Ngũ Giác Đài: TT Biden tìm cách gia hạn thêm 5 năm hiệp ước nguyên tử với Nga

TT Joe Biden đã quyết định đề nghị gia hạn hiệp ước New START với Nga thêm 5 năm nhằm hạn chế số lượng vũ khí nguyên tử chiến lược của Hoa Kỳ và Nga, ông John Kirby, phát ngôn viên Ngũ Giác Đài cho biết trong một tuyên bố hôm 21/01.

Hiệp ước New START – một thỏa thuận hạn chế Hoa Kỳ và Nga khai triển không quá 1,550 đầu đạn nguyên tử chiến lược mỗi bên – sẽ hết hạn vào ngày 05/02 tới đây.

“Chúng ta không thể để mất các công cụ giám sát và thông báo xâm nhập của New START,” tuyên bố cho biết.

“Việc gia hạn các giới hạn của hiệp ước đối với kho dự trữ vũ khí nguyên tử chiến lược cho đến năm 2026 sẽ cung cấp thời gian và không gian để hai quốc gia chúng ta nghiên cứu các thỏa thuận kiểm soát vũ khí mới có thể thử nghiệm được để giảm thiểu nguy cơ cho người dân Hoa Kỳ,” ông Kirby nói trong tuyên bố.

Theo tuyên bố, việc gia hạn và nghiên cứu thêm các thỏa thuận kiểm soát vũ khí mới sẽ do Bộ Ngoại giao thực hiện.

“Một cách tiếp cận tốt hơn là gia hạn 6 tháng ngắn hạn với điều kiện hoàn thành giới hạn đầu đạn mà ông Putin đã đồng ý. Điều đó sẽ ngăn chặn Nga chế tạo ồ ạt các đầu đạn ‘phi chiến lược’ và đồng thời cho phép thế giới tập trung vào Trung Quốc hơn. Đổi lại, chúng ta không nhận được gì từ việc gia hạn,” cựu Đặc phái viên của TT Hoa Kỳ về Kiểm soát Vũ khí Marshall Billingslea, người đã đại diện cho chính phủ cựu TT Trump trong việc đàm phán về kiểm soát vũ khí nguyên tử với Nga, cho biết hôm 21/01 trên Twitter.

Hôm 21/01, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã kêu gọi Hoa Kỳ và Nga gia hạn và sau đó mở rộng hiệp ước.

Ông Stoltenberg nói với các phóng viên tại Brussels: “Chúng ta không nên để mình rơi vào tình huống không có giới hạn nào về đầu đạn, và New START sẽ hết hạn trong vài ngày tới.”

Nếu hiệp ước hết hiệu lực thì mọi hạn chế đối với việc khai triển các đầu đạn nguyên tử chiến lược của Hoa Kỳ và Nga cũng như các hệ thống phân phối mang theo chúng sẽ chấm dứt. Các chuyên gia chính sách nhận định điều này có nguy cơ thúc đẩy một cuộc chạy đua vũ trang mới.

Hôm 20/01, Điện Kremlin cho biết họ vẫn cam kết mở rộng New START và hoan nghênh những nỗ lực mà chính phủ TT Biden đã hứa để đạt được một thỏa thuận.

Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nói với các phóng viên trong một hội nghị qua điện thoại: “Nước Nga và tổng thống Nga ủng hộ việc duy trì thỏa thuận này. Nếu các đồng sự Hoa Kỳ của chúng tôi thực sự thể hiện ý chí chính trị để duy trì hiệp ước này bằng cách gia hạn nó, thì điều này chỉ có thể được hoan nghênh.”

Tuy nhiên, hiệp ước New START có thể không phù hợp với mục tiêu của Hoa Kỳ năm 2021. Hiệp ước hạn chế hơn 90% khả năng răn đe nguyên tử của Hoa Kỳ, gần một nửa khả năng của Nga, nhưng không hạn chế gì đối với Trung Quốc, ông Billingslea cho biết hồi tháng 10/2020 tại một sự kiện do Viện nghiên cứu Heritage Foundation có trụ sở tại Hoa Thịnh Đốn tổ chức.

Theo Liên đoàn Các nhà khoa học Hoa Kỳ (FAS), Nga và Hoa Kỳ sở hữu hơn 90% tổng số đầu đạn nguyên tử của thế giới vào năm 2020, trong đó có 6,372 đầu đạn của Nga và 5,800 đầu đạn của Hoa Kỳ. Trong khi đó, Trung Quốc ước tính có khoảng 320 đầu đạn nguyên tử. Không rõ số đầu đạn nguyên tử thực tế mà Trung Cộng đang nắm giữ là bao nhiêu.

Hiệp ước New START “là thiếu sót, và đã cho phép Nga xây dựng lực lượng nguyên tử của mình mà không vi phạm các điều khoản của hiệp ước. Nó cũng không bao gồm Trung Quốc, vốn vẫn liên tục gia tăng lực lượng nguyên tử của mình mà không hề bị hạn chế,” bà Patty-Jane Geller – chuyên gia phân tích chính sách về kiềm chế nguyên tử và phòng thủ hỏa tiễn thuộc Viện nghiên cứu bảo thủ Heritage Foundation – đã viết.

Ví dụ, “New START tính một oanh tạc cơ là một đầu đạn bất kể oanh tạc cơ đó có ​​thể mang bao nhiêu đầu đạn, cách tính này cho phép Nga vượt qua giới hạn của New START một cách hợp pháp,” bà Geller viết trên The Heritage Foundation.

“Đồng ý gia hạn thêm 5 năm vô điều kiện sẽ tối ưu hóa thời gian của Nga và Trung Quốc để tăng cường lực lượng của họ mà không bị giới hạn bởi hiệp ước, và loại bỏ một động cơ quan trọng khiến ông Putin phải đàm phán một thỏa thuận tốt hơn,” bà Geller nói thêm.

Bà Geller cũng chỉ ra hệ thống xác nhận yếu kém của New START, vốn “cho phép số lượng đầu đạn tùy ý trên mỗi hỏa tiễn.”

Bà nói thêm: “Chỉ có 10 cuộc kiểm tra được cấp phép mỗi năm nên không thể xác định được liệu Nga có tuân thủ giới hạn đầu đạn hay không.”

Trung Quốc đã được mời tham gia các cuộc đàm phán giải trừ vũ khí nguyên tử do Hoa Kỳ và Nga tổ chức hồi tháng 06/2020 nhưng Trung Cộng đã từ chối lời mời.

Bà Geller khuyến nghị từ chối gia hạn thêm 5 năm vô điều kiện cho New START và thúc đẩy Nga đồng ý “giới hạn kho dự trữ nguyên tử để đổi lấy gia hạn New START trong khoảng thời gian ngắn hạn (dưới 5 năm).”

Hiệp ước New START đã được ký kết vào năm 2010 bởi cựu TT Hoa Kỳ đương thời Barack Obama và cựu TT Nga Dmitry Medvedev. Hiệp ước giới hạn mỗi quốc gia không được khai triển quá 1,550 đầu đạn nguyên tử và được phép khai triển 700 hỏa tiễn và oanh tạc cơ, đồng thời dự kiến ​​các đợt kiểm tra tại chỗ để xác minh sự tuân thủ của mỗi quốc gia.

Sau khi Moscow và Hoa Thịnh Đốn rút khỏi Hiệp ước Các lực lượng Nguyên tử Tầm trung 1987 vào năm 2019, New START là thỏa thuận kiểm soát vũ khí nguyên tử duy nhất còn lại giữa hai nước.