Pottier & Stymus, hãng sản xuất nội thất hàng đầu Mỹ quốc

Michelle Plastrik

Thành phố New York từng là trung tâm sản xuất đồ nội thất và đồ trang trí nội thất sang trọng của Mỹ quốc vào cuối những năm 1870 và đầu những năm 1880. Thời đại hậu Nội chiến là giai đoạn bùng nổ của ngành sản xuất đồ gia dụng cao cấp, cùng với cao trào xây dựng nhà ở chưa từng có nhờ sự tăng trưởng kinh tế quốc gia.

Hãng sản xuất Pottier & Stymus từng là một công ty hàng đầu trong lĩnh vực chế tạo đồ nội thất tinh xảo, đậm tính nghệ thuật, và các phương án thiết kế nội thất. Pottier & Stymus trở thành một trong những hãng lớn nhất ngành, tuyển dụng rất nhiều thợ lành nghề mới nhập cư từ Âu Châu. Hãng này có một phòng trưng bày và rất nhiều xưởng sản xuất ở Manhattan, và sau này ở Queens.

Ngày nay, những sản phẩm mang tính lịch sử của hãng thuộc sở hữu của nhiều viện bảo tàng khác nhau khắp Hoa Kỳ và tiếp tục được các nhà sưu tập tư nhân mua lại.

Những thợ làm tủ bàn ghế ở New York

Năm 1859, ông Auguste Pottier và ông William Stymus thành lập công ty lấy tên của mình. Họ biết nhau khi cùng làm đốc công cho một hãng đóng tủ cao cấp ở New York. Sau khi người chủ qua đời, hai ông đã mua lại, đổi tên, và mở rộng hãng này. Ông Stymus sinh ra và lớn lên ở New York, có cha mẹ là người Đức, đã có kinh nghiệm làm ghế bọc nệm. Ông Pottier là người Pháp, đã được đào tạo nghề điêu khắc gỗ ở Paris. Công ty Pottier & Stymus non trẻ chuyên đóng đồ nội thất theo yêu cầu của khách hàng khắp đất nước. Hãng còn tìm mua các mặt hàng đồ cổ, lên ý tưởng, và thiết kế trang trí trong nhà.

Công ty kinh doanh ngày càng phát đạt: Danh sách khách hàng nổi bật của hãng tăng lên, trong đó có những tên tuổi lớn trong giới tài chính, những ông trùm đường sắt, và những người có quyền thế trong ngành khai thác mỏ. Đến năm 1871, cơ sở của hãng trên Đại lộ Lexington đã chiếm trọn dãy phố nằm giữa hai con đường 41 và 42. Vào thời hoàng kim, hãng Pottier & Stymus có đến 700 nam công nhân và 50 nữ công nhân, trong đó có kiến ​​trúc sư, thợ chạm khắc, nhà thiết kế, họa sĩ, thợ may, thợ dệt, thợ bọc nệm, thợ kim loại, và thợ thếp vàng. Một tờ báo tiếng Pháp mô tả nơi đây như “xứ sở thần tiên”. Không chỉ thiết kế cho giới nhà giàu, hãng này còn sản xuất các dòng sản phẩm nội thất có giá rẻ hơn. Gộp chung, thì doanh thu của hãng vượt quá 1 triệu USD.

Các sản phẩm của hãng Pottier & Stymus mang nhiều phong cách khác nhau: Phục Hưng Ai Cập, Neo-Greco, Renaissance Revival (Tân Phục Hưng), Gothic hiện đại, và phong cách Nhật Bản. Đặc trưng của các tác phẩm được trang trí công phu này là việc sử dụng các tấm sứ, giá đỡ bằng đồng thếp vàng, và nhiều loại gỗ sang trọng. Các mặt hàng nội thất thời thượng được sản xuất gồm có tủ phòng khách – một kiểu tủ trưng bày điển hình khi đó ở những gia đình nhà giàu mới nổi (nouveau-riche) – bàn, ghế, ghế sofa, và bộ giường tủ trong phòng ngủ. 

Dự án danh tiếng nhất của hãng đến từ Tòa Bạch Ốc vào năm 1869. Tổng thống Ulysses S. Grant – trước đó là tướng chỉ huy Quân đội Liên bang miền Bắc trong cuộc Nội chiến – đã thuê công ty này trông nom việc tân trang Executive Mansion [tên gọi trước của Tòa Bạch Ốc]. Ông Stymus đã trực tiếp giám sát dự án tại Hoa Thịnh Đốn. Trong những hiện vật đáng chú ý thuộc sở hữu của Hiệp hội Lịch sử Tòa Bạch Ốc ngày nay, có một bàn hội nghị bằng gỗ walnut tiện dụng và chiếc ghế sofa mang phong cách ái quốc.

Chiếc bàn này từng là tâm điểm của Phòng Nội các. Bàn có tám ngăn kéo có thể khóa được, nên mỗi thành viên trong nội các đều có chỗ an toàn để chứa tài liệu quốc gia. Một số hiệp ước quốc tế từng được ký kết trên bàn này. Ghế sofa theo phong cách Renaissance Revival, cũng bằng gỗ walnut, nổi bật với họa tiết hình tấm khiên được cho là lấy cảm hứng từ Đại ấn Hoa Kỳ.

Những tác phẩm chịu ảnh hưởng từ phong cách Ai Cập đã làm nên tên tuổi của hãng. Việc khai trương kênh đào Suez năm 1869 đã đẩy trào lưu say mê văn hóa Ai Cập (Egyptomania) lên đỉnh điểm ở Hoa Kỳ vào những năm 1870. Viện Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan mô tả rằng, “Những món đồ trang trí nội thất theo phong cách Phục Hưng Ai Cập không hề giống với đồ nội thất được sản xuất ở Ai Cập, mà thay vào đó, đây là biểu hiện của niềm say mê với thế giới cổ đại và các nền văn hóa ngoại lai không phải Tây phương.” Những vật dụng theo phong cách này có các họa tiết như đầu nhân sư, lá cọ, hoa sen, và chân động vật.

Niềm đam mê đối với các giá trị thẩm mỹ

Hội chợ Triển lãm Centennial vào năm 1876 là hội chợ thế giới đầu tiên ở Hoa Kỳ. Sự kiện này được tổ chức ở Philadelphia để tỏ lòng tôn kính đối với nơi khai sinh bản Tuyên ngôn Độc lập và kỷ niệm 100 năm ngày ký văn bản này. Triển lãm được Tổng thống Grant khai mạc, trưng bày những thành tựu công nghiệp và nghệ thuật của quốc gia. Các hãng tham gia triển lãm được tiếp xúc với đông đảo công chúng và có cơ hội gặp gỡ những nhà bảo trợ tiềm năng. Hãng Pottier & Stymus trưng bày các mẫu đồ nội thất đương đại, trong đó có chiếc ghế bành được thêu và chạm khắc tinh xảo.

Cuộc triển lãm đã khơi dậy niềm đam mê của người dân đối với phong cách Aesthetic [phong cách đề cao bản chất của cái đẹp, nghệ thuật, và gu thưởng thức những gì đẹp mắt]. Trào lưu này kéo dài suốt những năm 1880, đặc biệt thịnh hành ở New York. Viện Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan mô tả chủ nghĩa Duy mỹ (Aestheticism) là “một hiện tượng văn hóa của thời đại, tôn vinh cái đẹp như một lực lượng nghệ thuật, xã hội, và đạo đức, đặc biệt là trong phạm vi gia đình.”

Cùng thời với phong cách Aesthetic, mối quan tâm đến việc sưu tập và trưng bày nghệ thuật cũng ngày càng tăng cao, không chỉ ở nhà riêng, mà còn phục vụ mục đích giáo dục và giải trí công cộng. Nhiều viện bảo tàng nghệ thuật quan trọng của quốc gia đã được thành lập tại thời điểm này. Thật vậy, ông Pottier từng là một trong hàng trăm nhà bảo trợ đầu tiên của Viện Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan và tiếp tục quyên tặng chiếc ghế bành ở Triển lãm Centennial cho viện bảo tàng.

Bảo tồn ngôi nhà Glenmont

Ngôi nhà Glenmont ở West Orange, tiểu bang New Jersey, hiện là một phần của Công viên Lịch sử Quốc gia Thomas Edison. Đây là cơ hội hiếm có để chiêm ngưỡng các sản phẩm nội thất được bảo tồn nguyên vẹn của hãng Pottier & Stymus, bởi vì nhiều ngôi nhà mà hãng trang trí về sau đã bị phá dỡ. Hãng đã trang trí nội thất trong biệt thự Glenmont cho người chủ đầu tiên – người đã mua ngôi nhà vào năm 1879. Hãng Pottier & Stymus trang trí biệt thự này theo phong cách Gothic hiện đại và sang trọng, với các vật dụng do chính hãng sản xuất lẫn thu mua. Bảy năm sau, ông Thomas Edison mua lại ngôi nhà thời kỳ Victoria này. Ông và phu nhân rất coi trọng các thiết kế của hãng Pottier & Stymus; họ chỉ thực hiện những thay đổi tối thiểu đối với phần trang trí nội thất.

Nghệ thuật trang trí của Mỹ quốc phát triển rực rỡ vào nửa sau thế kỷ 19. Hãng sản xuất Pottier & Stymus, hoạt động từ năm 1859 đến 1919, đã đóng góp các món đồ nội thất nổi bật nhất cho giai đoạn này, thể hiện tay nghề điêu luyện bậc thầy và đặt định vị thế của hãng trong lịch sử. Ngoài Tòa Bạch Ốc, công ty này còn thực hiện đơn hàng cho các khách sạn và nhà liền kề ở New York, các biệt thự ở California, thậm chí cả dinh thự Tổng thống tại Chapultepec ở Mexico City. Để khám phá các vật dụng đa dạng mà hãng đã chế tạo thì cần nghiên cứu sâu hơn. Đáng buồn thay, phần lớn hồ sơ về hãng đều đã biến mất trong một vụ cháy nhà kho vào năm 1888. Giờ đây khi việc sản xuất hàng loạt của Mỹ quốc chủ yếu diễn ra ở ngoại quốc, thì các hãng như Pottier & Stymus gợi cho chúng ta nhớ về nghề thủ công xuất chúng của đất nước này. 

Cô Michelle Plastrik là cố vấn nghệ thuật sống ở thành phố New York. Cô viết về nhiều chủ đề, bao gồm lịch sử nghệ thuật, thị trường nghệ thuật, các viện bảo tàng, hội chợ nghệ thuật, và triển lãm đặc biệt.