Nước ta có lịch sử từ đời nào – Ai viết Việt sử trước tiên

Đáp câu hỏi đó, trước giờ nhiều người vẫn cho rằng nước ta có sử từ đời Trần (1225 – 1399) và ông Lê Văn Hưu (1230 – ?) là người vâng mạng vua Trần Thái Tông (1225 – 1258) đầu tiên đứng biên soạn bộ “Đại Việt Sử Ký” .

Nhưng thật ra, trước bộ “Đại Việt Sử Ký” ấy, nước ta chắc cũng đã có những bản biên niên (annales) ghi chép mọi việc đại yến trong nước rồi.   

Chứng cớ?

Thì từ đời Triệu Đà ( 207-137 tr. JC) đã có chức nội sử . Trong bức thư của Triệu Đà gửi cho Hán Văn Đế, có nói đến nội sử Phan. Vậy Phan (chắc là họ) đó là một sử quan đời Triệu, không còn phải ngờ nữa.

Đến đời Lý (1010 – 1224) đã có ít sách về loại hiến chương như “ Ngọc điệp”, “Hình thư” v.v…, thì Lý chắc cũng đã có sử thần làm việc biên chép những sách ấy.

Chẳng qua ngày xưa sinh hoạt đơn giản, ít khi có những sự biến hằng xảy cần phải ghi chép, nên dầu có sử thần cầm bút nhưng trên trang “ biên niên”, cũng chỉ lưa thưa ít nét, chứ lấy đâu được có những bộ sử giày giặn và to tát như đời sau.

Lại vì cuộc thế biến thiên “ thẻ” cũ, “là” xưa đã bị gặm mòn dưới “ răng” thời gian và tản mát sau những cơn binh lửa nên, về sau, không thể biết rõ “sử” của nội sử Phan ở đời Triệu và “Ngọc Diệp”( chừng là phả ký của hoàng gia)  của đời Lý ra sao.

Còn Lê Văn Hưu? phải chăng ông là người làm sử đầu tiên ở đời Trần?

Không phải! trước ông đã có Trần Tấn 

Trong An nam chí lược, quyển XV, tờ 6b, tác giả Lê Tác chép: “Trần Tấn, được vua Trần Thái Tông (nguyên văn nói là Thái Vương) dùng làm Tả tàng, rồi thăng lên chức Hàn trưởng, có làm (tác) Việt chí”

Cùng tờ sách trên, dưới việc Trần Tấn, Lê Tắc nói đến Lê Văn Hưu: “Lê Văn Hưu tu (sửa) Việt Chí”.

Xếp thứ tự trong sách trên, ta thấy tác giả An Nam chí lược nói việc Trần Tấn trước, rồi đến việc Lê Văn Hưu sau. ( Hai nhà sử thần ấy đều là người đồng thời với nhau, cùng sống dưới triều vua Trần Thái 1225 – 1258).

So sánh tác với tu, ta thấy công việc của Trần Tấn là khởi đầu làm ra; còn việc làm của Lê Văn Hưu là sửa sang vậy. Như thế trước Văn Hưu, con có Trần Tấn một sử thần thời Trần, đã đứng làm Việt Chí tức là Việt sử rồi.

Bộ sử do Lê Văn Hưu đứng làm đây, theo lời tựa của Ngô Sĩ Liên trong bộ “Đại Việt Sử Ký Toàn Thư” thì chỉ là công việc trùng tu (refonte).

Khi làm bộ “Đại Việt Sử Ký” ấy sử thần Văn Hưu một tay đa thủ bút đời Trần, tìm nhặt tài liệu ở các sử cũ và trong mọi sách vở, biên thành 30 quyển: trên kể từ đời Triệu Vũ Đế, dưới chép đến đời Lý Chiêu Hoàng ( 207tr J.C- 1224 S.JC). Mãi đến tháng giêng năm Trần Thánh Thiệu Long thứ 15 ( février 1272) bộ sử ấy của Nhân Uyên Hầu (tước Lê Văn Hưu) mới nên trọn.  

Sở dĩ Ngô Sĩ Liên gọi việc làm sử của Văn Hưu là “trùng tu”, có lẽ là vì trước đó đã có những bản “biên niên” cũ thư thớt lặt vặt mỏng mảnh, sơ sài, chưa thể gọi được kaf sử, bấy giờ Văn Hưu mới thâu nhặt tài liệu trong những bản cũ ấy  và tham khảo trong các sách vở nhất là của Tàu mà làm thành một bộ sử đầy đủ, già giặn, có đầu mối, có thứ tự, có lời bàn, tức là bộ “Đại Việt Sử Ký ”  làn căn cứ cho các sử thần sau này đấy.

Vậy nay có thể kết luận: Nước ta, từ đời Triệu Đà đã có chức Nội sử  đời Lý đã có những sách thuộc loại hiến chương; còn sử thì đến đời Trần Thái Tông đã có bộ Việt Chí. Mà nhà sử thần Trần Tấn chính là người lính tiên phong trong đội quân sử ký nam Việt.

 Tiếc rằng bộ Việt Chí do Trần Tấn làm đó không truyền, nên về sau người ta chỉ thấy có bộ  “Đại Việt Sử Ký” của   Lê Văn Hưu, là người có công lớn với  sử học giới nam Việt 

HOA BĂNG