Tại sao số liệu kinh tế của Trung Quốc lại không thể tin được?

Ở Trung Quốc, có hai “bộ sổ sách khác nhau” mô tả tình hình kinh tế đất nước. Một bộ phù hợp với đường lối chính thức do Đảng Cộng sản cầm quyền ban hành, nhưng được dựng lên từ dữ liệu giả. Phiên bản này được công khai. Bộ kia chứa dữ liệu thực, nhưng chỉ có quan chức Đảng mới có thể truy cập hoặc có thể mua được ở chợ đen.

Đó là theo ông Christopher Balding, người đã giảng dạy kinh tế tại Trường Kinh doanh Đại học Bắc Kinh ở Thâm Quyến trong suốt 9 năm (tính đến năm 2018). Năm đó, ông Balding mất chức tại trường đại học sau khi bày tỏ lo ngại về các hoạt động kiểm duyệt của Bắc Kinh. Sau đó, ông rời Trung Quốc, vì sự an toàn của mình.

Trong chương trình “Các nhà lãnh đạo tư tưởng Hoa Kỳ” của EpochTV, Ông Balding, hiện đang cư trú tại Hoa Kỳ, nói rằng hầu hết mọi người ở đó đều quen thuộc với chế độ kiểm duyệt từ trên xuống của Trung Cộng, đến mức họ không còn nhận ra mức độ kiểm duyệt trong chính bộ máy quan liêu rộng lớn của chế độ này.

Ông Balding nói, “Ngoài ra còn có sự kiểm duyệt rất lớn… về cách thông tin được báo cáo lên cấp cao hơn. Không ai chịu đi và nói với sếp của họ rằng, ‘Chúng ta đã có một năm tồi tệ.’’ Ông còn nói, “có những bộ sổ sách hoàn toàn khác nhau” về dữ liệu kinh tế ở Trung Quốc.

Các nhà chức trách Trung Quốc thậm chí đã thừa nhận như vậy trong những năm gần đây. Vào tháng 01/2017, chính phủ tỉnh Liêu Ninh, đông bắc Trung Quốc thừa nhận đã thổi phồng dữ liệu kinh tế của tỉnh từ năm 2011 đến 2014. Một năm sau, một thành phố ở Nội Mông, miền bắc Trung Quốc đã sửa đổi dữ liệu kinh tế năm 2017 sau khi thừa nhận rằng họ đã đưa vào các “bổ sung giả mạo”.

Ông Balding nhớ lại lúc đó, một quan chức Trung Quốc nói với ông rằng một quan chức khác làm việc tại một chi nhánh địa phương của cục thống kê quốc gia đã bị bắt vì bán dữ liệu kinh tế thực.

Ông Balding hỏi rằng, người đó bị buộc tội tham nhũng hay các tội liên quan đến an ninh quốc gia, và quan chức này nói: “Ồ, an ninh quốc gia, chúng tôi không thể công khai thông tin đó.”

Ông nói: “Chỉ cần nghe nói đến việc xác nhận rằng có dữ liệu thật và dữ liệu giả, tôi cho rằng điều này thật đáng tròn mắt ngạc nhiên.”

Theo ông Balding, hệ thống hai cấp này đã tạo ra một “thị trường dữ liệu chợ đen phát triển mạnh” trong nước. 

Tuy nhiên, trò chơi gian lận dữ liệu ngày càng khó thực hiện hơn. Ông Balding cho biết rằng đối chiếu các số liệu hoạt động công nghiệp của một khu vực với dữ liệu chất lượng không khí có thể thấy rõ sự thật. Dữ liệu kinh tế do một tỉnh có nhà máy sản xuất thép quy mô lớn có thể được kiểm tra chéo bằng cách phân tích mức chất lượng không khí của khu vực. Nếu chất lượng không khí của tỉnh tốt, nhiều khả năng các nhà sản xuất thép đã đốt ít than hơn. Do đó, thật khó để tin rằng khu vực này có mức độ hoạt động kinh tế cao.

Evergrande

Mặc dù nhiều người đã dự đoán về việc Trung Cộng có thể hoặc sẽ giải cứu tập đoàn phát triển địa ốc Evergrande đang gặp khó khăn, ông Balding tin rằng câu trả lời là khá đơn giản.

Trung Cộng “hoàn toàn có thể giải quyết vấn đề này rất dễ dàng,” ông nói, đồng thời lưu ý khoản nợ 300 tỷ USD của Evergrande chỉ bằng một phần nhỏ so với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của đất nước.

Nhưng câu hỏi quan trọng là liệu khối u của tập đoàn phát triển địa ốc này có di căn sang các lĩnh vực khác của nền kinh tế Trung Quốc, chẳng hạn như bán lẻ và ngân hàng hay không.

Ông Balding nói, “Rủi ro không phải là bản thân Evergrande. Vấn đề thực sự là liệu [Bắc Kinh] có thể dàn xếp để người dân không mất niềm tin vào các khu vực khác của nền kinh tế Trung Quốc không, cho dù đó là bất động sản, nhà cung cấp nhôm, công ty xi măng, hay ngân hàng.”

Hôm 24/10, Evergrande thông báo rằng hơn 10 dự án bất động sản đã tái hoạt động ở sáu thành phố khác nhau của Trung Quốc, mặc dù không tiết lộ số lượng dự án đã bị đình chỉ trong số khoảng 1,300 dự án bất động sản trên cả nước.

Ông Balding chỉ ra những rắc rối tiềm ẩn tại một ngân hàng Trung Quốc, Ping An Bank, có trụ sở chính ở thành phố Thâm Quyến, miền nam Trung Quốc.

Theo Reuters, Ngân hàng Ping An công bố trong báo cáo tài chính hôm 20/10 rằng dư nợ các khoản cho vay đặc biệt của họ đã tăng 37.3% trong quý 3 so với cuối năm 2020. Nợ quá hạn của các khoản vay tăng lên được cho là do khó khăn thanh khoản của  Baoneng Thâm Quyến, một tập đoàn bất động sản và dịch vụ tài chính.

Ông Balding nói: “Mọi người có niềm tin vào ngân hàng vì họ có thể đến đó và lấy tiền của mình. Nếu mọi người mất niềm tin vào ngân hàng, ngay cả khi ngân hàng vẫn có bảng cân đối kế toán tốt, thì ngân hàng đó sẽ sụp đổ nếu mọi người đều muốn lấy tiền [gửi] của mình về.”

Tuy nhiên, theo nhà kinh tế học này, rắc rối từ cuộc khủng hoảng Evergrande sẽ chỉ giới hạn trong phạm vi biên giới của Trung Quốc.

Nền kinh tế Trung Quốc

Theo ông Balding, Evergrande hầu như không phải là trường hợp duy nhất ở Trung Quốc tăng trưởng bằng nợ, đang bị gậy ông đập lưng ông; đó là vấn đề trên toàn quốc.

Ông nói, Trung Quốc là một “quốc gia mắc nợ cao,” đồng thời tuyên bố rằng “gia đình Trung Quốc mắc nợ nhiều hơn gia đình Hoa Kỳ.”

Ông nói: “Nếu quý vị so sánh nợ gia đình Trung Quốc với Nga hoặc Mexico, so sánh khá chặt chẽ với thu nhập bình quân đầu người, thì gia đình Trung Quốc mắc nợ nhiều hơn gia đình nước khác,” lưu ý rằng phần lớn khoản nợ này gắn liền với thị trường bất động sản.

Nợ gia đình của Trung Quốc ở mức 61.3% GDP của nước này trong quý đầu tiên của năm 2021.

Ông Balding nói, “Đơn giản là quý vị không thể tiếp tục một nền kinh tế với mức nợ như chúng ta đang thấy.”

Mức nợ cao như vậy sẽ gây ra “sự hạn chế rất lớn” đối với khả năng chi tiêu trong tương lai, làm giảm chi tiêu cho hàng xa xỉ hoặc giáo dục quốc tế, cùng những thứ khác.

Trong khi người ta có thể đưa ra lập luận rằng cơn nghiện nợ này, cuộc khủng hoảng Evergrande và các xu hướng khác đan đẩy đất nước vào vùng kinh tế nguy hiểm, ông Balding nói rằng bất kỳ đánh giá nào về khả năng xảy ra khủng hoảng tài chính đều phải tính đến một yếu tố chính: hệ thống chính trị của Trung Quốc.

Theo quan điểm của ông Balding, khi nào Trung Quốc sẽ đối mặt với một cuộc khủng hoảng tài chính, là một “câu hỏi chính trị hơn là một câu hỏi kinh tế hoặc tài chính.”

Ông Balding nói: “Nếu có một cuộc khủng hoảng tài chính xảy ra ở các quốc gia độc tài… thì sẽ không có kết quả tốt đẹp đối với giới lãnh đạo.”

Tất cả điều này có nghĩa là lãnh đạo Trung Cộng Tập Cận Bình có thể sẵn sàng làm bất cứ điều gì cần thiết để giải quyết một cuộc khủng hoảng.

Ông Balding nói, “Không có chi phiếu nào là quá lớn khiến ông ấy không ký. Không có gói cứu trợ nào quá lớn mà ông ấy không sẵn lòng cứu trợ.”

Bởi vì ông Tập “không muốn làm chủ tọa của một Trung Quốc sụp đổ.”