Phong giao chia loại và giải nghĩa (số 7)
Tiết Kiệm
Tiết nghĩa là dè-dụm điều-độ; Kiệm nghĩa là kiệm-ước tằn-tiện. Ta không nên lẫn “tiết-kiệm” với “bỏn-sẻn” hay “bủn-sỉn”.
Xa-xỉ thì là quá, bỏn-sẻn thì là bất-cập. Cho nên, để trào-phúng những người hà-tiện không phải đường, phong-nhân có câu:
“Hà-tiện mà ăn cháo hoa,
Đồng đường, đồng đậu cũng ra ba đồng”!
Và nhiếc-móc những kẻ làm chồng hay hoang toàng rằng:
“Chồng em nó chẳng ra gì,
Tổ-tôm sóc đĩa nó thì chơi hoang”
Ở giữa khoảng hai cái cực-đoan ấy, tiết-kiệm là đức tốt nhất. Tiết kiệm là biết cư-xử một vừa hai phải, không lo “ở rộng người cười, hẹp người chê”.
Từ xưa, Việt-nam là một nước trọng nông. Người ta thường phải “đổi bát mồ hôi lấy bát cơm”, nên phàm những người đã từng trải trong cuộc sinh-hoạt chân lấm tay bạn hay đã tiếp xúc với nông-dân trong cảnh cầy mưa cuốc nắng, thì không mấy khi vung tay quá trán, ném tiền qua cửa sổ để mua lấy những phút say sưa về vật-chất.
Sống một đời tiết-kiệm, họ có cái cao-thượng là không phải sống để mặc đẹp để ăn ngon, để ở sang.
Cái tiềm lực truyền sinh-khí cho quốc-gia Việt-nam từ xưa đến nay chính nhờ ở đức cần kiệm của nông dân một phần lớn.
Để nêu những đức tốt ấy, trước, tôi đã nói đến “siêng năng” tức là “cần” rồi, nay xin lần-lượt nói đến “tiết-kiệm”.
?
Có thóc thì chẳng ăn dè,
Đến khi hết thóc, ăn dè chẳng ra !
Đi đâu mà chẳng ăn dè,
Đến khi hết của thì dè chẳng ra !
Thể phú. Đây là phong-nhân chê những người không biết lo xa, ăn bữa hôm không nghĩ đến bữa mai, tha hồ vung-phí trong khi có thóc gạo, tiền-của. Rồi cứ bốc rời quen tính, mỗi ngày số thu một không thăng-bằng với số chi, tất nhiên thóc bao nhiêu cũng đến ăn hết, tiền-của bao nhiêu cũng phải cạn dần, bấy giờ mới ngơ-ngác mà than-vãn: chỉ tại không biết tiết-kiệm. Khi đó, dù có muốn ăn thóc hay tiêu tiền một cách dè-dặt cũng chẳng còn đâu nữa !
Thế mới biết, ở đời, nếu không chịu phóng tầm mắt rộng, trông xa về tương-lai, thì đến khi đã lỡ dịp, dẫu hối cũng không sao lấy lại được nữa
HOA BẰNG