Thiên nhiên: Một liệu pháp điều trị hiệu quả cho các vấn đề về hành vi

AMY DENNEY 

Hai đứa con của cô Alexx Seipp thường xuyên tỏ ra buồn chán, tranh giành đồ chơi và có các hành động hung hăng – cho đến khi cả gia đình chuyển giờ chơi ra ngoài trời.

Cô Seipp đã nuôi 15 đứa trẻ trong năm năm qua, vì vậy việc tìm ra cách giúp đỡ những đứa trẻ là rất quan trọng. Cô đã tham gia thử thách “1,000 giờ bên ngoài” và kéo dài thời gian chơi ngoài trời lên ba đến bốn tiếng liên tục với các con nuôi của cô. Cô quan sát bọn trẻ và phát hiện ra việc chơi ngoài trời đã làm mất hẳn nhu cầu đòi được chú ý và việc không có khả năng chơi độc lập của các con – cả hai hiện tượng này đều là hậu quả của chấn thương tâm lý phát sinh từ khi các con còn nhỏ.

“Ở ngoài thiên nhiên có vô số hòn đá và nhánh cây. Bạn không cần phải tranh giành với người khác,” cô Seipp nói. “Ở nhà, tôi phải tìm cách đẻ các con luôn bận rộn, có cái đển giải trí, và không gặp rắc rối. Nhưng ở ngoài trời, chúng sẽ vui vẻ chơi trong một tiếng hoặc có khi nhiều hơn chỉ với một con lạch, vài cành cây, và vài tảng đá.” 

“Tôi cảm thấy mình cũng có cơ hội để hít thở và đọc sách. Như vậy, tôi có thể chăm sóc bản thân khi ở cùng các con của mình vì không có nhiều điều phải lo cho các con.” 

Các chuyên gia cho biết: Trò chơi tưởng tượng không theo quy cách, diễn ra ngoài trời một cách tự nhiên sẽ làm tăng sự phát triển về mặt xã hội, cảm xúc và nhận thức, giúp trẻ em phát triển thành những thành viên chín chắn, toàn diện trong xã hội.

Có xu hướng tò mò là một vấn đề lớn đối với sức khỏe của tất cả các bộ phận trên cơ thể và không chỉ đối với trẻ em. Những người lớn tuổi nếu vẫn còn tò mò sẽ sống lâu hơn, hạnh phúc hơn.

Ginny Yurich – người sáng lập phong trào ‘1000 Hours Outside‘ (1,000 Giờ Bên Ngoài’ và là tác giả của cuốn sách cùng tên – đã phát hiện ra cách đây 11 năm rằng cô cũng cần thiên nhiên nhiều như những đứa trẻ của cô vậy. Một người bạn đề nghị người mẹ kiệt sức này nên đưa ba đứa con nhỏ hơn 3 tuổi của mình ra ngoài trời trong vài tiếng.

“Tôi đã nghĩ rằng đó sẽ là một thảm họa, nhưng hóa ra đó lại là một trong những ngày quan trọng nhất trong cuộc đời tôi. Đó là ngày tốt lành đầu tiên của tôi trong vai trò người mẹ,” cô hồi tưởng. 

“Mẹ Thiên nhiên luôn quan tâm đến các con tôi, và lần đầu tiên, tôi đã có một khoảng thời gian nghỉ ngơi không bị bọn trẻ liên tục mè nheo. Cứ như là trong khoảnh khắc đó, Mẹ Thiên nhiên đã chăm sóc những đứa con của tôi, và cho cả chính tôi nữa.” 

Sau đó hai năm, cô Yurich bắt đầu viết blog, lấy cảm hứng từ các tác phẩm của nhà cải cách giáo dục người Anh Charlotte Mason, người ủng hộ việc dành 4 đến 6 tiếng ở ngoài trời hàng ngày. Kể từ đó, việc ở ngoài trời đã trở thành một phong trào toàn cầu cho gia đình thuộc mọi tầng lớp – họ có cùng cam kết ở ngoài trời càng nhiều càng tốt.

Thiên nhiên và tiếng ồn

Màn hình kỹ thuật số đang được sử dụng rộng rãi trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta, và chỉ cần bật màn hình lên là chúng ta sẽ có tất cả ngoại trừ việc trải nghiệm thời thơ ấu theo cách thông thường. Để cứu con cái thoát khỏi sự lôi kéo gây nghiện của trò chơi điện tử và mạng xã hội, các bậc cha mẹ nên hướng các con nuôi dưỡng tình yêu đối với những hoạt động lành mạnh trong thế giới thực. Nếu đó là một khoảng trời đẹp, thì đó sẽ là phần thưởng cho bộ não của chúng ta.

Nhà tâm lý học Nicholas Kardaras – người chỉ trích các kỹ thuật trong Silicon Valley Playbook (Cẩm nang Silicon Valley) được thiết kế nhằm thu hút trẻ em tham gia và bị cuốn vào các ứng dụng và trò chơi. Trong cuốn sách “Glow Kids: How Screen Addiction is Hijacking Our Kids – and How to Break the Trance” (Những Đứa Trẻ Trước Màn Hình: Sự Nghiện Màn Hình Đang Chiếm Đoạt Con Cái Chúng ta Như Thế Nào – và Làm Thế Nào để Phá Vỡ Trạng Thái Mê Trầm).

Ông nhấn mạnh rằng các nghiên cứu cho thấy các giác quan của chúng ta đang mất dần nhận thức với tốc độ 1% mỗi năm.

Cô Yurich đã tận mắt chứng kiến sự mất mát đó.

“Sử dụng màn hình ảnh hưởng đến thời gian tập trung chú ý của trẻ em. Bên cạnh đó, trẻ em còn bị lỡ mất những trải nghiệm phát triển quan trọng khi dành quá nhiều thời gian trong thế giới hai chiều. Các động tác vận động và trải nghiệm giác quan phức tạp xảy ra trong thiên nhiên giúp nâng cao cách thức hoạt động của trí óc,” cô Yurich cho biết. 

Giống như nhiều người, Jane Glover, một bà mẹ 4 con ở San Francisco nói rằng những kỷ niệm thời thơ ấu đẹp nhất của cô xoay quanh việc bắt nòng nọc ở một con lạch gần đó và trượt từ trên đỉnh đồi xuống bằng một tấm bìa cứng. Cho đến giờ, cô vẫn gần gũi với thiên nhiên và cố gắng hết sức để phá vỡ trạng thái mê muội mà giới truyền thông có thể tạo ra cho cô và các con.

Là một nhiếp ảnh gia và nhà văn, cô Glover có một blog tên ‘Marinside Out’ kể về các chuyến đi bộ đường dài ở quân Marin – trong đó có các thông tin về cách khuyến khích trẻ em đi bộ đường dài; những đồ dùng cần cho vào túi đi bộ đường dài của mọi người, và đường liên kết đến các thiết bị cần thiết cho chuyến đi bộ. Dưới đây là một số gợi ý giúp trẻ em đi (và tận hưởng) những con đường mòn:

• Đem theo một số thức ăn nhẹ.
• Nghỉ chân nhiều lần.
• Chọn một lộ trình phù hợp với trình độ, khả năng kỹ thuật của các em.
• Dành thời gian xem xét các chi tiết trên đường đi.
• Thưởng cho các em sau đó.
• Để các em chụp hình hoặc viết nhật ký.
• Cho phép các em là người lãnh đạo.
• Chơi trò chơi khi mọi người di chuyển.
• Chọn những đường mòn có đặc điểm thân thiện với trẻ em như thác nước hoặc đu dây.
• Nên khuyến khích các em rủ thêm bạn bè cùng đi.

Một gia đình chiến thắng màn hình

Cô Glover đã chứng kiến sự thay đổi của các con mình khi cả gia đình quyết tâm tận hưởng cuộc sống ngoài trời.

Cô con gái 15 tuổi của cô đã đem theo điện thoại và phàn nàn về việc đi bộ đường dài, nhưng sau đó lại thể hiện sự nhẹ nhõm khi không có tín hiệu điện thoại khiến cô phải tạm dừng xem phim truyền hình trực tuyến. Con gái cô cũng đã hoàn thành một số chuyến đi bộ đường dài phức tạp giúp nâng cao lòng tự tin của cháu, và việc đi bộ đã trở thành một môn học trong báo cáo của trường, đồng thời tạo động lực giúp cháu tiếp tục đi bộ đường dài.

Cậu con trai 13 tuổi của cô Glover đã dùng tiền riêng của mình để mua một máy chơi game mà sau này cậu nhận ra rằng nó đã làm cho cậu nghiện game. Cậu đã gặp cha mẹ và thú nhận rằng cậu không thích những gì trò chơi đang gây ra cho mình, sau đó bán hệ thống trò chơi điện tử đó và mua một chiếc xe đạp leo núi.

Cô Glover nói: “Bây giờ, thay vì chơi game, cậu ấy lại thích đi xe đạp leo núi và từ đó trở đi không bao giờ quay lại game lần nào nữa. Kể từ khi bán chiếc Xbox, cậu bé đã vẽ lại, sáng tạo, và dành thời gian ra ngoài, đạp xe leo núi – những điều làm cho cậu bé cảm thấy hài lòng và có thể thực sự tự hào về bản thân.”

Nhưng sự thay đổi lớn nhất, cần phải kể đến, là với cậu con trai 9 tuổi của cô. Trước đây cậu bé thường nói dối về thời gian chơi trò chơi điện tử, phớt lờ các giới hạn về thời gian, thường xuyên cãi nhau về trò chơi điện tử, hay nổi giận và phá phách.

Cô nói: “Tôi lo lắng đến mức thậm chí đã liên hệ với bác sĩ nhi khoa để xin lời khuyên về những việc cần làm trước những cơn giận dữ và rối loạn tâm lý của con. Tôi tin rằng cậu bé cần phải có sự trợ giúp về mặt tâm thần hoặc có thể là thuốc men.”

Nhưng sau khi bộ máy chơi game bị mang đi khỏi nhà thì cậu bé bắt đầu ra ngoài nhiều hơn, ghé thăm một công viên trượt băng địa phương và thành thạo các kỹ thuật điều khiển chiếc scooter của mình; sau một tuần thì cậu bé đã không đòi chơi trò chơi điện tử nữa.

Cô Glover nói: “Những cơn giận của cậu bé đã chấm dứt, và cậu trở thành một cậu bé vui vẻ hơn nhiều. Ở trường, cậu bé cũng tập trung học hành hơn. Tôi thực sự tin rằng việc loại bỏ màn hình [chơi game] và dành thời gian ngoài trời là cách chữa trị tốt nhất cho cậu con của tôi, và tôi cảm thấy rất may mắn khi cậu bé không cần phải dùng thuốc để kiểm soát tâm lý của mình.”

Thuốc điều trị sức khỏe tâm thần sẽ hạn chế sự tò mò

Gia đình cô Glover là một trong số ngày càng nhiều gia đình có hoặc đang tính đến việc dùng thuốc để điều trị các vấn đề sức khỏe tâm thần. Trẻ em dễ bị tổn thương hơn cũng như dễ gặp phải tác dụng phụ của thuốc, mà thuốc an thần lại thường có các tác dụng phụ đáng lo ngại.

Theo một nghiên cứu về dữ liệu Medicaid ở 13 tiểu bang thì có 12.4 % trẻ em sống ở nhà nhận nuôi (foster care) phải dùng thuốc an thần, so với 1.4% trẻ em sử dụng chương trình bảo hiểm Medicaid. Theo Tiến sĩ Bessel van der Kolk trong cuốn “The Body Keeps the Score”: Các loại thuốc được sử dụng để giúp trẻ em bớt hung hăng và dễ kiểm soát hơn sẽ đi kèm với cái giá đắt là hạn chế động lực, sự vui chơi và sự tò mò.

Cô Yurich – người đang tâm huyết với các nghiên cứu dành cho cuốn sách của riêng mình, dự kiến sẽ ra mắt vào cuối năm nay – cho biết: việc nghiện công nghệ chắc chắn sẽ làm tăng thêm căng thẳng trong gia đình, tăng sự cằn nhằn, rút ngắn thời gian tập trung chú ý và châm ngòi cho các cuộc tranh cãi.

Cô nói: “Trẻ em có ít khả năng đối phó với sự buồn chán hơn người lớn, và ngày càng gặp nhiều khó khăn hơn trong việc nhìn vào nội tâm để đối phó với thời gian nhàn rỗi cũng như các tình huống căng thẳng. Chúng tôi không phải là những người thực hiện phong trào chống sử dụng màn hình; chúng tôi đang cố gắng khôi phục lại sự cân bằng cho cuộc sống mà ngày càng chuyển sang hướng sử dụng công nghệ để thỏa mãn, giải trí và kết nối.” 

Hai năm sau khi bắt đầu đưa nhiều thời gian hoạt động ngoài thiên nhiên vào sinh hoạt hàng tuần của gia đình mình một cách có chiến lược, cô Yurich đã cộng lượng thời gian họ ra ngoài trời và con số này lên khoảng 1,200 giờ mỗi năm – phù hợp với lượng thời gian trung bình mà trẻ em Mỹ dành cho màn hình. Khoảnh khắc ngạc nhiên đó là nguyên nhân khiến cô công khai phương thức sống của họ.

Cô nói rằng trẻ em cần được truyền động lực để tiếp tục vui chơi khi ở cùng bạn bè, học hỏi sự sáng tạo, phối hợp và cộng tác. Thiên nhiên cung cấp tất cả các nguồn lực cho việc này và nhiều cơ hội để học về nghệ thuật hòa hợp với người khác.

Cô Yurich nói: “Có những nghiên cứu đã chứng minh rằng trạng thái tâm lý sẽ nhẹ nhõm khi [chúng ta] bước ra ngoài. Cảnh vật, âm thanh, mùi vị và kết cấu của thiên nhiên đều góp phần làm giảm huyết áp của chúng ta và giúp chúng ta có được những thời gian vô cùng bình yên và mãn nguyện.” 

Người lớn cũng cần thiên nhiên

Đối với cô Glover, mọi khoảnh khắc ở ngoài trời đều đáng giá, và sự căng thẳng của cô giảm hẳn xuống khi cô thoát ra được những dòng email và tin nhắn thường trực trên màn hình. Theo dữ liệu năm 2016 của Neilsen, trung bình một người lớn dành hơn 10 giờ mỗi ngày bên màn hình.

“Các câu trả lời trở nên rõ ràng trong đầu tôi – là điều không thể xảy ra khi tôi bị phân tâm vì mọi thứ đang diễn ra trên màn hình,” cô nói. “Tôi có thể đối mặt với những thử thách trong ngày với tâm trí sáng suốt, và tôi biết rằng tôi đã làm một điều đáng giá trong ngày là hòa mình vào thiên nhiên.” 

Sức khỏe sinh thái (eco-wellness) và liệu pháp sinh thái (eco-therapy) đang là những chủ đề thịnh hành trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần. Các nhà trị liệu quy định thời gian ở ngoài trời như một liệu pháp cho việc điều trị các căn bệnh liên quan đến nhận thức và cảm xúc. Cần bao nhiêu thời gian? Một nghiên cứu  được công bố vào tháng 06/2019 trên tạp chí Scientific Reports cho biết chỉ cần hai giờ mỗi tuần, thậm chí với thời gian ít hơn hoặc chia thành từng quãng nhỏ ở ngoài trời cũng đều đem lại lợi ích đáng kể đối với sức khỏe tổng thể.

Bạn có thể không cần hoạt động ngoài trời để nuôi dưỡng trí tò mò khi trưởng thành, nhưng lợi ích của cả thiên nhiên và sự tò mò có thể đủ để thúc đẩy bạn khám phá một sở thích hoặc trải nghiệm ngoài trời.

Theo một nghiên cứu năm 1996 được công bố trên Tập san Tâm lý học và Lão hóa thì sự tò mò ở người lớn tuổi có liên quan đến tuổi thọ. Trong một nghiên cứu kéo dài 5 năm trên những người tuổi tác cao, nghiện thuốc lá, bị ung thư và bệnh tim – một nhóm có tính tò mò nhiều hơn và một nhóm có tính tò mò ít hơn thì những người có tính tò mò nhiều hơn có nhiều khả năng sống hơn lâu hơn. 

Tính tò mò cũng đóng vai trò trong sự tiến triển của bệnh. Bên cạnh tinh thần hy vọng, sự tò mò cũng là một đối tượng được nghiên cứu trong hơn hai năm ở hơn 1,000 bệnh nhân. Những người có mức độ tò mò và hy vọng cao hơn sẽ giảm khả năng bị bệnh tăng huyết áp, tiểu đường và nhiễm trùng đường hô hấp. Đó là các kết quả đã được công bố trong số ra năm 2005 của Tập san Tâm lý Sức khỏe.

Thể thao ngoài trời thì sao?

Chúng ta có thể thắc mắc liệu các môn thể thao được tổ chức ngoài trời có phải là một lựa chọn thay thế tốt hay không, vì nó thu hút trẻ em, huấn luyện viên, và khán giả là phụ huynh ra khỏi nhà. Theo cô Yurich, câu trả lời là: đúng như vậy. Sự khác biệt căn bản của thể thao ngoài trời là cơ hội cho sự hiếu kỳ.

“Tôi nghĩ rằng bất kỳ thời gian nào ở ngoài trời cũng đều có ích cả. Tuy nhiên, có một điều quan trọng cần lưu ý là những trải nghiệm không cấu trúc và bán cấu trúc sẽ đem lại cơ hội phát triển độc đáo mà các em không thể tìm thấy trong môi trường do người lớn dẫn dắt,” cô nói.

“Các môn thể thao được tổ chức dành cho thanh thiếu niên sẽ đem lại một số lợi ích cho các em, nhưng không thể sánh được với các lợi ích mà các trò chơi ngoài trời đem lại cho các em được.” 

Sau khi đọc quyển “There’s No Such Thing as Bad Weather” (Không Có Chuyện Thời Tiết Xấu) của Linda Akeson McGurk, cô Seipp đã bắt tay ngay vào hành trình thực hiện các hoạt động ngoài trời của mình. Cô vẫn sẽ tiếp tục lên thời biểu chơi ngoài trời với các con của mình, và cô cảm thấy điều đó giúp các con giảm bớt các hành vi xấu.

Cô Seipp nói: “Khi những hành vi không tốt xuất hiện trong gia đình và tôi cảm thấy căng thẳng, chúng tôi sẽ cùng nhau ra ngoài và sự căng thẳng sẽ tan biến.” 

“Tôi có thể cảm thấy cơ thể mình như được thư giãn khi trèo lên những khúc gỗ, tảng đá và cây cối. Thiên nhiên bao la đủ sức hấp thụ sự hiếu động, tiếng ồn và năng lượng của con trẻ.”