Phòng thí nghiệm sinh học bất hợp pháp tại California nhận 1.3 triệu USD từ Trung Quốc

Sophie Li

Theo các nhà lập pháp Hoa Kỳ, một phòng thí nghiệm sinh học chợ đen của Trung Quốc ở Reedley, California, cách Fresno khoảng 25 dặm (40 km) về phía đông nam, trong thời gian còn hoạt động đã nhận được khoản tiền 1.3 triệu USD không rõ nguồn gốc từ các ngân hàng ở Trung Quốc.

Theo các quan chức, phòng thí nghiệm sinh học bất hợp pháp có hàng ngàn lọ cùng các hộp đựng khác, một số được dán nhãn là tác nhân truyền bệnh trực tiếp có thể dẫn đến tử vong – trong đó có HIV và Ebola.

Hôm 15/11, trong cuộc họp báo với các quan chức địa phương và Ủy ban Chuyên về Đảng Cộng sản Trung Quốc tại Hạ viện, cựu Chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy (Cộng Hòa–California) và Dân biểu Jim Costa (Dân Chủ–California) đã thảo luận về mối lo ngại của mình về phòng thí nghiệm này. 

“Chúng tôi đang tìm hiểu bằng cách nào mà COVID thực sự đã bùng phát ra ngoài Trung Quốc và có rất nhiều nghi vấn ở đó, rằng liệu [có phải do] chúng ta đã cho phép một người theo chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc đến đất nước chúng ta và thành lập một phòng thí nghiệm tư nhân chăng,” ông Costa cho biết trong cuộc họp báo. “Và chúng tôi thấy rằng để thành lập một phòng thí nghiệm tư nhân ở Mỹ thì cần phải có giấy phép kinh doanh.”

Ủy ban còn công bố một báo cáo dài 42 trang về vấn đề này, trong đó chỉ trích Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa Dịch bệnh (CDC) cùng các cơ quan liên bang khác vì đã không điều tra đầy đủ về địa điểm hoặc trợ giúp xử lý các chất độc hại.

“Các quan chức địa phương đã mất hàng tháng để cố gắng có được sự trợ giúp từ CDC,” bản báo cáo cho biết, đồng thời nhấn mạnh rằng “CDC đã từ chối nói chuyện với họ và, trong một số trường hợp, các quan chức địa phương đã báo cáo rằng CDC đã cắt ngang cuộc trò chuyện.”

Theo báo cáo, các quan chức địa phương đã nhận được hồi đáp tương tự khi họ liên lạc với các cơ quan liên bang khác.

Phòng thí nghiệm nghiên cứu này đã bị phát hiện hồi tháng 12/2022 khi bà Jesalyn Harper – một nhân viên chấp pháp của thành phố – nhìn thấy một ống nước tưới cây màu xanh lục nhô lên ở phía sau một nhà kho được cho là bị bỏ hoang.

Theo báo cáo, lúc đầu bà Harper đã chuyển sự việc này lên Quận Fresno và Cục Điều tra Liên bang (FBI).

Tuy nhiên, báo cáo cho biết, khoảng hai tháng sau, FBI thông báo với bà rằng họ đã khép lại cuộc điều tra vì “Cục tin rằng không có vũ khí hủy diệt hàng loạt trong nhà kho này.”

Cũng theo báo cáo, hồi tháng Ba, các quan chức địa phương đã nhận được lệnh và tiến hành khám xét lại nhà kho. Họ phát hiện những thứ có vẻ như là mẫu máu và mô, cùng với các lọ không nhãn mác và các vật liệu sinh học khác, làm dấy lên mối lo ngại rằng đây có thể là mầm bệnh.

Nhà kho này còn chứa gần 1,000 con chuột thí nghiệm, trong đó người ta phát hiện có gần 200 con đã chết. Theo báo cáo, các nhân viên phòng thí nghiệm cho biết những con chuột này được sử dụng để “tiếp nhận và lưu virus COVID-19”.

Theo báo cáo, sau nhiều yêu cầu từ các quan chức địa phương và tiểu bang, hồi tháng 05/2023, CDC cuối cùng đã tìm đến địa điểm này và phát hiện hàng ngàn lọ chứa ít nhất 20 tác nhân “có thể lây nhiễm,” trong đó có SARS-CoV-2, chlamydia, E. coli, phế cầu khuẩn, HIV, viêm gan, mụn rộp, rubella, và sốt rét, gây ra những lo ngại nghiêm trọng về an toàn sinh học. Tuy nhiên, báo cáo cho biết CDC chỉ xác định các tác nhân [gây bệnh] dựa trên nhãn dán trên các mẫu vật.

Các nhà lập pháp cho biết, mặc dù các quan chức thành phố đề nghị sẽ chi trả chi phí xét nghiệm, nhưng CDC đã từ chối tiến hành xét nghiệm hoặc kiểm tra các lọ và mẫu không được dán nhãn.

Báo cáo nêu rõ, “Mặc dù chưa xét nghiệm bất kỳ mẫu nào từ Phòng thí nghiệm Reedley, nhưng CDC đã kết luận rằng không có bằng chứng nào về các tác nhân hoặc chất độc đặc biệt.’”

Trong khi đó, các quan chức địa phương và quận, cùng với một công ty di chuyển chất thải độc hại theo hợp đồng, tiếp tục điều tra và dọn dẹp địa điểm này, xác nhận và mở rộng những phát hiện trước đó của họ.

Báo cáo cho biết, “Các quan chức và nhà thầu địa phương tường trình rằng họ đã phát hiện ra một tủ đông có nhãn ‘Ebola’ với các túi niêm phong bạc bên trong đúng với với cách mà các nhà điều hành phòng thí nghiệm Reedley lưu trữ các vật liệu sinh học nhạy cảm và các vật liệu khác.”

Theo ủy ban, Ebola được xem là một “tác nhân chọn lọc” [select agent – tác nhân sinh học và chất độc đã được xác định là có khả năng gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe và an toàn cộng đồng]. 

Báo cáo chỉ trích quyết định của CDC không kiểm tra các vật liệu này, nói rằng điều này có thể gây nguy hại cho người dân địa phương.

Báo cáo cho biết, “Việc CDC từ chối kiểm tra khiến các quan chức địa phương không thể đánh giá mối nguy hiểm đối với cộng đồng thành phố Reedley hoặc thông báo cho cộng đồng về các biện pháp cần thực hiện, nếu có, để bảo vệ an toàn cộng đồng.”

Ông McCarthy lặp lại thông điệp này.

“CDC và những người khác đã cắt ngang cuộc trò chuyện, phớt lờ họ, cho đến khi Nghị sĩ Jim Costa gọi điện thoại cho họ,” ông nói trong cuộc họp báo. “Tuy nhiên khi CDC xuất hiện, lẽ ra họ phải làm những việc nên làm, nhưng họ đã không làm như vậy. Họ đã không kiểm tra mầm bệnh. Họ thậm chí không phát hiện ra chúng. Họ để lại một tủ đông chứa Ebola trong đó, và chúng tôi biết mức độ nguy hiểm của nó cũng như điều gì có thể xảy ra, đặc biệt là ở Central Valley,” ông McCarthy nói.

Đáp lại yêu cầu bình luận, một quan chức CDC am hiểu về cuộc điều tra cho biết CDC “phản đối mạnh mẽ các kết luận chỉ trích cơ quan này trong báo cáo.”

“Báo cáo có nhiều điểm không chính xác, trong đó có cáo buộc rằng CDC đã không đáp lời yêu cầu viện trợ của địa phương và hàm ý sai lầm rằng CDC có thẩm quyền đơn phương điều tra hoặc thu giữ các mẫu từ tòa nhà Reedley của PBI. Thực tế, CDC phải và vẫn tiếp tục tham gia, trong phạm vi quản lý của mình, trong các hoạt động liên chính phủ nhằm giải quyết các vấn đề xung quanh cơ sở này,” quan chức CDC cho biết trong một tuyên bố.

Mối liên kết với CHND Trung Hoa

Các cuộc điều tra cũng phát hiện ra mối liên hệ giữa chủ sở hữu và là người thành lập phòng thí nghiệm sinh học này, ông “Jesse” Chúc Gia Bối (Jia Bei “Jesse” Zhu), và Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Ở Trung Quốc, ông giữ chức vụ cao nhất trong một công ty do nhà nước kiểm soát có liên kết với các hoạt động hợp nhất quân sự–dân sự của Trung Quốc. Phòng thí nghiệm sinh học bất hợp pháp này cũng nhận được khoản tiền 1.3 triệu USD không được xác định từ các ngân hàng của Cộng Hòa Nhân dân Trung Hoa trong thời gian vẫn còn hoạt động.

Tuy nhiên, báo cáo cho biết tổng số tiền mà ông Chúc nhận được có thể cao hơn nhiều do khả năng tiếp cận dữ liệu và hồ sơ của ủy ban bị hạn chế.

Vụ bắt giữ 

Hồi tháng Mười, ông Chúc đã bị các nhân viên Cơ quan Quản trị Thực phẩm và Dược phẩm bắt giữ và sau đó bị buộc tội sản xuất và phân phối các thiết bị y tế có nhãn hiệu sai và khai man với FDA.

Một đơn kiện đệ trình hôm 18/10 cho thấy, năm 2021, ông Chúc, 62 tuổi, từ Trung Quốc đến Hoa Kỳ với tên gọi “David” Hà Cường (Qiang “David” He). Ông Chúc nhiều lần tự nhận mình là Hà Cường với các quan chức từ nhiều cơ quan khác nhau và tuyên bố rằng ông có thể lên tiếng thay mặt cho cả Universal Meditech Inc. (UMI) và Prestige Biotech Inc. (PBI).

Tuy nhiên, dấu vân tay của người tên Hà Cường trùng khớp với dấu vân tay thu được của ông Chúc khi ông Chúc nhập cảnh vào Hoa Kỳ bảy lần từ 2003 đến 2008.

Theo văn phòng Biện lý liên bang cho Địa hạt Đông California, ông đang phải đối mặt với mức án tối đa là 3 năm tù với tội làm giả nhãn hiệu và thêm 5 năm nữa vì tội khai man.

Theo các tài liệu của tòa án, từ tháng 12/2020 đến tháng 03/2023, ông Chúc và những người khác bị cáo buộc đã sản xuất, nhập cảng, bán, và phân phối hàng trăm ngàn bộ dụng cụ xét nghiệm COVID-19 và các bộ dụng cụ xét nghiệm khác ở Hoa Kỳ và Trung Quốc.

Ngoài các cáo buộc liên quan đến phòng thí nghiệm sinh học Reedley, ủy ban còn phát hiện ông Chúc là kẻ chạy trốn bị truy nã ở Canada với mức án phạt khoảng 242 triệu USD vì tội đánh cắp sở hữu trí tuệ.

“Ít nhất thì, phòng thí nghiệm Reedley cho thấy mối đe dọa khôn lường mà các phòng thí nghiệm sinh học không có giấy phép và không được biết đến đã gây ra cho đất nước chúng ta,” báo cáo nêu rõ trong kết luận. “Tệ nhất là cuộc điều tra này đã tiết lộ những lỗ hổng lớn trong hệ thống phòng thủ của quốc gia chúng ta và các quy định liên quan đến mầm bệnh, gây ra rủi ro an ninh quốc gia nghiêm trọng có thể bị lợi dụng trong tương lai.”