Thứ trưởng ngoại giao Hoa Kỳ: Người dân Belarus phải được quyền lựa chọn lãnh đạo đất nước

Thứ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Stephen Biegun kêu gọi chính quyền Belarus trao cho người dân quyền “lựa chọn các nhà lãnh đạo của họ thông qua một cuộc bầu cử thực sự tự do và công bằng dưới sự quan sát độc lập” trong phát biểu của ông tại cuộc họp đặc biệt về tình hình ở Belarus do Tổ chức An ninh và Hợp tác ở Châu Âu (OSCE) tại Vienna tổ chức.

Ngày 28/8, trong cuộc họp OSCE với sự tham gia của 57 quốc gia thành viên, ông Biegun đại diện cho Hoa Kỳ phát biểu rằng, “Rõ ràng với cả thế giới thì cuộc bầu cử ngày 9/8 ở Belarus là gian lận.”

Ông Biegun cho biết, “Trong giai đoạn trước cuộc bầu cử, chính quyền Belarus đã thực hiện một chiến dịch được dàn dựng nhằm đe dọa và sách nhiễu đối với các ứng cử viên phía đối lập, các nhà hoạt động xã hội dân sự và các nhà báo độc lập, đồng thời bắt giữ hàng trăm người tham gia biểu tình ôn hòa. Việc ghi danh ứng viên đã xảy ra sai sót nghiêm trọng, vì các biện pháp hạn chế được đưa ra nhằm ngăn chặn những ứng cử viên tiềm năng hoàn thành các thủ tục tham dự. Các ứng cử viên hàng đầu của phía đối lập đã bị bắt trước ngày bầu cử và vẫn bị giam giữ đến thời điểm hiện tại.”

Ông nói thêm rằng, cũng có “những bất thường nghiêm trọng trong việc kiểm phiếu và báo cáo kết quả bầu cử,” và các quan sát viên độc lập địa phương đã bị ngăn chặn tiếp cận các điểm bỏ phiếu. Do đó, người dân Belarus “sẽ không bao giờ biết kết quả thực sự của cuộc bầu cử của họ.”

Kết quả của cuộc bầu cử tổng thống Belarus tổ chức vào ngày 9/8 cũng bị ứng cử viên đối lập Sviatlana Tsikhanouskaya chất vấn. Bà Tsikhanouskaya tuyên bố rằng bà đã thắng cử với tỷ lệ 60-70% số phiếu bầu.

Ủy ban bầu cử chính thức thông báo rằng Tổng thống đương nhiệm Alexander Lukashenko, 66 tuổi, người tranh cử nhiệm kỳ thứ sáu đã giành được 80% số phiếu bầu, trong khi đối thủ phía đối lập chính của ông là bà Tsikhanouskaya chỉ giành được 10% số phiếu bầu.

Bà Tsikhanouskaya, một cựu giáo viên tiếng Anh 37 tuổi, đã trốn sang Lithuania và thành lập một hội đồng để điều phối quá trình chuyển giao quyền lực một cách ôn hòa.

Bà chưa bao giờ có ý định trở thành nhà lãnh đạo cuộc đối kháng của dân chúng với ông Lukashenko, một cựu giám đốc hợp tác xã nông nghiệp của Liên Xô cũ. Nhưng khi chồng bà, ông Siarhei Tsikhanouski – vốn là một blogger, nhà hoạt động và ứng cử viên tổng thống, người đã chỉ trích ông Lukashenko trong nhiều năm – bị tống giam hồi tháng 5 và các ứng cử viên khác cũng bị cấm tham gia cuộc bầu cử, bà Tsikhanouskaya đã thay thế chồng bà làm ứng cử viên đối lập trên lá phiếu bầu.

Phản đối kết quả bầu cử

Sau cuộc bầu cử, các cuộc biểu tình trên diện rộng với sự tham gia của hàng nghìn người Belarus đã nổ ra ở thủ đô Minsk của Belarus trong tinh thần đoàn kết với phe đối lập, và vẫn tiếp diễn đến ngày nay.

Lúc đầu, chính phủ đã phản ứng bằng sự đàn áp thẳng thừng. Cảnh sát đã sử dụng hơi cay, lựu đạn gây choáng và đánh đập đám đông ở thủ đô Minsk và các nơi khác. Họ đã giam giữ hàng nghìn người, với hàng trăm người bị thương và ít nhất ba người thiệt mạng.

Tuy nhiên, các biện pháp mạnh tay trong những ngày sau cuộc bầu cử ngày 9/8 dường như đã khởi tác dụng ngược lại, khiến nhiều người biểu tình hơn, gây ra các cuộc đình công tại các nhà máy quốc doanh và buộc chính quyền phải lùi bước.

Sau tuần thứ ba của các cuộc biểu tình, ông Lukashenko đang thay đổi chiến thuật, dần dần dập tắt các cuộc biểu tình bằng những lời hứa mơ hồ về cải cách xen lẫn với những lời đe dọa, lệnh triệu tập tòa án và việc bỏ tù một cách có chọn lọc các nhà hoạt động hàng đầu.

Ông Biegun kêu gọi “chấm dứt ngay lập tức hành vi bạo lực đối với người dân Belarus và trả tự do cho tất cả những ai bị giam giữ bất công,” như một điều kiện tiên quyết cho một cuộc bầu cử tự do và công bằng.

“Hoa Kỳ lên án mạnh mẽ hành vi tàn bạo sau bầu cử do chính quyền Belarus thực hiện đối với những người biểu tình ôn hòa và các nhà báo, bao gồm việc giam giữ hàng loạt gần 7,000 công dân Belarus, cũng như các nỗ lực không ngừng để ngăn chặn dịch vụ internet và sử dụng lực lượng an ninh để đe dọa những người tham gia biểu tình ôn hòa,” ông Biegun nói và cho biết thêm rằng, các nhà chức trách vẫn tiếp tục giam giữ người dân.

Ông Biegun cũng kêu gọi chính quyền Belarus trả tự do cho một công dân Hoa Kỳ, anh Vitali Shkliarov, người đã đến Belarus cùng con trai vào tháng 7 để thăm mẹ của mình. “Anh ta bị bắt giữ ngay trên phố, ném vào sau xe tải, và bị chuyển đến một trại tạm giam cách đó 300 km.” Ông Biegun nói rằng, trong khi bị giam giữ, anh Shkliarov không thừa nhận những tội danh mà anh không hề phạm phải.

Phản ứng quốc tế

Ông Biegun đã gặp bà Tsikhanouskaya ở Vilnius, Lithuania, trong chuyến công du đến châu Âu vào tuần trước và nói rằng mình “đã được truyền cảm hứng từ lòng dũng cảm của bà ấy và quyết tâm vận động cho người dân Belarus” quyền lựa chọn “chính phủ của họ và tương lai của chính họ”.

Trong cuộc trò chuyện kéo dài suốt hai giờ đồng hồ, bà Tsikhanouskaya yêu cầu chính phủ Hoa Kỳ “tôn trọng chủ quyền của Belarus”, ông Biegun nói. Ông bảo đảm với bà rằng sẽ thực hiện điều này và ông hy vọng mọi chính phủ khác tham gia cuộc họp đặc biệt của OSCE cũng sẽ làm vậy.

“Hoa Kỳ kiên quyết ủng hộ quyền của người dân Belarus yêu cầu chính phủ của họ tuân thủ các nguyên tắc mà OSCE đại diện: bầu cử tự do và công bằng, và bảo vệ nhân quyền.”

Trong chuyến công du của mình, ông Biegun cũng đã gặp người đồng cấp Nga tại Moscow hồi tuần trước để thảo luận về các sự kiện ở Belarus. “Đối với tôi thì điều đó rõ ràng,” ông nói, đây “không phải là một sự cạnh tranh giữa Nga và Hoa Kỳ.”

Ông Biegun cho biết, “Hoa Kỳ không tìm cách kiểm soát hay quyết định vận mệnh của người dân Belarus.” Tuy nhiên, nếu OSCE không đứng về phía người dân Belarus thì đó sẽ một sự mất uy tín đối với sứ mệnh và các giá trị của OSCE, ông nói thêm.

Các phái bộ của Hoa Kỳ, Anh, Thụy Sĩ và Liên minh Châu Âu thay mặt cho các Quốc gia Thành viên Liên minh Châu Âu (EU) có đại diện tại Minsk đã đưa ra một tuyên bố chung hôm 29/8, lên án việc chính quyền Belarus sử dụng vũ lực quá mức để dập tắt các cuộc biểu tình ôn hòa và thúc giục họ “phải ngừng bạo lực và các mối đe dọa sử dụng vũ lực quân sự đối với công dân của chính đất nước này, phóng thích tất cả những người bị giam giữ bất hợp pháp ngay lập tức và vô điều kiện.”

Tuyên bố cũng bày tỏ tình đoàn kết với những người dân Belarus đã yêu cầu tôn trọng tự do và nhân quyền “thông qua các cuộc bầu cử tự do và công bằng”.

Ivan Pentchoukov, Reuters, và The Associated Press đã đóng góp cho bản tin này.

Tác giả: Ella Kietlinska