Nga tạm ngưng tham gia hiệp ước vũ khí hạt nhân cuối cùng với Hoa Kỳ

ADAM MORROW

Hôm 21/01, Tổng thống (TT) Nga Vladimir Putin tuyên bố Moscow đơn phương tạm ngưng tham gia hiệp ước New START – hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân cuối cùng còn lại với Hoa Kỳ.

“Kể từ hôm nay, Nga sẽ ngừng tham gia vào hiệp ước vũ khí tấn công chiến lược này,” TT Putin nói trong một bài diễn văn trước quốc gia, gần một năm sau khi Nga phát động cuộc xâm lược Ukraine.

“Chúng ta sẽ không rút khỏi thỏa thuận,” ông nói rõ. “Chúng ta chỉ là đang tạm dừng [sự tham gia của chúng ta vào] thỏa thuận này.”

Hiệp ước New START, được ký lần đầu tiên vào năm 2010 và có hiệu lực vào năm sau, nhằm đặt ra các giới hạn đối với kho vũ khí hạt nhân lớn của cả hai quốc gia.

Vào năm 2021, ngay sau khi TT Hoa Kỳ Joe Biden nhậm chức, hiệp ước đã được gia hạn thêm năm năm nữa.

Hoa Kỳ và Nga được cho là chiếm khoảng 90% tổng số đầu đạn hạt nhân hiện có trên toàn thế giới.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Không Phổ biến Vũ khí Hạt nhân có trụ sở tại Hoa Thịnh Đốn, kho vũ khí của Nga gồm khoảng 5,977 đầu đạn hạt nhân, trong khi Hoa Kỳ hiện sở hữu khoảng 5,550 đầu đạn.

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken mô tả tuyên bố này là “đáng tiếc và vô trách nhiệm.”

“Chúng tôi sẽ theo dõi sát sao để xem Nga thực sự làm gì,” ông Blinken nói với các phóng viên. “Tất nhiên, chúng tôi sẽ bảo đảm rằng trong bất kỳ trường hợp nào, chúng tôi đều ở tư thế thích hợp vì an ninh của chính đất nước chúng ta và của các đồng minh của chúng ta.”

Về phần mình, liên minh NATO có trụ sở tại Brussels cho biết thông báo của ông Putin báo hiệu sự kết thúc của cấu trúc kiểm soát vũ khí toàn cầu hiện có.

“Với quyết định hôm nay [của Nga] về New START, cấu trúc kiểm soát vũ khí đầy đủ đã bị dỡ bỏ,” Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg nói với các phóng viên. “Tôi mạnh mẽ khuyến khích Nga xem xét lại quyết định của mình và tôn trọng các thỏa thuận hiện có.”

Ông Putin gọi việc thanh tra các cơ sở hạt nhân là ‘lố bịch’

Tháng trước, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ tuyên bố trong một báo cáo trước Quốc hội rằng Nga từ chối cho phép thanh tra tại chỗ các cơ sở vũ khí hạt nhân của mình. Báo cáo cũng tuyên bố rằng Moscow đã không hồi đáp các yêu cầu của chính phủ TT Biden để thảo luận về việc họ bị cáo buộc không tuân thủ hiệp ước New START.

“Nga không tuân thủ nghĩa vụ của mình theo hiệp ước New START nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động thanh tra trên lãnh thổ của mình,” Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cho biết trong một tuyên bố hôm 31/01.

“Việc Nga từ chối tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động thanh tra ngăn cản Hoa Kỳ thực hiện các quyền quan trọng theo hiệp ước và đe dọa khả năng kiểm soát vũ khí hạt nhân giữa Hoa Kỳ và Nga.”

Trong bài diễn văn hôm 21/02, ông Putin mô tả yêu cầu của phương Tây rằng Nga mở cửa các cơ sở vũ khí hạt nhân của mình để thanh tra tại chỗ là “lố bịch”.

“Hoa Kỳ và NATO công khai tuyên bố rằng mục tiêu chiến lược của họ là đánh bại Nga,” ông nói. “Ấy vậy mà họ nghĩ rằng họ sẽ được phép kiểm tra các cơ sở vũ khí hạt nhân của chúng ta sao?”

Ông nói thêm rằng trong khi Hoa Thịnh Đốn yêu cầu thanh tra tại chỗ các cơ sở hạt nhân của Nga, thì các đồng minh NATO đang tích cực giúp Ukraine tấn công các căn cứ không quân chiến lược của Nga. Các căn cứ không quân nằm sâu trong lãnh thổ Nga này đã bị tấn công hồi tháng 12/2022, làm dấy lên lo ngại về khả năng trả đũa của Moscow.

Vào ngày 05/12/2022, hai căn cứ không quân ở miền trung nước Nga đã bị tấn công bằng phi cơ không người lái không rõ nguồn gốc, làm hư hại hai phi cơ. Đây là một trong những căn cứ có oach tạc cơ chiến lược tầm xa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.

Mặc dù Kyiv không nhận trách nhiệm về các vụ tấn công đó, nhưng sự kiện này đã được các quan chức quân sự Ukraine ca ngợi rộng rãi.

Trong bài diễn văn của mình, ông Putin cũng thu hút sự chú ý đến kho vũ khí hạt nhân đáng kể mà Anh và Pháp đang sở hữu, cả hai đều là thành viên cốt cán của NATO. Mặc dù những kho vũ khí này là một phần của cái mà ông Putin gọi là “tiềm năng tấn công kết hợp” của NATO, nhưng cả hai kho vũ khí đó đều không tuân theo những hạn chế được đặt ra trong hiệp ước New START.

Theo ông Putin, vũ khí hạt nhân của Anh và Pháp “cũng nhắm vào chúng ta; chúng nhắm vào Nga.”

Tuyên bố cùng thời điểm với chuyến công du của Tổng thống Biden

Bài diễn văn của ông Putin tại Moscow diễn ra cùng thời điểm với chuyến công du của ông Biden tới Ukraine và nước láng giềng Ba Lan.

Hôm 20/02, tổng thống Hoa Kỳ đã có chuyến công du kéo dài một giờ tới Kyiv, trong đó ông nhắc lại sự ủng hộ kiên định của Hoa Thịnh Đốn đối với nỗ lực chiến tranh của Ukraine. Ông cũng cam kết viện trợ thêm 500 triệu USD cho Kiev.

Kể từ khi TT Biden nhậm chức vào tháng 01/2021, Hoa Kỳ đã cung cấp cho Ukraine hơn 25 tỷ USD viện trợ an ninh.

Từ Kyiv, TT Biden đến thủ đô Warsaw của Ba Lan, nơi ông có bài diễn văn vào ngày 21/02, đánh dấu một năm Moscow xâm lược Ukraine.

Nga xâm lược Ukraine vào ngày 24/02/2022. Kể từ đó, các lực lượng Nga đã chiếm được nhiều vùng lãnh thổ rộng lớn ở khu vực Donbas nói tiếng Nga và dọc theo bờ biển phía nam Biển Đen của đất nước này.

Moscow tuyên bố đơn phương sáp nhập các vùng Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia, và Kherson do Nga kiểm soát sau khi giám sát các cuộc trưng cầu dân ý bị lên án rộng rãi hồi tháng 10/2022.

Kyiv và các đồng minh phương Tây đã bác bỏ tính hợp pháp của quyết định này, trong khi các quan chức quân đội Ukraine đã cam kết sẽ giành lại toàn bộ lãnh thổ đã mất bằng vũ lực.

Moscow nói rằng cuộc xâm lược của họ và các cuộc sáp nhập sau đó là nhằm bảo vệ những người nói tiếng Nga ở vùng Donbas (bao gồm Donetsk và Luhansk) khỏi sự lạm dụng bị cáo buộc của chính phủ Kyiv.

Về phần mình, Kyiv bác bỏ cáo buộc này, nói rằng các hành động của Nga là xâm lược lãnh thổ bất hợp pháp.

Bất chấp các cuộc phản công thành công của Ukraine vào mùa thu năm ngoái, các lực lượng Nga kể từ đó dường như đã giành lại thế chủ động. Trong những tuần gần đây, họ đã chiếm được các vị trí quan trọng ở khu vực Donetsk, với sự giúp đỡ của các đồng minh địa phương và Tập đoàn Wagner, một tổ chức bán quân sự do Điện Kremlin điều hành.

Những suy đoán đã tăng lên trong những tuần gần đây rằng ngày tròn một năm của cuộc xung đột có thể xảy ra cùng thời điểm với các cuộc tấn công mới của Nga dọc theo chiến tuyến dài khoảng 600 dặm.