Taliban đạt thỏa thuận với Trung Quốc và Pakistan về kế hoạch mở rộng BRI sang Afghanistan

ALDGRA FREDLY

Taliban đã đồng ý mở rộng các dự án Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc tới Afghanistan và cam kết tăng cường hợp tác ba bên với Trung Quốc và Pakistan để đạt được “kết quả các bên cùng có lợi.”

Hôm 06/05, Ngoại trưởng Trung Quốc Tần Cương (Qin Gang) đã tổ chức các cuộc đối thoại ba bên với người đồng cấp Pakistan Bilawal Bhutto Zardari, và quyền Ngoại trưởng Afghanistan Amir Khan Muttaqi tại Islamabad.

Theo một thông báo của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, ba bộ trưởng đã đồng thuận duy trì bang giao, tăng thêm niềm tin chính trị, tôn trọng chủ quyền của nhau, giải quyết các mâu thuẫn thông qua thương thảo bình đẳng.

Bộ nói rõ, ba bên phản đối “các biện pháp trừng phạt đơn phương bất hợp pháp” đối với Afghanistan và can thiệp vào công việc nội bộ của nước này.

Afghanistan và Pakistan đều cam kết thúc đẩy liên kết ba bên với Trung Quốc về chính trị, an ninh, và kinh tế nhằm bảo vệ lợi ích chung của ba nước và “đạt được những kết quả các bên cùng có lợi.”

Ba quốc gia nói trên đã đồng ý hợp tác trong việc xây dựng BRI cũng như ủng hộ việc mở rộng Hành lang Kinh tế Trung Quốc-Pakistan (CPEC) tới Afghanistan, đồng thời cam kết thúc đẩy kết nối giữa các quốc gia.

Theo tuyên bố của bộ, ông Muttaqi cho biết Taliban ưu tiên phát triển mối bang giao với Trung Quốc và rằng họ sẽ không cho phép bất kỳ lực lượng nào được sử dụng lãnh thổ Afghanistan để tham gia vào các hoạt động chống lại Trung Quốc và Pakistan.

Tuyên bố của Trung Quốc không đề cập đến tình hình ở Afghanistan – nơi quyền của phụ nữ đã bị hạn chế đáng kể kể từ khi Taliban lên nắm quyền sau khi Hoa Kỳ rút quân khỏi đất nước này hồi năm 2021. Taliban đã cấm phụ nữ Afghanistan theo học các trường đại học và trung học.

Cao ủy Liên Hiệp Quốc về Người tị nạn cho biết trong một báo cáo gần đây rằng nền kinh tế Afghanistan đã “bị ảnh hưởng nghiêm trọng” dưới sự cai trị của Taliban, cụ thể là suy giảm từ 30 đến 35% từ năm 2021 đến 2022. Báo cáo này cho biết, hai phần ba số gia đình Afghanistan đang phải rất cố gắng để có được các nhu cầu thiết yếu của họ.

Trong cuộc gặp riêng với ông Muttaqi hôm 06/05, ông Tần nói rằng Trung Quốc sẽ “kiên định” sát cánh cùng người dân Afghanistan đồng thời ủng hộ Afghanistan theo đuổi con đường phát triển phù hợp với điều kiện quốc gia của mình “bất kể tình hình quốc tế và khu vực thay đổi như thế nào.”

Mối bang giao Trung Quốc–Afghanistan

Trung Quốc và Pakistan trước đây đã thảo luận về việc mở rộng các dự án thuộc Hành lang kinh tế Trung Quốc–Pakistan (CPEC) sang Afghanistan. Trong tuyên bố chung hôm 06/05, hai nước này đã đồng ý nâng cao sự phát triển ở Afghanistan, trong đó có cả việc mở rộng CPEC sang khu vực này.

Họ nhấn mạnh sự cần thiết của cộng đồng quốc tế trong việc ủng hộ Afghanistan “kể cả việc hoàn lại các tài sản tài chính ở hải ngoại thuộc về Afghanistan.”

CPEC là một phần của BRI, do lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình khởi xướng hồi năm 2013. Các quốc gia khác, bao gồm cả Hoa Kỳ, đã chỉ trích chương trình cơ sở hạ tầng BRI này là một “bẫy nợ” đối với các quốc gia nhỏ hơn.

Trung Quốc đã đầu tư hơn 62 tỷ USD vào cơ sở hạ tầng theo CPEC, gồm cả việc xây dựng một cảng nước sâu ở thành phố Gwadar vốn đã kích khởi các cuộc biểu tình quy mô lớn hồi tháng 11/2021.

Taliban chưa được bất kỳ quốc gia nào, kể cả Trung Quốc, công nhận là một chế độ hợp pháp, nhưng Bắc Kinh đã tìm cách thắt chặt hợp tác kinh tế với Taliban, để mắt đến các mỏ khoáng sản ước tính trị giá hơn 1 ngàn tỷ USD của Afghanistan.

Kể từ khi Taliban lên nắm quyền hồi năm 2021, các nhà quan sát đã bày tỏ lo ngại rằng chính quyền Trung Quốc sẽ lấp đầy khoảng trống quyền lực đó, khi mà nhà cầm quyền nước này đang tìm cách mở rộng ảnh hưởng của mình ở khu vực Trung Á và Trung Đông.

Hồi tháng Một, Taliban đã ký thỏa thuận dầu mỏ trị giá 540 triệu USD với Công ty Dầu mỏ và Khí đốt Trung Á Tân Cương (CAPEIC) có trụ sở tại Trung Quốc. Đây là thỏa thuận lớn nhất kể từ khi nhóm này giành quyền tiếp quản.

Thỏa thuận này sẽ cung cấp cho CAPEIC hợp đồng 25 năm để khai thác dầu trong phạm vi hơn 1,700 dặm vuông (khoảng 4,400 km²) của lưu vực Amu Darya ở Afghanistan và cung cấp cho Taliban 20% cổ phần trong dự án hợp tác này.

Hành động này được các nhà phân tích xem là một phần trong cố gắng rộng lớn hơn của Trung Quốc cộng sản nhằm giành lấy lợi thế từ cuộc rút quân hỗn loạn của Hoa Kỳ và đưa ra mô hình bang giao quốc tế thay thế [Hoa Kỳ] ở Trung Đông.