Sự ra đời của quả cầu tuyết

WIBKE CARTER 

Người ta nói rằng, “Để cảm nhận vẻ đẹp của những bông tuyết, bạn phải đứng trong giá lạnh.”

Ngày nay bạn có thể nâng niu những bông hoa tuyết trong lòng bàn tay ngay tại ngôi nhà ấm áp của mình là nhờ vào sự sáng tạo một cách tình cờ từ hơn một thế kỷ trước.

Chắc hẳn ít ai ngờ rằng người phát minh ra quả cầu tuyết lại là một nhà thiết kế dụng cụ phẫu thuật. Ông Erwin Perzy ở Vienna, Áo, được cho là người đã thiết kế và được cấp bằng sáng chế cho quả cầu tuyết đầu tiên. Vào lúc ấy, ông đang mải tìm cách cải tiến đèn dùng cho phẫu thuật y tế có tên gọi là Schusterkugel (hoặc đèn dùng cho thợ đóng giày ở Đức). Đây là loại đèn mà các thợ thủ công sử dụng để làm tăng độ sáng trong khi làm việc.

Vào năm 1900, ông đã phát hiện ra rằng việc dùng những mảnh vỡ thủy tinh lấp lánh đặt bên trong một quả cầu chứa đầy nước để tăng độ sáng là không hiệu quả vì những mảnh vỡ rơi quá nhanh. Sau đó, ông đã thử dùng hạt tấm thay thế nhưng thất bại vì  không thể làm tăng độ sáng. Tuy vậy, điều thú vị là khi ngắm nhìn chúng lơ lửng và nhẹ nhàng trôi xuống trong nước làm ông liên tưởng đến hoa tuyết rơi. 

Ông Perzy là người quan tâm đến đồ chơi và chế tạo đồ chơi, khi ông đặt một bức tượng nhỏ bằng gốm của Vương cung thánh đường Mariazell (một nhà thờ kiểu baroque ở vùng Styria của Áo) vào chiếc đèn Schusterkugel chứa hạt tấm và tặng món quà đó cho người bạn. Sau đó, người bạn này đã đặt hàng đều đặn để bán cho du khách ghé đến tiệm đồ lưu niệm của ông. Và từ đó, quả cầu tuyết đã ra đời.

Ông Perzy chủ yếu tập trung vào các chủ đề tôn giáo, rất nhiều người Áo khá giả muốn có một tác phẩm nghệ thuật mới mẻ này trong nhà của họ. Và rồi công ty sản xuất của ông Perzy đã rất thành công. Năm 1908, ông được Hoàng đế Franz Joseph I vinh danh vì phát minh của mình.

Cơn sốt quả cầu tuyết

Tuy nhiên, nhờ vào sự đổi mới của vật liệu và quy trình sản xuất, quả cầu tuyết đã trở nên phổ biến trong mỗi gia đình. Tin tức về sản phẩm mới này đã đến tai người Mỹ. Vào những năm 1950, cơn sốt quả cầu tuyết thực sự bùng nổ ở Mỹ quốc sau một số cuộc triển lãm tại Hội chợ đồ chơi Quốc tế Nuremberg.

Tại Âu Châu, quả cầu thủy tinh nhỏ xinh đã trở thành món quà giáng sinh dành cho các trẻ em Công giáo La Mã. Tuy nhiên các khách hàng ở Hoa Kỳ đã thuyết phục hãng  Perzy mở rộng ra nhiều chủ đề khác ngoài chủ đề chính là tôn giáo. Các nhân vật Disney, các địa điểm du lịch, cũng như những khung cảnh của Giáng Sinh và các thế giới khác nhau cũng đã bắt đầu xuất hiện. Trong chiến tranh thế giới thứ hai, các quân lính tí hon được thiết kế đặt bên trong quả cầu nhằm khích lệ tinh thần chiến đấu cho quân nhân và người dân. Sự bùng nổ các tour du lịch sau chiến tranh đã tạo cơ hội cho quả cầu tuyết góp mặt trong mọi cửa hàng lưu niệm nội địa. Quả cầu tuyết đầu tiên của Walt Disney được làm vào năm 1959, với một bức tượng nhỏ của nhân vật hoạt hình Bambi.

Vào năm 1941, quả cầu tuyết Perzy đã trở thành bất tử [khi xuất hiện] trong bộ phim kinh điển “Citizen Kane” với cảnh mở màn đầy kịch tính khi quả cầu rơi khỏi lòng bàn tay của một người đàn ông lúc lâm chung xuống sàn và vỡ tan thành nhiều mảnh. Tuy nhiên, điều này sẽ không xảy ra đối với những quả cầu tuyết ngày nay, vì phần thủy tinh của vỏ quả cầu đã được thay thế bằng nhựa hoặc plexiglass. Còn có những cải tiến vật liệu mới như dùng khuôn để ép thành các bức tượng nhỏ và cả việc thay thế tuyết bằng các bông tuyết nhựa, cũng như trộn glycol với nước để tăng độ sánh. Do đó, quả cầu tuyết dễ dàng đến tay người tiêu dùng và có giá cả phải chăng hơn, những nơi như Hồng Kông và Trung Quốc hiện nay đều có thể sản xuất hàng loạt các quả cầu tuyết này.

Doanh nghiệp gia đình

Ngày nay công ty Wiener Schneekugelmanufaktur (một nhà sản xuất quả cầu tuyết có trụ sở ở Vienna) vẫn tiếp tục hoạt động theo kiểu doanh nghiệp gia đình. Ông Erwin Perzy III, cháu trai của ông Perzy, vừa mới về hưu, và con gái của ông là cô Sabine Perzy II đang điều hành công việc kinh doanh của gia đình.

“Với loại hàng nhái giá rẻ, tuyết chỉ rơi sau vài giây. Còn tùy theo những kích cỡ quả cầu tuyết của chúng tôi, thời gian tuyết rơi có thể lên đến hai phút,” cô Sabine giải thích.

Các hạt tuyết trong quả cầu đã được thay thế bằng một hỗn hợp bí mật bao gồm nhựa và sáp, nhưng thành phần chính xác là một bí quyết của gia đình chỉ được truyền lại cho ông Erwin Perzy III và cô Sabine.

Vậy còn các vật dụng trang trí bên trong thì sao? Chúng từng được làm thủ công, đúc trong khuôn hợp kim thiếc, do chính ông Erwin Perzy đúc và chạm khắc tỉ mỉ. Nhưng ngày nay các mô hình tí hon được sản xuất từng lô nhỏ theo thiết kế bằng lập trình và in bằng máy 3D. Quả cầu tuyết Perzy có hơn 350 mẫu khác nhau, từ đu quay Ferris của Vienna cho đến nhà thờ Thánh Stephen, cũng như các nhân vật hoạt hình của Disney gần đây nhất như rồng tím hay giày đỏ lấp lánh. Tuy nhiên, điều làm nên sự khác biệt của quả cầu tuyết Perzy là khả năng tùy chỉnh cho các đơn đặt hàng thiết kế riêng theo yêu cầu – chiếm 20% tổng doanh số bán hàng. Những quả cầu tuyết lừng lẫy nhất từng được đặt hàng có lẽ là những quả cầu thiết kế riêng cho cựu tổng thống Mỹ Bill Clinton và Ronald Reagan.

“Chúng tôi cũng đã gia công những quả cầu tuyết dành riêng cho một số bộ phim nổi tiếng, cũng như những quả cầu tuyết có biểu tượng nhãn hiệu và làm quà tặng cho các doanh nghiệp lớn,” cô nói thêm.

Hãng Mitsubishi của Nhật Bản đã đặt hàng trăm nghìn quả cầu tuyết trong suốt những năm qua. 

Cô Sabine cho biết, “Một số mẫu cần đến nửa năm mới chế tác xong. Chúng tôi từng có một khách hàng mong muốn đặt mô hình nhà của mình trong quả cầu tuyết và để làm quà tặng chồng nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày cưới.”

Cô Wibke Carter là nhà văn đến từ Đức; cô đã từng sống ở New Zealand và New York, hiện nay đang tận hưởng cuộc sống ở London. Trang web của cô là WibkeCarter.com.