Tập thể dục như ngọn hải đăng hy vọng cho phục hồi sau tai biến mạch máu não

Sheramy Tsai

Mỗi năm, cuộc sống của hàng trăm nghìn người Mỹ thay đổi đột ngột vì tai biến mạch máu não. Những người sống sót thường phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn là vượt qua những khiếm khuyết về thể chất và nhận thức. Chặng đường phục hồi có thể kéo dài và đầy thử thách, nhưng nghiên cứu mới đã làm sáng tỏ một trợ giúp quan trọng trong hành trình này: đó là tập thể dục.

Một nghiên cứu xuất sắc được công bố trên JAMA Network Open chứng minh rằng ít nhất bốn tiếng hoạt động thể chất cường độ nhẹ đến trung bình mỗi tuần có thể đẩy nhanh đáng kể tiến trình phục hồi chức năng trong vòng sáu tháng sau cơn tai biến não.

Làm sáng tỏ ảnh hưởng của hoạt động thể chất đến sự phục hồi 

Nghiên cứu trên 1,367 người sống sót sau cơn tai biến đã tiết lộ hai mô hình hoạt động thể chất cụ thể: nhóm tăng mức độ hoạt động rõ rệt và nhóm giảm đáng kể các hoạt động.

Nhóm tăng hoạt động có chức năng tốt hơn tại thời điểm sáu tháng sau cơn tai biến. Nhóm này phần lớn là những người đàn ông trẻ có chức năng nhận thức bình thường và có thể tự đi lại mà không cần trợ giúp. Điều thú vị là mức độ trầm trọng của cơn tai biến không khác biệt rõ rệt ở hai nhóm. 

Mặt khác, nhóm giảm hoạt động kém tích cực hơn, với sự sụt giảm đáng kể hoạt động trong vòng sáu tháng sau tai biến. Nhóm này lớn tuổi hơn, gồm nhiều phụ nữ hơn và nhận thức kém hơn. Các tác giả lưu ý, “Nam giới và những người có nhận thức bình thường có khả năng tăng hoạt động thể chất cao hơn, bất kể mức độ trầm trọng của tai biến.”

Kết quả của nghiên cứu này nhấn mạnh vai trò quan trọng của hoạt động thể chất sau tai biến, giúp cho nghiên cứu trước đây đã chứng minh rằng việc duy trì lối sống năng động sau tai biến có thể góp phần cải thiện sức khỏe. Các tác giả kết luận, “Tăng hoạt động thể chất ít nhất là với cường độ nhẹ trong giai đoạn bán cấp tính [subacute: ngày 4 đến 21] sau tai biến có liên quan đến kết quả tốt sau 6 tháng.”

Hiểu về tai biến và con đường phục hồi

Tai biến não xảy ra khi sự cung cấp máu cho một phần của não bị gián đoạn hoặc giảm, làm mất đi oxy và chất dinh dưỡng quan trọng của mô não. Tai biến do thiếu máu cục bộ là do tắc nghẽn mạch máu, và tai biến xuất huyết xảy ra do mạch máu bị vỡ. Cả hai loại đều là những biến cố y tế khẩn cấp cần được chú ý ngay lập tức.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, tai biến não là vấn đề sức khỏe toàn cầu trầm trọng, đứng thứ hai trong các nguyên nhân gây tử vong, và là nguyên nhân gây tàn tật phổ biến thứ ba trên toàn cầu. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh, hàng năm có gần 800,000 người Mỹ bị tai biến não – nguyên nhân chính gây ra tình trạng tàn tật trầm trọng lâu dài.

Việc phục hồi phụ thuộc vào tính chất, cường độ, và sức khỏe ban đầu của bệnh nhân. Phục hồi chức năng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp những người sống sót lấy lại các  sự thuần thục và năng lực bị ảnh hưởng bởi tai biến não.

Cách tập thể dục lý tưởng để phục hồi chức năng

Tiến trình phục hồi sau tai biến não thường bao gồm các bài tập cụ thể giúp lấy lại sức mạnh và khả năng phối hợp. Bài tập tốt nhất dành cho những người sống sót sau tai biến tập trung vào khả năng vận động và sự ổn định – chẳng hạn như đi bộ, nâng chân, xoay vai, và kéo dãn nhẹ nhàng. Những hoạt động này giúp phục hồi thể chất, góp phần đem lại trái tim khỏe mạnh hơn cũng như tinh thần cải thiện hơn.

Chương trình đi bộ cường độ cao có thể đặc biệt đem lại lợi ích cho những người sống sót sau tai biến não. Chương trình này bao gồm các bài tập đi bộ cường độ cao trong thời gian ngắn, sau đó là nghỉ ngơi, lặp đi lặp lại trong suốt 45 phút, thực hiện ba lần một tuần. Người bệnh có thể cải thiện khả năng đi bộ đáng kể sau khi tham gia chương trình. Vì vậy, việc tập thể dục thường xuyên, cường độ mạnh có thể rất quan trọng trong việc tối đa hóa sự phục hồi ở bệnh nhân tai biến kinh niên [bị tai biến sau 6 tháng].

Các phương pháp tiếp cận tự nhiên bổ sung để phục hồi

Ngoài tập thể dục, dinh dưỡng là điều không thể thiếu để có thể phục hồi sau tai biến não, đặc biệt liên quan đến sức khỏe nhận thức. Nghiên cứu năm 2019 cho thấy cách ăn kiêng MIND – kết hợp giữa cách ăn Địa Trung Hải và DASH – có thể làm chậm sự suy giảm nhận thức sau khi bị tai biến. Cách ăn MIND gồm nhiều rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, cá, thịt gia cầm, các loại hạt, và quả mọng.

Nhiều nghiên cứu đã phát hiện ra rằng căng thẳng tâm lý ảnh hưởng xấu đến tiến trình phục hồi sau tai biến. Các kỹ thuật kiểm soát căng thẳng như nhận biết hiện tại và thiền định có thể đem lại lợi ích cho tiến trình phục hồi.

Ngoài ra, nghiên cứu cho thấy giấc ngủ chất lượng cao rất quan trọng trong việc phục hồi, vì cơ thể sử dụng thời gian này để sửa chữa và tái tạo tế bào. Khi kết hợp với nhau, những cách tiếp cận này có thể giúp cho tiến trình chữa lành tự nhiên của cơ thể và góp phần phục hồi toàn diện hơn.

Cô Sheramy Tsai là cựu sinh viên của Đại học Middlebury và Johns Hopkins, cô Sheramy kết hợp chuyên môn viết lách và kinh nghiệm điều dưỡng của mình để đem đến nội dung có sức ảnh hưởng. Sống ở Vermont, cô cân bằng giữa nghề nghiệp với cuộc sống và đang nuôi dạy ba đứa con nhỏ.