Nguy cơ vỡ nợ của chính phủ Nga và ‘Hiệu ứng cánh bướm’

Cuộc tấn công của Nga vào Ukraine và các lệnh trừng phạt quốc tế theo đó đã gây ra lo sợ về khả năng vỡ nợ của Moscow, điều mà nhà kinh tế William Jackson nói là khó có thể xảy ra.

Ông Jackson, Nhà kinh tế trưởng về các thị trường mới nổi tại Capital Economics, từng

cho biết rằng việc Nga vỡ nợ có thể sẽ chỉ mang tính “tượng trưng” mà thôi và không gây ra bất kỳ hậu quả đáng kể nào ở Nga hoặc nơi khác.

Các nhà đầu tư ngoại quốc đã tính toán khả năng vỡ nợ của Nga vào giá của khoản đầu tư. Các tổ chức cá nhân ngoại quốc chỉ nắm giữ khoảng 20 tỷ USD nợ mà chính phủ Nga vay bằng ngoại tệ, quy mô mà ông Jackson xem là “tương đối nhỏ”.

Ông Jackson đã từng nói: “Ngay cả khi chính phủ Nga ngừng thanh toán tất cả các khoản nợ của họ cho các nhà đầu tư ngoại quốc (ở trong và ngoài nước), thì con số tổng cộng khoảng 70 tỷ USD này cũng không lớn hơn khoản nợ mà Argentina đã bị vỡ nợ năm 2020 – mà không gây ra chấn động gì trên thị trường toàn cầu (mặc dù trong trường hợp của Argentina, giá trái phiếu đã không giảm nhiều).

Tuy nhiên, nhà kinh tế này nhìn thấy trước hai rủi ro. Đầu tiên là khả năng một tổ chức quan trọng đối với hệ thống phải gánh chịu khoản nợ của chính phủ Nga. Nếu tổ chức này bị ảnh hưởng thì có thể gây ra “sự lây lan rộng hơn về phương diện tài chính”.

Thứ hai, một vụ vỡ nợ của chính phủ có thể chỉ là khúc dạo đầu cho các vụ vỡ nợ của các doanh nghiệp. Các khoản nợ ngoại quốc của các doanh nghiệp Nga lớn hơn nợ của chính phủ Nga. Với việc thương mại của Nga bị gián đoạn do các lệnh trừng phạt và nền kinh tế có khả năng rơi vào suy thoái, khả năng các doanh nghiệp vỡ nợ ngày càng tăng.

Trước đó, bà Kristalina Georgieva, giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), đã tuyên bố rằng việc Nga vỡ nợ không còn được xem là một “sự kiện không thể xảy ra”. Nhưng ngay cả khi lĩnh vực ngân hàng của Nga có các khoản giao dịch 120 tỷ USD liên quan đến ngoại quốc, bà Georgieva không xem mối quan hệ này là “có liên quan một cách có hệ thống”.

Một số chuyên gia lại có quan điểm ngược lại và tin rằng một vụ vỡ nợ của Nga có thể trở nên khá thảm khốc.

Khi nợ của Nga được xếp hạng “đầu tư” chỉ vài tuần trước, các công trái này được các nhà đầu tư đưa vào danh mục đầu tư tiêu chuẩn và có thu nhập cố định. Do đó, một vụ vỡ nợ của Nga có thể gây ra những chấn động tới các quỹ hưu trí, quỹ đầu tư… đã lựa chọn đầu tư vào các loại công trái này.

Ông Jonathan Prin, một nhà quản trị danh mục đầu tư tại Greylock Capital Associates, cho biết: “Đây sẽ là một vụ vỡ nợ lớn. Tính theo giá trị dollar, đây sẽ là vụ vỡ nợ ở thị trường mới nổi gây ảnh hưởng lớn nhất kể từ vụ vỡ nợ của Argentina. Về bình diện thị trường, đây có lẽ là vụ vỡ nợ ở thị trường mới nổi được cảm nhận rộng rãi nhất kể từ vụ vỡ nợ của chính nước Nga năm 1998.”

Quay trở lại tháng 08/1998, Nga phá giá tiền tệ của mình và vỡ nợ một số khoản nợ bằng đồng rúp, gây kinh ngạc cho thị trường toàn cầu. LTCM, một quỹ hedge fund [dùng nhiều phương cách quản trị rủi ro phức tạp để tăng hiệu suất] nổi tiếng vào thời điểm đó, đã bị ảnh hưởng nặng nề và Fed phải cứu trợ. Đồng USD đã giảm hơn 10% so với đồng Yen vào tháng 10 năm đó trong khoảng thời gian hai ngày.

Ông Willem Buiter, một thành viên bên ngoài của Ủy ban Chính sách Tiền tệ của Ngân hàng Trung ương Anh vào thời điểm đó, lưu ý rằng mặc dù có những khác biệt giữa tình hình năm 1998 và tình hình hiện tại, nhưng vẫn có thể có tổn thất trong trường hợp Nga vỡ nợ chính phủ.

Ông nói với Reuters: “Chúng ta luôn có hiệu ứng cánh bướm. Tin xấu là chúng ta không biết nhiều về mạng lưới các tổ chức tài chính và phi tài chính có liên quan trực tiếp và gián tiếp đến thị trường tài sản và hàng hóa đang có rất nhiều xáo trộn hiện nay.”

Nga phải trả khoảng 117 triệu USD tiền lãi cho hai trái phiếu phát hành bằng USD hôm 16/03.

Mặc dù Moscow đã tuyên bố rằng họ có thể thực hiện việc thanh toán này, nhưng họ thừa nhận rằng việc thanh toán có thể phải được thực hiện bằng đồng rúp nếu các lệnh trừng phạt ngăn các ngân hàng Nga chi trả các khoản nợ bằng đồng tiền phát hành nợ (USD). Được biết, cả hai trái phiếu đó không cho phép chi trả bằng các loại tiền tệ khác USD.

* Hiệu ứng cánh bướm là lý thuyết cho rằng đôi cánh của một con bướm tạo ra những thay đổi nhỏ trong khí quyển có thể làm thay đổi đường đi của một cơn lốc xoáy, một thay đổi nhỏ có thể dẫn đến các kết quả rất khác nhau.