Người Trung Quốc là cộng đồng ngoại kiều đông nhất tại Nhật Bản

Jon Sun và Sean Tseng

Trong bối cảnh môi trường kinh tế và chính trị ngày càng căng thẳng ở Hoa lục, ngày càng có nhiều người Trung Quốc muốn tìm nơi an cư ở hải ngoại, trong đó Nhật Bản nổi lên như một điểm đến được ưa chuộng. Số liệu gần đây cho thấy người Hoa hiện chiếm 24.5% trong tổng số ngoại kiều của Nhật Bản, với mật độ tập trung đáng kể là 250,000 người chỉ riêng ở Tokyo.

Hôm 13/10, Cơ quan Dịch vụ Nhập cư thuộc Bộ Tư pháp Nhật Bản đã công bố dữ liệu, cho thấy một sự gia tăng lên đến 3,223,858 dân ngoại quốc đang cư trú tại Nhật Bản vào cuối tháng 06/2023. Con số này đánh dấu mức tăng đáng kể 4.8% – tương đương hơn 140,000 người – so với năm trước đó, lập mức cao kỷ lục.

Trong nhóm dân số này, cư dân Trung Quốc đứng đầu danh sách với 788,495 người, chiếm gần ¼ số dân ngoại quốc và phản ánh mức tăng 3.5% hoặc tăng thêm 26,932 người so với năm trước đó. Con số hiện tại thể hiện sự gia tăng đáng kể so với một thập niên trước đó hồi năm 2013, với mức tăng 150,000 người.

Trong bảng xếp hạng người ngoại quốc cư trú tại Nhật Bản, người Việt Nam đứng thứ hai sau người Trung Quốc, tiếp theo là người Nam Hàn, và sau đó là người Đài Loan xếp ở vị trí thứ 10.

Việc phân loại tình trạng cư trú của người ngoại quốc tại Nhật Bản rất đa dạng. Có hơn 880,000 người giữ tình trạng “thường trú”, hơn 350,000 người có thị thực “thực tập kỹ thuật”, hơn 340,000 người có thị thực “công nghệ, kiến thức nhân văn, và các dịch vụ quốc tế”, và hơn 300,000 người có thị thực “du học sinh”.

Ngoài ra, danh mục “thường trú nhân đặc biệt” bao gồm hơn 280,000 cá nhân, trong số các loại thị thực khác như “quản lý kinh doanh” chiếm một phần nhỏ hơn.

Tokyo dẫn đầu là tỉnh có số lượng cư dân ngoại quốc cao nhất, tiếp theo là Aichi, Osaka, Kanagawa, và Saitama.

Làn sóng di cư khỏi Trung Quốc ngày càng tăng

Các chất xúc tác thúc đẩy làn sóng di cư khỏi Trung Quốc trong những năm gần đây bao gồm tác động của đại dịch COVID-19, thị trường địa ốc lao đao, rủi ro tài chính leo thang, và tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, thúc đẩy người dân Trung Quốc tìm kiếm cơ hội ở ngoại quốc.

Một chủ doanh nghiệp địa ốc có trụ sở tại Tokyo am tường tình hình ở Trung Quốc cho biết cảm giác bất an và thất vọng lan rộng trong dân chúng Trung Quốc, nơi cuộc sống có thể không thể đoán trước được vì còn cả mối đe dọa bị bắt giữ rình rập. Do đó, một số lượng người đáng kể đang lựa chọn chuyển đi vĩnh viễn. Nhu cầu về thị thực kinh doanh, đòi hỏi có không gian văn phòng thực tế, đã tăng vọt, dẫn đến việc các không gian cho thuê mà ông quản lý đã được lấp đầy.

Đã một thời đắm chìm trong văn hóa Trung Hoa, Nhật Bản vẫn giữ lại được nhiều giá trị văn hóa và đạo đức truyền thống, kết hợp với tính cách thân thiện dễ mến của người dân nước này, mang đến một môi trường văn hóa quen thuộc cho người Trung Quốc xa xứ. Cảnh sắc thiên nhiên tuyệt đẹp, môi trường xã hội hấp dẫn, môi trường sống nổi tiếng là an toàn bậc nhất, văn hóa ẩm thực phong phú, và chi phí sinh hoạt hợp lý khiến đất nước này trở thành một nơi đặc biệt hấp dẫn cho công dân Trung Quốc đến định cư và hòa nhập.

Tokyo nổi lên là nơi an cư ưa thích của kiều dân Trung Quốc

Thành phố Tokyo, trong báo cáo dân số mới nhất hôm 01/10, tiết lộ rằng trong số khoảng 630,000 cư dân ngoại quốc, thì người Trung Quốc chiếm tới 251,322 người. Con số này chiếm gần 40% số dân ngoại quốc ở khu vực này.

Khu vực “Thủ đô và Ba Tỉnh” (hay còn gọi là Vùng Thủ đô Tokyo), bao gồm Tokyo và ba tỉnh lân cận là Kanagawa, Saitama, và Chiba, được sắp xếp một cách chiến lược xung quanh thủ đô.

Mặc dù giá địa ốc ở các tỉnh lân cận này thấp hơn đáng kể so với ở Tokyo, nhưng những căn nhà này lại mang đến giải pháp thay thế nhà ở tiết kiệm chi phí cho nhân viên Trung Quốc làm việc trong thành phố. Cụ thể, thành phố Kawaguchi ở tỉnh Saitama nổi tiếng với các lựa chọn nhà ở giá cả phải chăng hơn và vị trí gần với Tokyo của tỉnh này.

Tuy nhiên, trong nửa thập niên qua, sở thích đã thay đổi. Mặc dù thành phố Kawaguchi đã chứng kiến sự gia tăng 14.8% dân số người Trung Quốc, nhưng sự gia tăng đột biến ở 23 quận của Tokyo thậm chí còn rõ rệt hơn.

Các quận như Chūō, Chiyoda, và Bunkyō đã có mức tăng trưởng hơn 50%, khiến những quận này trở thành lựa chọn cư trú hàng đầu cho người Trung Quốc. Phường Kōtō dẫn đầu về số liệu dân số với 18,225 cư dân Trung Quốc, theo sau là các quận Shinjuku, Adachi, và Edogawa.

Những địa phương này nổi tiếng với các cửa hàng bán lẻ Trung Quốc sôi động, nhiều lựa chọn nhà hàng phong phú, hệ thống giao thông hiệu dụng, và mạng lưới cộng đồng phát triển, tạo thuận lợi cho các vùng văn hóa phụ trợ và thu hút cộng đồng người Trung Quốc.

Trong khi đó, giới thượng lưu giàu có người Trung Quốc thường đổ về Quận Minato, một khu vực nổi tiếng với những tòa nhà cao tầng sang trọng, kết nối giao thông liền mạch, bầu không khí thư thái, gần nhiều đại sứ quán, trường quốc tế, trung tâm mua sắm thượng lưu, và hàng loạt những tiện ích cao cấp khác.

Đổi lại, sự lui tới của tầng lớp giàu có hơn rời khỏi Trung Quốc này đã thúc đẩy sự leo thang nhanh chóng về giá trị địa ốc ở quận này, đặc biệt ưu tiên cho các không gian nhà ở trong quận Chūō và quận Kōtō.

Sự hòa nhập và những thách thức của kiều dân Trung Quốc tại Nhật Bản

Trong lực lượng lao động đa dạng của Nhật Bản, ngoại kiều Trung Quốc nắm giữ các vị trí ở nhiều lĩnh vực khác nhau – từ công chức đến giáo sư đại học, từ nhà nghiên cứu đến lãnh đạo doanh nghiệp, từ những thương nhân sành sỏi cho đến người lao động chân tay. Đóng góp của họ trải rộng trên nhiều lĩnh vực, bao gồm sản xuất, thương mại, giáo dục, tư vấn, v.v., phản ánh sự tham gia nhiều mặt vào nền kinh tế Nhật Bản. 

Tình trạng thâm hụt lao động nghiêm trọng của Nhật Bản, do tỷ lệ sinh thấp kéo dài, đòi hỏi nước này phải có nguồn nhân tài bên ngoài để duy trì và tăng cường khuôn khổ kinh tế. Trong một sự thay đổi đáng chú ý, Nhật Bản đã nới lỏng các biện pháp kiểm soát nhập cư, tích cực mời các chuyên gia và thực tập sinh ngoại quốc để khắc phục sự thiếu hụt nhân tài trong nước – một bước ngoặt quan trọng đối với một quốc gia có lịch sử thận trọng về nhập cư.

Trong bối cảnh thay đổi này, chuyên môn của ngoại quốc, đặc biệt là trong các lĩnh vực từng là lĩnh vực độc quyền của công dân Nhật Bản, đã được công nhận là vô giá. Để thu hút lao động quốc tế, mức lương trung bình của thực tập sinh kỹ thuật ngoại quốc đã lên 140% – gần bằng mức lương của nhân viên trẻ người Nhật Bản.

Trong các lĩnh vực việc làm nói chung, sự bình đẳng về lương thưởng và lợi ích giữa nhân viên ngoại quốc và nhân viên Nhật Bản được duy trì, thể hiện cam kết của Nhật Bản về đối xử công bằng.

Lĩnh vực công nghệ, đặc biệt là các lĩnh vực xung quanh trí tuệ nhân tạo (AI), đang chứng kiến làn sóng chuyên gia đến từ Trung Quốc, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của Nhật Bản về nhân tài am hiểu công nghệ. Ngoài ra, một số doanh nhân Trung Quốc đang tận dụng tiềm năng thị trường của Nhật Bản để phục vụ cho các công ty khởi nghiệp của họ – bị thu hút bởi các cơ hội trong môi trường ít bão hòa hơn so với Trung Quốc và Hoa Kỳ.

Trong khi phần lớn cư dân Trung Quốc hòa nhập suôn sẻ vào xã hội Nhật Bản, được ngưỡng mộ về đạo đức và khả năng làm việc của họ, thì vẫn nảy sinh những xung đột về văn hóa. Một số công dân Nhật Bản bày tỏ sự khó chịu đối với hành vi và thái độ của những người Trung Quốc, những người mà họ cảm thấy có thể đã đi chệch khỏi các giá trị truyền thống có chung giữa hai nền văn hóa. Sự khác biệt về văn hóa này đặt ra một thách thức tế nhị nhưng thực tế cho việc chấp nhận hoàn toàn cộng đồng người Hoa ở Nhật Bản.

Ngoài ra, danh tiếng của Nhật Bản là một quốc gia an toàn đang bị giảm bớt một cách nghịch lý bởi cái mác “thiên đường gián điệp” – trong bối cảnh ngày càng có nhiều lo ngại về hành vi đánh cắp tài sản trí tuệ và các hoạt động bí mật. Việc thực thi Luật Tình báo Quốc gia của Trung Cộng đã đẩy mạnh hơn nữa hoạt động giám sát, vì luật này buộc công dân Trung Quốc phải trợ giúp cho nhiệm vụ tình báo nhà nước.

Các tổ chức của Nhật Bản ngày càng thận trọng và cảnh giác rằng luật này có thể ép buộc các thành viên của cộng đồng người Hoa ở Nhật Bản làm gián điệp, phủ bóng đen lên những đóng góp tích cực và mạnh mẽ khác của Hoa kiều.