi vào vòng xoáy của vật chất. Khi dục vọng và tham vọng chi phối thì con người càng rời xa các giá trị đạo đức. Và lòng tham thì vô hạn cho nên càng chạy ra ngoài con người càng rời xa chính mình.
Hàn Phi Tử nói: “Mang theo dục vọng nhiều, tâm ắt sẽ loạn; tâm loạn thì dục vọng càng mạnh mẽ; dục vọng càng mạnh mẽ khiến tà tâm chi phối; tà tâm chi phối làm cho cách hành xử bị rối loạn; hành xử rối loạn chắc chắn sẽ sinh ra tai họa.”
Chúng ta đã tạo ra một xã hội rối loạn và chạy theo nó, cuốn vào cái vòng hoảng loạn, mà chúng ta vừa là nạn nhân, vừa là nguyên nhân. Nhưng khi có thời gian tĩnh lại, người ta sẽ nhận ra cái khiến ta quay cuồng, hoảng loạn đó là bởi ta không nhận ra những giá trị thật và ảo mà bấy lâu ta vẫn theo đuổi. Khi ta sống bằng những giá trị ảo thì chỉ cần một cơn lốc cũng đủ khiến hồn xiêu phách lạc. Cuộc sống chậm lại, nếu tỉnh táo xem xét, thực ra cũng chỉ là dừng lại những thứ phù phiếm, vô nghĩa mà bấy lâu người ta dành quá nhiều thời gian công sức để đánh đổi mà thôi.
Thiên tai hay nhân họa
Trong cơn hoảng loạn trước tin tức về dịch bệnh – thiên tai – người ta lại càng tuyệt vọng bởi nhân họa, với đủ chuyện cay đắng đau lòng về cách hành xử của con người trong cơn hoạn nạn chung. Khi dịch bệnh xảy ra, người ta sẵn sàng bán luôn cả nhân phẩm để trục lợi bằng mọi mánh lới buôn bán với giá cắt cổ, như thể đại dịch không phải là nỗi nguy hiểm cho đồng bào mà là cơ hội để kiếm tiền. Khẩu trang, thực phẩm, thuốc men, bất cứ thứ gì cũng có thể là mục tiêu tranh giành hoặc kiếm lợi.
Người vô tình bị nhiễm bệnh trở thành đối tượng bị ghẻ lạnh, truy đuổi, thóa mạ, khinh bỉ. Ngay cả khi làm từ thiện hay cứu trợ thì họ lại tiếp tục mạt sát nhau vì vùng miền, vì chích hay không chích vaccine, hơn thua nhau lời ăn tiếng nói. Virus corona thì không ai nhìn thấy, nhưng con virus trong tâm người thì được dịp hiển hiện, phơi bày ra thật não nùng.
Đại dịch khiến xã hội trở thành một màn trình diễn khổng lồ, mà trên sân khấu đó người ta được xem cả hài kịch lẫn bi kịch trong một vở diễn vô tiền khoáng hậu, nơi những chiêu trò dối trá hiện ra chẳng còn kể đến liêm sỉ, và các khái niệm bị đảo lộn, các giá trị bị sụp đổ, nhân phẩm con người bị đẩy xuống tận cùng.
Virus nói rằng: nhân tâm con người mới là thứ virus khủng khiếp nhất.
Mỗi ngày, con virus lần lượt phơi bày tất cả sự thật mà chúng ta từ lâu đã không có khả năng nhìn thấy hoặc cố tình quên đi. Nó phơi bày ra toàn bộ những cái được che đậy, trang điểm màu mè. Trước con virus vô hình, con người bộc lộ rõ bản chất như soi vào chiếc gương của phẩm giá: cơ hội, lòng tham hay sự hy sinh, tính trách nhiệm, sự vô cảm, trí tuệ hay vô minh, những người tử tế và những kẻ đạo đức giả… không chỉ ở phương diện cá nhân mà còn ở cả tầm cỡ quốc gia, nhân tính hay dân tộc tính…, đều hiển hiện rõ ràng. Những thứ chưa được phơi bày ra ánh sáng của sự thật chỉ còn là vấn đề thời gian! Đại tự nhiên hiểu rõ lòng người, và mọi sự vô tình đều có thể là hữu ý để con người thể hiện chính mình trong một cuộc phán xét sinh tử.
Cuộc thanh lọc của những giá trị
“Nhiều dục vọng sinh ra tai họa.” Trong chữ Hán, từ “bận rộn” 忙 gồm bộ “tâm”⺖ và chữ “vong” 亡 ghép lại, biểu hiện nội hàm: một người luôn quá bận rộn sẽ đánh mất trái tim và làm hủy diệt lòng người. Đây chẳng phải chính là lời cảnh báo của Thần đối với con người sao? Loài người đổ xô đi làm những điều có vẻ quan trọng, nhưng quên làm một thứ quan trọng nhất là tự cứu bản thân mình.
Những thảm họa liên tiếp bất ngờ phải chăng đang cố gắng lan truyền thông điệp về sự vô thường mong manh của sinh mệnh? Rằng hành trình của đời người không phải là đến thế giới này miệt mài tranh giành nơi danh lợi, vật chất. Bởi vì đến giờ có lẽ mọi người đều có thể thấy, khi có đại nạn thì tiền kiếm được dẫu bằng núi cũng không cứu nổi chính mình. Phải chăng đó chính là điểm hóa của Thần cảnh tỉnh con người nhìn lại chính mình trong quy luật nhân quả bất biến của vũ trụ.
Mỗi người đều đã tạo nên một mảnh vỡ trong xã hội ngày một tan nát về đạo đức và lương tri. Thế giới đã bất ổn từ quá lâu rồi, đã mục ruỗng từ bên trong; khi các giá trị đạo đức bị đảo lộn, cái xấu, ác, giả dối thống trị thế giới. Và mỗi người đều góp sóng thành bão trong đó.
Con virus nguy hiểm nhất thực ra chính là con người khi đánh mất bản tính thiện lương, đánh mất những giá trị tốt đẹp đã có, đánh mất mình trong vòng xoáy vật chất, danh, lợi, tình. Bao nhiêu thảm họa trong lịch sử đã xảy ra đều là khi lòng người vô Đạo.
Cuộc đào thải ở bên ngoài khiến số người tử vong không ngừng tăng lên và thực sự thì người ta còn chưa biết chính xác số lượng người nhiễm và tử vong là bao nhiêu. Nhưng không chỉ thế, nó còn là cuộc thanh lọc từ bên trong: thanh lọc những giá trị ảo, những thứ không cần thiết cho đời sống, những giả dối, lòng tham, độc ác, vô cảm, vô trách nhiệm…
Trạng Trình có câu sấm truyền rằng:
“Mười phần chết bảy còn ba. Chết hai còn một mới ra thái bình.”
Lời sấm về một cuộc đào thải đáng sợ. Nhưng cũng nhắc nhở con người cách vượt qua nó, bằng cuộc thanh lọc ở bên trong. Khi cái phần xấu trong mỗi người “chết” đi, thì cơ hội sống của con người sẽ tăng lên. Và cái phần còn lại đó có lẽ sẽ là ngày thái bình của nhân loại?
Tâm bất động ức chế vạn động
Chiếc khẩu trang chỉ để che chắn cái bên ngoài hay là do Thượng đế đang nhắc ta quay vào bên trong, tìm lại những giá trị cơ bản của sinh mệnh – điều chân chính đem đến sự yên định và bình an nơi mình. Chỉ khi mong muốn tìm vào bên trong chính mình, người ta mới thấy sự cần thiết và vẻ đẹp của sự tĩnh tại, giống như trong trạng thái thiền định; chúng ta sẽ nhận ra sự giàu có không phải ở thế giới bên ngoài mà trong chính nội tâm mình; chúng ta cảm nhận sự đủ đầy trong tỉnh thức và giác ngộ; đó mới là sự đủ đầy vốn không thể bị lấy đi bởi virus hay bất kỳ thế lực nào.
Bình tĩnh suy xét điều gì mới thực sự có thể cứu vãn chúng ta trong hoạn nạn. Virus không chỉ có một loại, trước đây thế giới đã trải qua đại dịch SARS, và tương lai, biết đâu sẽ còn những đại dịch nào khác nữa. Chế tạo ra vaccine này thì lại có virus khác… Chừng nào chúng ta còn mãi chạy chữa cái bên ngoài, và không nhìn nhận nguyên nhân sâu xa từ bên trong, thì cuộc sống của chúng ta sẽ mãi chỉ là chạy theo các tai hoạ mà thôi.
Những cảm xúc tiêu cực lại là một chất xúc tác khiến cơ thể trở nên yếu hơn. Người ta có thể chưa thiệt mạng vì bệnh, nhưng đã có thể mất mạng vì sợ hãi, lo lắng, hoảng loạn. Đó đều là những trạng thái khiến con người suy giảm năng lượng miễn dịch tự nhiên, vốn là cách duy nhất chống lại virus.
Sống chậm lại để nhận ra ý nghĩa cuộc đời là viên mãn trong phẩm hạnh của mình, với niềm tin vào Thần Phật và quy luật Nhân quả. Chính sự bình an nơi tâm là nguồn năng lượng lớn để chúng ta miễn nhiễm với bệnh dịch. Trong trạng thái thiền của tâm trí, chính là khi ta có đủ năng lượng để bình yên trước biến động cuộc đời. Nhưng sự bình an đó chỉ có khi chúng ta có niềm tin vào những giá trị bất biến. Những giá trị tinh thần thuộc về đạo đức, luôn cao hơn cả sự tồn vong của một con người. Khi trong tâm có Đạo, mọi biến loạn sẽ dừng lại ở bên ngoài ta, mà đời người cũng giữ được an nhiên trong mọi cảnh ngộ.
Thiên tai, dịch bệnh là lời cảnh tỉnh của Thượng đế, để con người quay lại lựa chọn yêu thương và tử tế với nhau. Bởi vì suy cho cùng thì thế giới này chỉ nên tồn tại và chỉ có thể tồn tại bằng sự chân thực, lòng thiện lương, bao dung, những phẩm chất cao quý tương thông với Trời, với Thần. Đó là cách Thần Phật, Thượng đế sẽ bảo hộ những đứa con của Ngài.