Thế giới nên biết nhà nước Brazil đang siết chặt các quyền của công dân như thế nào

Augusto Zimmermann

Tình hình hiện tại mà Brazil đang trải qua đang ngày càng trở nên dễ thấy hơn mỗi ngày.

Kể từ khi thành lập nhà nước mà trên thực tế là một chế độ độc tài, vào tháng 01/2022, nhiều điều vi hiến, bất hợp pháp, và lạm dụng quyền lực đã được thực hiện chống lại cựu Tổng thống Jair Bolsonaro và những người ủng hộ ông. 

Công bằng mà nói, chính phủ của ông Bolsonaro đã bị nhắm đến bằng một loạt các cuộc tẩy chay và can thiệp – đặc biệt là từ các thẩm phán liên bang hàng đầu, những người đã tự mình giải quyết các vấn đề có tính chất hành chính/điều hành, do đó cản trở các quyết định hợp pháp của tổng thống.

Câu chuyện còn dài và không thể tóm lược ở đây, nhưng lại kéo theo vô số hành vi bất hợp pháp và bất công đối với nhiều cá nhân đã từng làm việc hoặc ủng hộ cho ông Bolsonaro.

Để giúp độc giả hiểu cặn kẽ hơn những sự thật được phơi bày trong bài viết này, cần phải đề cập rằng vào năm 2019, theo sáng kiến của Chánh án Tòa án Tối cao Liên bang, cuộc điều tra số 4781 đã được mở ra.

Vào thời điểm đó, lập luận là để điều tra những “tội ác chống lại danh dự” bị cáo buộc là thực hiện đối với các thẩm phán của chính tòa án đó.

Vụ án này đã gây ra nhiều tranh cãi pháp lý vì mọi người đều thấy rõ, ngay cả khi không được đào tạo về luật, rằng các thẩm phán không thể chủ trì các cuộc điều tra hình sự như thể họ là những cảnh sát trưởng.

Ngoài ra, trách nhiệm nộp đơn khởi kiện nên thuộc về Văn phòng Công tố và, cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, người được cho là nạn nhân của hành vi bị cáo buộc không thể là thẩm phán của vụ án liên quan đến hành vi đó.

Nói tóm lại, những điều kỳ lạ về mặt pháp lý của cuộc điều tra này nhiều đến mức phải mất hàng trăm trang mới liệt kê ra hết.

Trong khi đó, cuộc điều tra quái dị đó vẫn được bắt đầu, mặc dù có rất nhiều khiếm khuyết về khởi nguyên. Người được chọn làm báo cáo viên là Thẩm phán Alexandre de Moraes.

Một cuộc điều tra đáng kinh ngạc

Ngày 15/04/2019, Bộ trưởng Tư pháp liên bang đương thời là ông Andre Mendonca – người một cách tự nhiên đảm đương việc truy tố – đã quyết định vào ngày 15/04/2019 rằng cuộc điều tra như vậy nên được đóng lại và lưu kho.

Ông nêu rõ rằng: “Hệ thống hình sự buộc tội không cho phép cơ quan tư pháp tiến hành điều tra hình sự, đặc biệt là khi hệ thống này loại trừ người khởi khiếu nại hình sự, hoặc khi áp đặt yêu cầu giữ bí mật đối với người đó trong quá trình tiến hành điều tra. Những biện pháp này vi phạm Điều 129-I, II, VII, VIII, và khoản 2 của Hiến Pháp.”

Năm 2020, khi cuộc điều tra xấu số này đang diễn ra sôi nổi, Đảng REDE cánh tả cũng yêu cầu dẹp bỏ.

Sau đó, tòa án đã quyết định, bằng tỷ lệ bỏ phiếu 10–1, để tiếp tục cuộc điều tra. Lý do được ghi trong bản tóm tắt là mức độ nghiêm trọng của mối đe dọa đối với các thành viên của Tòa án Tối cao. 

Nói cách khác, thật đáng kinh ngạc, cứ như thể là họ đang nói rằng khi đối mặt với những “mối đe dọa lớn” thì Hiến Pháp Brazil sẽ không còn quan trọng nữa.

Đối với Chánh án Celso de Melo đương thời, cuộc điều tra sẽ có “mục tiêu chính đáng là tạo điều kiện cho việc bảo vệ thể chế của Tòa án Tối cao, bảo vệ danh dự của tòa án tối cao này, và bảo vệ cho sự toàn vẹn về thể chất và đạo đức của các thẩm phán tham gia vào cuộc điều tra.”

Có một lời cảnh báo của một vị Thẩm phán kỳ cựu trong Tòa án Tối cao là ông Marco Aurelio Mello, nhưng lập luận của ông đã hoàn toàn không được để ý đến.

Theo lời của ông vào thời điểm đó: “Chúng ta đang phải đối mặt với một cuộc điều tra đã sụp đổ ngay từ khi bắt đầu, và đối mặt với những giai thoại [tin đồn] đã được xác minh sau khi được thiết lập, tôi thậm chí có thể nói rằng đó là một cuộc điều tra về ngày tận thế, không có giới hạn nào.”

Vì vậy, dù nghe có vẻ khó tin nhưng cuộc điều tra này vẫn còn bỏ ngỏ cho đến ngày nay. Thậm chí ngay cả khi năm năm đã trôi qua rồi, trong khi thời hạn pháp lý để hoàn tất loại thủ tục này ở Brazil thực tế là 30 ngày, và vụ án này có thể là vụ duy nhất được gia hạn một cách đặc biệt.

Hiện tại, những người dám công khai chỉ trích Tòa án, các máy bỏ phiếu điện tử, một số loại vaccine ngừa COVID-19, hoặc đề xướng một số loại phương pháp điều trị COVID-19 đều là đối tượng bị điều tra theo thủ tục đặc biệt này.

Cuộc điều tra đầu tiên trong số này đã mở ra ít nhất hai cuộc điều tra: Cuộc điều tra số 4921, điều tra các hành vi phá hoại xảy ra ở Brasilia vào đêm trước lễ nhậm chức của Tổng thống Luís Inácio Lula da Silva; và một cuộc điều tra khác đang điều tra cáo buộc về âm mưu đảo chính của cựu Tổng thống Jair Bolsonaro.

Để tránh những lời chỉ trích rằng thẩm phán không nên hành động theo ý mình, Thẩm phán Moraes có một đội ngũ cảnh sát trưởng làm việc trong văn phòng của ông, sẵn sàng đưa ra các yêu cầu về các biện pháp phòng ngừa, được chấp thuận (và không bao giờ bị từ chối) ngay lập tức, trong những phán quyết dài hàng chục trang.

Thẩm phán Moraes là người báo cáo các cuộc điều tra này bởi vì, theo Tòa án, tất cả các cuộc điều tra đều xoay quanh “các hành vi phạm tội liên quan” – từ việc khuyến nghị sử dụng hydroxychloroquine để điều trị COVID-19, cho đến âm mưu “đảo chính”!

Giả thuyết sai lầm

Một chương khác về sự tùy tiện trong tư pháp đang được viết nên là vụ cựu Cố vấn Quốc tế Filipe Martins bị cảnh sát liên bang và Tòa án Tối cao liên bang truy tố.

Ông là cố vấn quốc tế cho ông Bolsonaro và việc ông bị bắt giữ – vì bị cáo buộc là kẻ đào tẩu vào Hoa Kỳ – là kết quả của một chiến dịch điều tra cáo buộc “các cuộc tấn công chống lại nền pháp quyền dân chủ ở Brazil” của cảnh sát liên bang.

Nhưng “đào tẩu” khỏi điều gì, nếu như ông không bị buộc tội? “Đào tẩu” như thế nào nếu ông được phát hiện đang ở cùng với vị hôn thê và đang sống ở Brazil?

Ngoài việc vô căn cứ, các cáo buộc còn đưa ra những bằng chứng thiếu sót như một báo cáo “nhầm lẫn” của cảnh sát liên bang cho rằng ông Martins rời Brazil để “bỏ trốn” hoặc vì “những mục đích mờ ám,” mặc dù các luật sư của ông đã chứng minh rằng ông không hề bị buộc tội khi vắng mặt ở Brazil kể từ tháng 12/2022.

Tóm lại, việc tước đoạt sự tự do của ông được che chắn dựa trên một tiền đề hoàn toàn sai lầm.

Những gì đang diễn ra ở Brazil là vô cùng nghiêm trọng. Hiện đang có sự đàn áp các quyền hiến định cũng như việc xem thường hoàn toàn các nguyên tắc công lý tự nhiên và thủ tục tố tụng hợp pháp.

Kết quả là, các bị cáo và luật sư bào chữa của họ chỉ đơn giản là không được cung cấp đầy đủ nội dung hoặc bản chất của lời buộc tội cũng như các yếu tố “chứng cứ” tạo nên hồ sơ vụ án.

Do đó, những gì chúng ta đang chứng kiến là một loạt các thủ tục tố tụng vô nghĩa khiến tác phẩm của ông Franz Kafka trông giống như một bài luận vụng về của một học sinh trung học.

Cần nhắc lại rằng các cuộc điều tra do Thẩm phán Moraes chủ trì vẫn tiếp tục mà không có thời hạn kết thúc, không có luật sư nào có toàn quyền tiếp cận, không có sự kiểm soát từ bên ngoài, và với sự đồng thuận của Văn phòng Công tố.

Có thể suy ra, dựa trên tất cả những gì có thể làm chứng được, rằng mục tiêu chính là thực hiện việc bắt giữ ông Bolsonaro, vì đã “làm mất uy tín” hệ thống bầu cử, hoặc vì phơi bày sự thật về vaccine COVID-19, hoặc vì bị cáo buộc khuyến khích hành vi phá hoại tại Brasilia vào ngày 08/01/2023 (trong lúc ông Bolsonaro đang ở Hoa Kỳ), hoặc vì đã cân nhắc việc “thực hiện một cuộc đảo chính” hoặc vì bất kỳ lý do nào khác mà họ có thể quyết định quy cho ông một cách ngẫu nhiên để thuận tiện cho những người gièm pha và kẻ thù chính trị của ông.

Tóm lại, sự bất công trắng trợn chống lại ông Martins cần phải chấm dứt, cũng như tất cả sự tùy tiện và lạm dụng quyền lực tư pháp đang đè nặng lên hàng triệu triệu người dân Brazil ngày nay, những người không làm gì khác ngoài việc bảo vệ lương tâm và các quyền hiến định của họ đối với quyền tự do giao tiếp chính trị và quyền tự do lựa chọn.

Ông Augusto Zimmermann là giáo sư và trưởng khoa luật tại Viện Giáo dục Đại học Sheridan ở Perth. Ông cũng là chủ tịch của Hiệp hội Lý thuyết Pháp lý Tây Úc (WA) và là thành viên của ủy ban cải cách luật của WA từ năm 2012 đến năm 2017. 

Quan điểm thể hiện trong bài viết này là của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của The Epoch Times.